Ο Αλβανικός λαός, όπως και οι άλλοι λαοί των κατεχόμενων από τον φασιστικό άξονα χωρών, που εγκαταλείφθηκαν από τις πολιτικές ηγεσίες της άρχουσας τάξης τους ή την ένταξη των κυβερνήσεών τους στον φασιστικό άξονα, οργανώθηκε, συγκέντρωσε δυνάμεις και ξεσηκώθηκε ενάντια στους κατακτητές.
Πριν ακόμα από την επέμβαση των Ιταλών φασιστών, το καθεστώς του βασιλιά Αχμέτ Ζώγου είχε μετατρέψει την Αλβανία σε μισοαποικία της Ιταλίας.
Στις 7 Απρίλη 1939 η φασιστική Ιταλία επιτίθεται και καταλαμβάνει την Αλβανία. Στις 12 Απρίλη η χώρα γίνεται τμήμα της Ιταλίας με βάση μονομερούς ένωσης. Ο Αχ. Ζώγου κατέφυγε στο εξωτερικό και όλη η διοίκηση της Αλβανίας συγκεντρώθηκε στα χέρια του τοποτηρητή του Ιταλού βασιλιά.
Την πρώτη περίοδο του πολέμου η αντίσταση στους κατακτητές δεν είχε αρκετά οργανωμένο και μαζικό χαρακτήρα.
Η είσοδος της ΕΣΣΔ στον πόλεμο ενάντια στον φασιστικό άξονα και η ίδρυση του ΚΚ Αλβανίας δημιούργησαν τις συνθήκες για την οργάνωση και το ξέσπασμα του αντιφασιστικού κινήματος στη χώρα.
Στις 8 του Νοέμβρη 1941 ιδρύθηκε το Κομμουνιστικό Κόμμα Αλβανίας από τη συνένωση διαφόρων κομμουνιστικών ομάδων, η επιρροή των οποίων μεγάλωνε στις γραμμές των εργατών και της νεολαίας. Η Προσωρινή Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΑ που εκλέχτηκε στην οργανωτική Συνδιάσκεψη, χάραξε Πρόγραμμα με στόχο την εκδίωξη των κατακτητών και τη δημιουργία λαϊκής δημοκρατικής κυβέρνησης στην απελευθερωμένη Αλβανία.
Η ιταλική φασιστική κατοχή και σε συνέχεια η χιτλερική κατοχή είχε βαριές συνέπειες σ’ όλη τη χώρα, για τους εργαζόμενους, την αγροτιά, τα μικρομεσαία στρώματα της πόλης, στη νεολαία. Οι συλλήψεις, οι φυλακίσεις, οι εκτοπίσεις, ήταν στην πρώτη γραμμή. Στις δύσκολες αυτές συνθήκες το απεργιακό κίνημα φούντωνε διαρκώς. Οι διαδηλώσεις και οι διαμαρτυρίες έπαιρναν ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις.
Με πρωτοβουλία του ΚΚΑ από το Μάρτη ήδη του 1942, σε απελευθερωμένες περιοχές άρχισαν να δημιουργούνται εθνικο-απελευθερωτικά Συμβούλια. Αυτά τα Συμβούλια στην 2η συνδιάσκεψη του Απελευθερωτικού Μετώπο, στην πόλη Λιαμπινότη, Σεπτέμβρης 1943, αναγνωρίστηκαν σαν «βάση της πολιτικής εξουσίας του αλβανικού λαού» και εγκρίθηκε το καταστατικό τους.
Στις 16 Σεπτέμβρη του 1942 ιδρύεται στην Πέζα, κοντά στα Τίρανα, το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο. Αλβανικό Αντιφασιστικό Εθνικο-Απελευθερωτικό Μέτωπο (Fronti Antifashist Nacional-Çlirimtar — FΑNÇ). Ήταν μια πλατιά μαζική οργάνωση που συσπείρωνε την εργατική τάξη, την αγροτιά και τα μικρομεσαία στρώματα της πόλης.
Οι φασίστες κατακτητές και οι αγγλοαμερικάνικοι αντιδραστικοί κύκλοι ιδρύουν ένοπλες οργανώσεις ενάντια στο Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, όπως την οργάνωση «Μπάλι Κομπετάρ» – «Εθνικό Μέτωπο».
Το 1943 το αντάρτικο κίνημα φουντώνει. Τον Μάρτη (17 – 22) του 1943, στην 1η Παναλβανική συνδιάσκεψη του ΚΚΑ στην πόλη Λιαμπινότη, κοντά στο Ελμπασάν, πάρθηκε η απόφαση για παλλαϊκή εξέγερση.
Η νίκη του Κόκκινου Στρατού στο Στάλινγκραντ ατσάλωσε την πίστη των αλβανών κομμουνιστών και των αλβανών εργαζομένων για τη νίκη.
Στις 10 Ιούλη 1943 ιδρύεται το Γενικό Επιτελείο του Εθνικού Απελευθερωτικού Στρατού (ΕΑΣ). Το σύνθημα της γενικής ένοπλης εξέγερσης μπαίνει σε ημερήσια διάταξη. Τα τμήματα του ΕΑΣ αποκόπτουν δρόμους συγκοινωνιών, επιτίθενται σε φάλαγγες αυτοκινήτων, απελευθερώνουν ολόκληρες περιοχές.
Ο Ενβέρ Χότζα, ΓΓ του ΚΚ Αλβανίας και Πολιτικός Επίτροπος του Επιτελείου, τονίζει στην ομιλία του:
«…Ο ένας για όλους και όλοι για τον έναν. Η Ρωσία, η Αγγλία, η Αμερική κάνουν τον πόλεμο με μεγάλα στρατεύματα, με τανκς και αεροπλάνα, αλλά αυτό δεν αποκλείει να κάνουμε κι εμείς πόλεμο με κείνο το μοναδικό ντουφέκι που έχουμε… Ο πόλεμος δε γίνεται ούτε με τριαντάφυλλα ούτε με βαμπάκι και η λευτεριά δεν καταχτιέται ούτε με λόγια ούτε με συμβιβασμούς, αλλά με μόχθο και αίμα».
Η ίδρυση και δράση του Εθνικού Απελευθερωτικού Στρατού (ΕΑΣ) ήταν καταλυτική για τις εξελίξεις στη χώρα. Αρχικά δημιουργήθηκαν αντάρτικες ομάδες και στη συνέχεια οι ένοπλες ομάδες πήραν τη μορφή ταγμάτων, ταξιαρχιών, μεραρχιών και σωμάτων. Ο εχθρός για να ανακόψει την άνοδο του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος εντείνει την τρομοκρατία, ολόκληρα χωριά παραδίδονται στη φωτιά.
Μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας, το Σεπτέμβρη του 1943, η Αλβανία καταλείφθηκε από τους χιτλερικούς φασίστες.
Το φθινόπωρο του 1943 το Κομμουνιστικό Κόμμα έδωσε την εντολή: «Χτυπάτε τους χιτλερικούς παντού. Παράλληλα οξύνετε στο έπακρο τον ταξικό χαρακτήρα του αγώνα». Οι τσιφλικάδες και η αστική τάξη είχαν ενωθεί πλέον με τους κατακτητές κι έδιναν λυσσασμένα τη μάχη με τα ένοπλα τμήματά τους «Μπάλι Κομπετάρ», «Νομιμότητα» κλπ.
Το χειμώνα του 1943 – 1944 για την αντιμετώπιση της ένοπλης πάλης του ΕΑΣ, οι χιτλερικοί αναγκάστηκαν να ρίξουν στη μάχη 4 από τις 5 μεραρχίες που είχαν στην Αλβανία. Ο ΕΑΣ κάνει αντεπίθεση με όλες τις δυνάμεις και μέχρι τον Απρίλη του 1944 απελευθερώνει μεγάλα τμήματα της Νότιας και Κεντρικής Αλβανίας.
Το Μάη του 1944 στην Πρεμετή συνήλθε το Αντιφασιστικό Συνέδριο, το οποίο καθιέρωσε την εξουσία των Εθνικών Συμβουλίων Απελευθέρωσης και συγκρότησε το πλαίσιο για τη λειτουργία τους. Το Συνέδριο εξέλεξε την Αντιφασιστική Επιτροπή, το εκτελεστικό και νομοθετικό όργανο της «Λαϊκής Εξουσίας». Στις παραμονές της απελευθέρωσης ο ΕΑΣ αριθμούσε 70.000 άνδρες.
Στις 29 του Νοέμβρη 1944 οι γερμανοφασίστες κατακτητές αποχωρούν. Η Αλβανία απελευθερώνεται.
Στη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα σκοτώθηκαν 28.000 μαχητές του ΕΑΣ, 13.000 έμειναν ολοκληρωτικά ή μερικά ανάπηροι, κάηκαν 62.475 σπίτια, καταστράφηκαν γέφυρες, εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής, ορυχεία και λιμάνια.
Με την απελευθέρωση της χώρας η εξουσία πέρασε στα χέρια του λαού. Εγκαθιδρύθηκε το καθεστώς της Λαϊκής Δημοκρατίας.
ΠΗΓΕΣ:
–Ριζοσπάστης
–Πτυχές από την ιστορία των εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων – αδημοσίευτη εργασία
–Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια
