Η Πανούκλα…
Βύρων Κατρίτσης – Γρηγόρης Χατζάκης, «Χορευτική πανούκλα»
Σκηνοθεσία: Γρηγόρης Χατζάκης
Θέατρο Άλμα
Βρετανικό φλέγμα, γαλλική φινέτσα και ιταλικό μπρίο συνδιαλέγονται στην τελευταία παράσταση του νεαρού σκηνοθέτη Γρηγόρη Χατζάκη την οποία ανέβασε, με τον επίσης νεαρό συν-συγγραφέα, συμπρωταγωνιστή του και μουσικό Βύρωνα Κατρίτση, σε αντίθεση με την έως τώρα πρακτική του, σε μια παραδοσιακή σκηνή, αυτή του Θεάτρου Άλμα.
Στηριζόμενοι σε ένα ιστορικό γεγονός, εκείνο της «χορευτικής πανούκλας» που σημειώνεται το 1518, όπου καταγράφεται μια «αδικαιολόγητη», έως και θανάτου, τάση των κατοίκων για χορό, μεταφερόμαστε στο Στρασβούργο της εποχής σε μια ευφάνταστη προσπάθεια των δύο συγγραφέων επίλυσης του «ιστορικού μυστηρίου» μέσω φυσικών και άλλων φαινομένων που προηγήθηκαν του συμβάντος.
Σουρεαλιστική επιχειρηματολογία
Ως σκηνικός χώρος ορίζεται η ταβέρνα του Φραντς Τρόφεα όπου ο ιδιοκτήτης, η σύζυγός του και οι εναλλασσόμενοι θαμώνες κάθονται μετωπικά προς το κοινό σχολιάζοντας, συχνά με ένα διάλογο κωφών και πλήρως αποστασιοποιημένα, γεγονότα συνήθη ή αξιοπερίεργα όπως η πτώση ενός μετεωρίτη στη περιοχή τους. Σε αυτούς, σταδιακά, προστίθενται επιστήμονες ειδικοί στα φυσικά φαινόμενα ή στην πανούκλα αλλά και ο ίδιος ο κύριος Πανούκλα εξ Ιταλίας ή ο Χάρος που θα φλερτάρει με την κυρία Τρόφεα. Κι αυτή θα του…χορέψει έως θανάτου.
Σε εναλλαγή σκηνής, ήτοι απλώς των θέσεων των περφόρμερς, μεταφερόμαστε στον Κάτω Κόσμο όπου ο ραδιοφωνικός σταθμός μεταδίδει επιτυχίες ενώ παρεμβαίνουν από μεγαφώνου προσκλήσεις σε «νοσοκόμους» να παραλάβουν νέες αφίξεις «νεκρών».
Σε αντιρρεαλιστική λογική, τα πρόσωπα προκύπτουν από την απλή εκφορά του ονόματός τους δηλώνοντας το «παρόν», οι καταστάσεις ερμηνεύονται αυθαίρετα, η εξέλιξη της ιστορίας ακολουθεί παράλογους συνειρμούς, η παράσταση δοξάζει την πλήρη «δημιουργική» ασυδοσία της γλώσσας.
Μια παράσταση cult
Οι πέντε καλοδουλεμένοι και σε απόλυτο συντονισμό ηθοποιοί (μαζί με τους συν-συγγραφείς και οι Πανάγος Ιωακείμ, Βαγγέλης Στρατηγάκος, Βάλη Μαυρίδη), εντός του εύστοχου σκηνικού της Ζωής Αρβανίτη, παραπέμπουν αμυδρά σε περφόρμανς των Forced Entertainment, της λονδρέζικης Ομάδας του Tim Etchells, που με όπλο τους τον λόγο και μετωπικά στο κοινό, δημιουργούν κωμικές καταστάσεις χωρίς άλλα βοηθήματα.
Εδώ, ωστόσο, σε πολύ πιο πιπεράτη και μεσογειακή εκδοχή: στοιχειώδης, επαναλαμβανόμενη κίνηση που δημιουργεί χαρακτηρολογία, παρανοήσεις, υπερβολές, συνειρμικές εικόνες, παραβίαση της σημασίας της γλώσσας και ανατροπή της είναι τα βασικά εφόδια της σουρεαλιστικής κατάστασης με συνοδεία μουσικής αλλά και ηχητικών εφέ που παράγονται από τα σκηνικά αντικείμενα ή τους ίδιους τους ηθοποιούς.
Παράσταση, ταυτόχρονα, απόλυτα οργανωμένη, μελετημένη στη λεπτομέρεια έκφρασης ή ελάχιστης κινησιολογίας (Μαρία Καραγεώργου), εύγλωττα φωτισμένης (Νύσος Βασιλόπουλος), με κοστούμια La Reina αποτελεί μια ευχάριστη έκπληξη στο φετινό θεατρικό τοπίο συνδυάζοντας όλα τα στοιχεία για να γίνει cult. Μόνη αρνητική παρατήρηση η διάρκειά της: αυτού του είδους οι δουλειές κερδίζουν όταν δεν πλατειάζουν, όταν αφήνουν τον θεατή στο σημείο που θα ήθελε ακόμα λίγο και όχι κάτι λιγότερο.
Τελικά, το δίδυμο Γρ. Χατζάκης και Β. Κατρίτσης ελίσσεται, εξελίσσεται, ανανεώνεται διαρκώς, δημιουργεί το δικό του πλέον καλλιτεχνικό στίγμα. Και σίγουρα έχει κάτι σημαντικό να προσθέσει στην ελληνική σκηνή.
…και ο Πρίγκιπας
Νίκος Αλέξης Ασλάνογλου, «Ωδές στον Πρίγκιπα»
Σκηνοθεσία: Βασίλης Νούλας
Περφόρμανς της Ομάδας Nova Melancholía
Χώρος: Μπαγκλαντές
Ελεγεία για τον έρωτα αποτελεί η ποιητική συλλογή του Νίκου Αλέξη Ασλάνογλου που παρουσιάζει στην υποτυπώδη σκηνή του νέου -απόλυτα εναλλακτικού- χώρου «Μπαγκλαντές» (παλιού υπόγειου καφενείου μεταναστών) ο πάντα τολμηρών σκηνικών συνθέσεων Βασίλης Νούλας με την ομάδα του. Χώρος φιλόξενος, ζεστός, με μια αίσθηση απόκρυφου, χαρακτηρίζεται από τη φιλική υποδοχή των συντελεστών της ομάδας. Στο «φουαγιέ» -συνέχεια πλατείας και σκηνής- προσφέρεται ζεστός καφές και άλλα ροφήματα, αλμυρά σνακς ενώ αντί εισιτηρίου ένας χάρτινος κουμπαράς αναμένει την όποια συμβολή των θεατών.
Στο πρώτο μέρος, ψήγματα ποιημάτων του Ασλάνογλου ή ένα εμβόλιμο ερωτικό ποιήμα του Παζολίνι γίνονται αφορμή για τη δημιουργία συνειρμικών εικόνων του αντικειμένου ή των εκφάνσεων του έρωτα. Εδώ, ο έρωτας, ωστόσο, μπορεί να δημιουργήσει και άλλους συνειρμούς που καταλήγουν να είναι σχόλια πολιτικών προσώπων (αντικειμένων λατρείας όπως ο πρωθυπουργός) ή συμβολικές εκδοχές του έρωτα όπως εκείνος ο ιπτάμενος των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας με την αποφασιστική συνδυαστική παρουσία του Κένταυρου.
Επί σκηνής στήνονται και ξεστήνονται ταυτόχρονα σκηνικά αντικείμενα -συχνά εικαστικές προτάσεις- που ενσωματώνουν στο σώμα τους το σώμα των περφόρμερς. Κατασκευή και ανακατασκευή του σκηνικού χώρου που επιμελείται η ομάδα γίνεται μέρος της παράστασης σε έναν διάλογο παραστατικών τεχνών αλλά και μουσικών ακουσμάτων με επίκεντρο τον έρωτα και την ερωτική πράξη. Μόνο που κάποιες φορές αισθάνθηκα πως η εδώ εικαστικά και θεματικά (λόγω περιεχομένου των ποιημάτων) αναγκαία γυμνότητα των σωμάτων προσέκρουε σε σκηνοθετικές αναστολές που ακύρωναν την πρόταση εκ των έσω. Υπάρχουν άλλωστε πλείστοι όσοι τρόποι για αμιγώς εικαστικά γυμνά. Η περφόρμανς, εκ φύσεως, στοχεύει στο γυμνό σώμα ως καμβά των εγγραφών της.
Τα ποιήματα
Είναι αλήθεια ότι η αποσπασματικότητα των ποιημάτων λειτουργεί ως εκκίνηση δημιουργίας σκηνικών εικόνων και όχι ως ακρόασή τους. Στο δεύτερο μέρος, το σκηνικό αδειάζει και οι περφόρμερς εναλλάξ με κάποιους φίλους-θεατές της ομάδας απαγγέλουν, όπως ο καθείς το αισθάνεται, από ένα ποιήμα των 16 ωδών της συλλογής.
Πιστεύουν άραγε οι συντελεστές ότι ακούγονται έτσι, σε αντιδιαστολή με το απόσπασμα, εντελέστερα τα ποιήματα; Θα έλεγα μάλλον πως οι θεατές υποχρεούνται να υπομείνουν κακές απαγγελίες, μια καταστροφή των ποιημάτων, έναν ακουστικό θόρυβο. Και θα αποχωρούσαν με κάκιστη εντύπωση αν δεν ακολουθούσε ως φινάλε η περφόρμανς του Αθανάσιου Κουβούση πάνω στο τραγούδι « Et si tu n’existais pas» το οποίο αποδίδει με καταπληκτική εκφραστικότητα και κινησιολογία.
Κατά τα άλλα, κατά την «απαγγελία», μόνον ο Αντώνης Γκρίτσης κατάφερε να δημιουργήσει μια σταθερή περσόνα με ερμηνευτική υπόσταση και χαρακτηριστική εκφορά λόγου. Ξεχώρισα την ενδιαφέρουσα σε ηχόχρωμα φωνή της Αλέξιας Σαραντοπούλου ενώ στη συνολική παράσταση οι υπόλοιποι ηθοποιοί συνέβαλαν ο καθένας με τις δυνατότητές του: Δέσποινα Χατζηπαυλίδου, Λήδα Δάλλα, Κώστας Τζημούλης.
Δύο από τα ποιήματα ακούγονται από τον Βασίλη Νούλα ζωντανά, μελοποιημένα από τον ίδιο.
Παράσταση για τον έρωτα (χωρίς ερωτικό σκίρτημα) με ενδιαφέρον πρώτο μέρος και αποθεωτικό φινάλε αλλά εξαντλητικά κουραστικό και εκτός σκηνικής λογικής το εμβόλιμο μέρος απαγγελιών σχολικής γιορτής.
Η παράσταση ολοκληρώνει τον πρώτο της κύκλο και επανέρχεται σύντομα, έχοντας χρόνο, πιστεύω, να επαναπροσδιορίσει καλύτερα κάποια από τα ζητούμενά της.
* Καθηγητής στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών.
