Just in

Όλα τα νέα
Imerodromos logo
 

Νοεμβριανά 1916 – (2ο Μέρος): Η αθηναϊκή «νύχτα των κρυστάλλων»

Στις 18 Νοέμβρη του 1916 στρατεύματα της Αντάντ, Άγγλοι, Γάλλοι και Ιταλοί αποβιβάστηκαν στον Πειραιά και βάδισαν προς την Αθήνα. Καταλάβανε τους στρατώνες στο Ρουφ, καίρια σημεία στην πόλη και το Ζάππειο. Συνάντησαν ισχυρή αντίσταση από στρατιωτικά τμήματα και χιλιάδες επιστράτους που τους ανάγκασε να γυρίσουν στον Πειραιά. Μετά τη «νίκη» τους οι επίστρατοι εξαπόλυσαν ένα πογκρόμ κατά των βενιζελικών αντιπάλων τους.

Στις 18 Νοέμβρη του 1916 στρατεύματα της Αντάντ, Άγγλοι, Γάλλοι και Ιταλοί αποβιβάστηκαν στον Πειραιά και βάδισαν προς την Αθήνα (στην κεντρική φωτογραφία γαλλικά αποικιακά στρατεύματα στον Πειραιά). Καταλάβανε τους στρατώνες στο Ρουφ, καίρια σημεία στην πόλη και το Ζάππειο. Συνάντησαν ισχυρή αντίσταση από στρατιωτικά τμήματα και χιλιάδες επιστράτους που τους ανάγκασε να γυρίσουν στον Πειραιά.

Μετά τη «νίκη» τους οι επίστρατοι εξαπόλυσαν ένα πογκρόμ κατά των βενιζελικών αντιπάλων τους. Με μεθόδους που θα συναντήσουμε αργότερα και στη «Νύχτα των Κρυστάλλων» με το πογκρόμ κατά των εβραίων από τους  ναζί το 1938, επιδόθηκαν επί δυο μέρες σε ένα όργιο τρομοκρατίας  για να καθαρίσουν την πόλη αλλά και την  επαρχία από τους «βενιζελικούς προδότας» και τους «πράκτορας της Αντάντ».

 

 Όργιο βίας στο «κράτος του Κωνσταντίνου»

 

 «Ο φονεύων βενιζελικόν δεν φονεύει άνθρωπον» ήταν το κεντρικό σύνθημά τους. Επιτέθηκαν σε σπίτια, γραφεία, εφημερίδες που είχαν φροντίσει να «σταμπάρουν» από πριν με σημάδια από κόκκινη μπογιά. Με τη βοήθεια της χωροφυλακής, του στρατού και δικαστικών λειτουργών δολοφονούσαν χωρίς καμιά διαδικασία, κακοποιούσαν , έδερναν, διαπόμπευαν  και φυλάκιζαν τους αντιπάλους τους.  Ανάμεσα σ’ αυτούς  που κακοποιήθηκαν και φυλακίστηκαν ήταν  και ο φίλος του Βενιζέλου δήμαρχος της Αθήνας Εμμανουήλ Μπενάκης,  και ο Δημήτρης Γληνός.

Το αντιβενιζελικό «Εμπρός» στις 19/11/1916: «Το αίμα έρρευσεν πέριξ των Αθηνών».

Ο Γιάνης Κορδάτος έγραψε για το κλίμα άγριας τρομοκρατίας στην Αθήνα, τον Πειραιά, τις πόλεις και τα χωρία του «κράτους του Κωνσταντίνου»:

Ο βενιζελικός δήμαρχος της Αθήνας Εμμανουήλ Μπενάκης που κακοποιήθηκε άγρια.

«Με ψεύτικες κατηγορίες πως ο τάδε και ο τάδε βενιζελικός «έβρισαν το βασιλιά» έκλειναν τους βενιζελικούς  πολίτες στις φυλακές. Η χωροφυλακή είχε γίνει όργανο των επιστράτων. Ακόμα και πολλοί δικαστικοί κατώτεροι και ανώτεροι έγιναν τυφλά όργανα του μαινόμενου επιστρατισμού.

Η κατηγορία της «εσχάτης προδοσίας»  απαγγελλόταν κάθε μέρα σε εκατοντάδες πολίτες που το κρίμα τους ήταν ότι ήταν βενιζελικοί.

Έγιναν μάλιστα και εκτελέσεις χωρίς διαδικασία. Ο μαινόμενος όχλος πιο πολύ καταδίωκε τους πρόσφυγες από τη Μικρασία, γιατί ήταν φανατικοί βενιζελικοί. Αυτοί πλήρωσαν πολύ ακριβά τα φιλοβενιζελικά αισθήματά τους. Έβλεπες στους δρόμους της Αθήνας οι επίστρατοι με σπρωξιές , κλωτσιές και βρισιές να φέρνουν στο «Μικρό Φρουραρχείο» πολίτες, δεμένους σαν τραγιά, να τους δέρνουν και ύστερα να τους στέλνουν στις φυλακές που είχαν γεμίσει και δεν χωρούσαν άλλους. Ήταν στιβαγμένοι ο ένας πάνω στον άλλο σα σαρδέλες. Από τα νοεμβριανά επιστρατικά όργια πήραν φαίνεται μαθήματα οι «εθνικόφρονες» του 1945 (…).

 

Οι «δηλώσεις μετανοίας»

 

Οι φυλακισμένοι, αν και κατηγορούνταν πως διαπράξανε το αδίκημα της εσχάτης προδοσίας, αφήνονταν ελεύθεροι αν υπόγραφαν «δηλώσεις μετανοίας». Είχαν πολλές τέτοιες έτοιμες και αφού έδερναν τους βενιζελικούς ώσπου να τρέχουν αίματα από τα κρέατά τους, ύστερα άφηναν να περάσει λίγη ώρα και τους απειλούσαν πως θα επακολουθήσει νέος ξυλοδαρμός και ακόμα τουφέκισμα. Πολλοί μη μπορώντας να βαστάξουν, υπόγραφαν τις « δηλώσεις μετανοίας». Αποκηρύττανε δηλαδή το Βενιζέλο και την πολιτική του . Τον χαρακτήριζαν προδότη και «ομολογούσαν» ότι έκαναν προδοσίες γιατί εξαπατήθηκαν από τα όργανα του Βενιζέλου…» («Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας», οπ.π., σ. 461-468).

Και η μαρτυρία της Πηνελόπης Δέλτα , κόρης του Εμμανουήλ Μπενάκη για όσα ακολούθησαν τις μάχες με τους Γάλλους, τους Άγγλους και τους ιταλούς στρατιώτες και ναύτες («Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» Ημερολόγιο- Αναμνήσεις-Μαρτυρίες-Αλληλογραφία, επιμέλεια Π. Ζάννας, σ. 15-35, Ερμής, Αθήνα 1979): 

«… Εκείνο το ίδιο βράδυ (σ.σ 18 Νοεμβρίου/1 Δεκεμβρίου) πήρε τα αγήματά του ο Fournet και κατέβηκε στον Πειραιά, μαζί και οι Άγγλοι, μαζί και οι Ιταλοί.

Κ’ έμειναν στην Αθήνα οπλισμένοι ως τα δόντια οι αντιβενιζελικοί απέναντι των αόπλων βενιζελικών.

Τη νύχτα εκείνη, σιωπηλά, σφάχθηκαν αρκετοί βενιζελικοί άγνωστοι, Κρητικοί προπάντων και Μικρασιάτες πρόσφυγες. Την επαύριο ξύπνησε η Αθήνα τρομαγμένη με τους πυροβολισμούς που έπεφταν παντού, σε όλους τους δρόμους, και ένας φίλος στον οποίο ετηλεφώνησα μου αποκρίθηκε:

«Απ’ έξω από το σπίτι μου σκοτώνονται Ελληνες με Έλληνες, και τραβούν και πολυβόλο (Αθανασάκης).

Η αναχώρηση του Fournet έγινε σύνθημα για ντόπιες αντεκδικήσεις.

Tα κόμματα των αντιβενιζελικών, ενωμένα όλα, με πρόσχημα να σώσουν το Βασιλέα, σηκώθηκαν σαν ένας άνθρωπος να σπάσουν και να θάψουν το άλλο κόμμα. Κ’ έτσι έγινε.

Η ασχήμια του Σαββάτου 18 Νοεμβρίου 1916 δεν περιγράφεται. Ό,τι λωποδύτης, μπερμπάντης, φυγόδικος, ληστής ή λιποτάκτης παρουσιάσθηκε και ζήτησε να καταταχθεί ως επίστρατος, πήρε στολή, όπλο και φυσίγγια και χωρίς καν να εγγραφεί (ήταν πολλοί και οι αξιωματικοί δεν «πρόφθαιναν» να τους εγγράφουν, αλλά πρόφθαιναν να τους οπλίζουν) χύνουνταν στους δρόμους, στίφη άτακτα, τραβώντας τουφεκιές στο βρόντο, τρομοκρατώντας και τρομοκρατημένοι, πανικόβλητοι οι ίδιοι και σπέρνοντας τον πανικό. Από κάποιο φιλικό σπίτι (Ναταλή Π. Μελά) του αντίθετου κόμματος μου τηλεφώνησαν στην Κηφισιά πως πολεμούν στους δρόμους. Ρώτησα:

–«Είναι αλήθεια πως έσπασαν τα τυπογραφεία και πυροβόλησαν τα γραφεία της  Νέας Ελλάδας;»

–«Ναι», μου αποκρίθηκαν, «και καλά να τους κάμουν».

–«Μπά; Μην είναι Βούλγαροι αυτοί;»

–«Τραβούσαν από τα παράθυρα και σκότωσαν ένα σωρό στρατιώτες και ναύτες».

 

«Αυτός δεν ήτο Βενιζελικός, αλλά μόνο κλέπτης»

 

Εκείνο το πρωί δε βγήκαν παρά τα αντιβενιζελικά φύλλα…» (Για τις επιθέσεις  και τις καταστροφές στα `γραφεία και τυπογραφεία των  εφημερίδων «Νέα Ελλάς», «Αστήρ», «Ελεύθερος Τύπος», «Πατρίς», «Καιροί», «Εστία», «Έθνος», «Εθνική», «Σημαία» και της γαλλόφωνης Messager d’ Athenes στο βιβλίο του Γιάννη Μουρέλου «Τα «Νοεμβριανά» του 1916- Από το αρχείο της Μεικτής Επιτροπής Αποζημιώσεων των θυμάτων», σ.192-199, εκδόσεις Πατάκη).

Οι επίστρατοι έπιαναν κόσμο στο σωρό και χωρίς διάκριση. Όποιον τους φαινόταν «ύποπτος» τον άρπαζαν, τον έδεναν και τον διαπόμπευαν στους δρόμους. Είναι χαρακτηριστική η μαρτυρία ενός αθηναίου  επεισόδιο που δημοσιεύθηκε σε εφημερίδα της εποχής «περί ενός εκ των συλληφθέντων όστις απαγόμενος υπό της περιπόλου και εκσυριττόμενος υπό του πλήθους διεμαρτύρετο προς το πλήθος, του οποίου εζήτει να κινήσει την συμπάθειαν, ότι ‘‘αυτος δεν ήτο Βενιζελικός, αλλά μόνο κλέπτης’’» (Χρήστος Χουρμούζιος «Τα κατά την 18ην και 19ην Νοεμβρίου 1916 και επέκεινα», σ. 99,τυπ. Εσπερίας, Λονδίνο 1919).

 

Οι επίστρατοι και το «Ανάθεμα» στον Βενιζέλο

 

Οι επίστρατοι πρωταγωνίστησαν και στο «Ανάθεμα» στον Βενιζέλο στον Πεδίον του Άρεως στις 12/25 Δεκέμβρη του 1916.

Μια τελετή που θύμιζε μεσαίωνα με πρωταγωνιστές τους επιστράτους τους ηγέτες των αντιβενιζελικών κομμάτων, τον μητροπολίτη Αθηνών μαζί με  εκατοντάδες ρασοφόρους  στην οποία όσοι συγκεντρώθηκαν αφού άκουσαν τον μητροπολίτη Θεόκλητο Μηνόπουλο να αναθεματίζει το Βενιζέλο, έριξαν χιλιάδες πέτρες σχηματίζοντας μια μεγάλη πυραμίδα.

Ένας μεγάλος σωρός από «λίθους αναθέματος» στο Βενιζέλο.

Ο Γιάνης Κορδάτος γράφει γι’ αυτή τη μεσαιωνική τελετή:

«…Στις 11/24 του Δ/βρη οι επίστρατοι και οι χωροφύλακες γύριζαν από σπίτι σε σπίτι και λέγανε: «Αύριο όλοι στο πεδίο του Άρεως που θα γίνει το ανάθεμα στο Βενιζέλο. Κανένας δε θα μείνει στο σπίτι. Όλοι σας θα έχετε μαζί σας μια πέτρα, να τη ρίξετε στο μέρος που θα γίνει το ανάθεμα του προδότη. Όποιος δεν υπακούσει ,όχι μόνο θα είναι αναθεματισμένος, αλλά και θάχει λογαριασμούς με το «Μικρό Φρουραρχείο».

Από το πρωί στις 12/25 του Δεκέμβρη όλη η Αθήνα ήταν ανάστατη. Για το «φόβο των Ιουδαίων» κανένας δεν έμεινε στο σπίτι του. Όλοι τραβούσαν για το πεδίο του Άρεως. Μαζεύτηκαν πολλές χιλιάδες κόσμου. Ήρθε ο Μητροπολίτης, η Ιερά Σύνοδος και όλοι οι παπάδες φτάσανε. Πρώτοι και καλύτεροι πήγαν οι αρχηγοί του παλαιοκομματισμού, οι αρχές, καθηγητές Πανεπιστημίου, αυλικοί, οι αξιωματικοί και οι αρχηγοί του επιτελείου.

Ο Μητροπολίτης ανασκάλεψε τα μεσαιωνικά κιτάπια και άρχισε να απαγγέλνει τη σχετική δέηση καλώντας τους πιστούς να ρίξουν «λίθον αναθέματος» προφέροντας:

«Κατά του Ελευθερίου Βενιζέλου, φυλακίσαντος αρχιερείς και επιβουλευθέντος την Βασιλείαν και την πατρίδα, ανάθεμα έστω».

«Ανάθεμα», ακούστηκε μυριόστομη κραυγή και αμέσως άρχισαν να ρίχνουν τις πέτρες που είχαν κουβαλήσει. Μέσα σε 1-2 ώρες σχηματίστηκε ένας πελώριος σωρός.

Οι ίδιες ασχήμιες έγιναν σ’ όλες τις πόλεις και τα χωριά. Παντού οι πρόεδροι των επιστράτων με την τρομοκρατία κατόρθωσαν να πάνε τους χωριάτες στο μέρος που ορίστηκε να γίνει το ανάθεμα…» («Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας», οπ.π. 467,468).

Αύριο το τρίτο μέρος:
Οι βενιζελικοί επίστρατοι και η  τρομοκρατία  στη Βόρεια Ελλάδα

Το πρώτο μέρος για τα Νοεμβριανά του 1916: Οι επίστρατοι, το πρώτο μαζικό «πρώιμο φασιστικό κίνημα» στην Ελλάδα

 

Απόψεις