Με αφορμή τη συναυλία με έργα του Απόστολου Καλδάρα που πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 28 Γενάρη 2023 στο «Παλαί ντε Σπορ» της Θεσσαλονίκης στα πλαίσια της μεγάλης πολιτικής – πολιτιστικής εκδήλωσης του ΚΚΕ, θα ήθελα να γράψω για τη «παρέα» των Τρικαλινών δημιουργών (μουσικοσυνθετών και στιχουργών), η οποία εν πολλοίς διαμόρφωσε και πάντως «σημάδεψε» το γνήσιο, το αυθεντικό λαϊκό τραγούδι της χώρας μας.
Αυτή η «παρέα» που μπορεί να χαρακτηριστεί σαν «πηγή», σαν «ανάβρα» του λαϊκού τραγουδιού, αποτελούνταν από δυο μουσικοσυνθέτες, τον Βασίλη Τσιτσάνη (1915 – 1984) και τον Απόστολο Καλδάρα (1922 – 1990) – τον «Τσίλια» και τον «Τόλιο», όπως ήταν τα χαϊδευτικά τους ονόματα στην «τρικαλινή διάλεκτο» – και τους στιχουργούς Κώστα Βίρβο (1926 – 2015), Χρήστο Κολοκοτρώνη (1922 – 1999) και Γιώργο Σαμολαδά (1922 – 1999). Στην «παρέα των 5» μπορεί να συμπεριληφθεί κι ένας ακόμα Τρικαλινός – τα Τρίκαλα δικαίως χαρακτηρίζονται σαν «νερομάνα» του λαϊκού τραγουδιού – ο μεγάλος λαϊκός τραγουδιστής, Δημήτρης Μητροπάνος (1948 – 2012). Στον ίδιο «λαϊκό ντορό» βαδίζει και ο αυθεντικός λαϊκός τραγουδιστής, Γιώργος Μαργαρίτης, συνεχίζοντας μια τρικαλινή παράδοση που «καλά κρατεί». Μαζί με την «παρέα των Τρικαλινών», το λαϊκό τραγούδι «σημάδεψαν» και άλλοι δυο Θεσσαλοί, ο μουσικοσυνθέτης Θόδωρος Δερβενιώτης (1922 – 2004) από το Πήλιο Μαγνησίας και ο μουσικοσυνθέτης και στιχουργός Μπάμπης Μπακάλης (1920 – 2007) από την Καρδίτσα.
Ολοι αυτοί οι δημιουργοί έχουν τεράστιο και σημαντικό έργο. Τα τραγούδια τους, ερμηνευμένα από μεγάλες λαϊκές φωνές – όπως ο Στέλιος Καζαντζίδης, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, ο Δημήτρης Μητροπάνος, ο Πρόδρομος Τσαουσάκης, ο Πάνος Γαβαλάς, ο Μανώλης Αγγελόπουλος, ο Βαγγέλης Περπινιάδης, ο Σπύρος Ζαγοραίος, ο Στράτος Διονυσίου, ο Μιχάλης Μενιδιάτης, ο Μπάμπης Τσετίνης, η Γιώτα Λύδια, η Καίτη Γκρέυ, η Πόλυ Πάνου, η Μαρινέλα, η Χαρούλα Αλεξίου, ο Γιώργος Νταλάρας, ο Μανώλης Μητσιάς, ο Σταμάτης Κόκοτας, ο Τόλης Βοσκόπουλος, ο Γιάννης Πάριος κ.α., – πέρασαν από στόμα σε στόμα κι έγιναν κτήμα και περιουσία του λαού μας που τα κουβαλάει μέσα του σαν ιερό κειμήλιο. Και σαν το παλιό καλό κρασί, όσο περνούν τα χρόνια, αντί να ξεπεραστούν και να ξεχαστούν, γίνονται όλο και πιο επίκαιρα και αγαπητά.
Είναι αξεπέραστα κι αθάνατα τα δημιουργήματά τους γιατί αναφέρονται στα μικρά και τα μεγάλα προβλήματα που ταλανίζουν την κοινωνία και ταλαιπωρούν τον απλό άνθρωπο. Γιατί ανέδειξαν τα βάσανα, τις αγωνίες και τα παράπονα, αλλά και τα όνειρα, τις ελπίδες και τις προσδοκίες της φτωχολογιάς. Γιατί είναι απλά, αλλά υψηλών προδιαγραφών και, ταυτόχρονα, έντιμα και καθαρά. Γιατί οι ίδιοι ως καλλιτέχνες ήταν αληθινοί και αυθεντικοί.
Και για έναν ακόμα πολύ σημαντικό λόγο: Γιατί η τέχνη τους ήταν σε αρμονική σύνδεση με τη ζωή τους. Ανθρωποι που γεννήθηκαν στη φτώχεια, απέκτησαν αγωνιστική συνείδηση και αριστερή πεποίθηση, συστρατεύτηκαν στο ΚΚΕ, ή συμπορεύτηκαν μαζί του στους αγώνες του λαού και κάποιοι υπέστησαν τις βαριές συνέπειες αυτής τους της επιλογής, περνώντας από εξορίες και φυλακές. Τα προσωπικά βιώματα μιας αγωνιστικής διαδρομής επηρέασαν το έργο τους, προσδίδοντάς του κοινωνικό περιεχόμενο, ταξική συνείδηση και πολιτική κατεύθυνση. Το γεγονός δε ότι αυτό το σαφώς προσανατολισμένο κοινωνικά και πολιτικά έργο τους, τυγχάνει γενικής αποδοχής, ξεπερνώντας κοινωνικές και πολιτικές διαφοροποιήσεις, δείχνει ότι η γνήσια, η αυθεντική τέχνη μπορεί να εκφράσει τη συντριπτική πλειοψηφία του λαού, ξεπερνώντας υποβολιμαίες αντιθέσεις και υποκινούμενες αντιπαραθέσεις.
Το παλιό καλό λαϊκό τραγούδι έχει πολλά να πει και σήμερα, καθώς ο λαός μας βιώνει ίδιες ή ανάλογες καταστάσεις και προβλήματα με τις εποχές που αυτό γράφτηκε από την «παρέα» των Τρικαλινών, αλλά και άλλους λαϊκούς δημιουργούς. Η φτώχεια, η κοινωνική αδικία, ο κατατρεγμός, η μετανάστευση, ο λυγμός για το χαμό μιας αγάπης από τη μια και από την άλλη το όνειρο και η προσμονή μιας καλύτερης ζωής, που με τόσο συγκινητικά λόγια και «γλυκές πενιές» περιέγραφαν εκείνα τα τραγούδια, υπάρχουν και τώρα. Κι αν τα όσα και όπως τα έλεγαν τα παλιά λαϊκά δεν αρκούν για να περιγράψουν τις σύγχρονες κοινωνικές συνθήκες και ν’ αναδείξουν τις τωρινές λαϊκές ανάγκες, χρέος στα χνάρια του παλιού να δημιουργηθεί ένα νέο λαϊκό τραγούδι που θ’ ανταποκρίνεται στο σήμερα και να δείχνει προς το αύριο.
Αν αυτό φαίνεται πολύ δύσκολο σε μια εποχή που η κυρίαρχη αστική ιδεολογία έχει αλώσει σε μεγάλο βαθμό και τον χώρο της τέχνης, επιβάλλοντας είτε την άπνοια, είτε την ευκολία που ενίοτε οδηγεί και σε ευτελισμό, ας μην απελπιζόμαστε. Πάντα υπάρχουν σχισμές από όπου μπορεί να περάσει το φως της γνήσιας κι αυθεντικής λαϊκής δημιουργίας. Αν δεν το πιστεύετε, τεντώστε το αυτί σας για ν’ ακούσετε το απαλό θρόισμα που έρχεται από τα υπόγεια ρεύματα. Αλλωστε, όπως έλεγε και ο Θόδωρος Δερβενιώτης, «ο λαϊκός άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει με τραγούδια που κυκλοφορούν τη Δευτέρα και το Σάββατο χάνονται».
