Μπορεί να γνώρισε την αποθέωση του κόσμου ως το «αηδόνι του έρωτα», χάρη στη βελούδινη φωνή της, αλλά «γεύτηκε» και τις πίκρες, και το κυνηγητό και τη φυλακή και την εξορία. Άνθρωπος προικισμένος με πολλά πνευματικά και ψυχικά χαρίσματα, η Δανάη Στρατηγοπούλου, έφυγε από τη ζωή σαν σήμερα (18/1/2009). Ασυμβίβαστη ψυχή στα χρόνια της Αντίστασης, ακούραστο δημιουργικό πνεύμα στη μακρινή Χιλή – τόπο αυτοεξορίας της την περίοδο της χούντας.
«Έβγα Δανάη στη σκηνή/ με τη γλυκιά σου τη φωνή/ που τις καρδιές τυλίγει,/ με δυο τραγούδια σου απαλά/ αλλιώτικα η ζωή κυλά/ και άλλα νιώθει ρίγη…», έλεγε ο θεατρικός συγγραφέας Δημήτρης Γιαννουκάκης (1938) για τη Δανάη, για την τραγουδίστρια, που έγινε μύθος μέσα από τις αξεπέραστες ερμηνείες της, αλλά και μέσα από την πολυσήμαντη δημιουργική προσφορά της στα Γράμματα. Εκτός, όμως, από σπουδαία ερμηνεύτρια, στιχουργός, συνθέτης, συγγραφέας και ποιήτρια, η Δανάη Στρατηγοπούλου – Χαλκιαδάκη, με τη μεταφραστική πένα της, «έφερε» στην Ελλάδα τα ποιητικά «Άπαντα» ενός από τους μεγαλύτερους ποιητές του 20ού αιώνα, ποιητή όχι μόνον της Χιλής και της Λ. Αμερικής, αλλά και των αδικημένων λαών του πλανήτη όλου, του Πάμπλο Νερούδα.
Γεννημένη στην Αθήνα, πέρασε τα παιδικά της χρόνια στη Γαλλία. Οι οικονομικές και πολιτικές επιστήμες που παρακολούθησε και η ενασχόλησή της, αρχικά με τη δημοσιογραφία, δεν κατάφεραν να μειώσουν το πάθος της για το τραγούδι. Ήταν στα τέλη του 1935, όταν η Δανάη Στρατηγοπούλου βρίσκεται για πρώτη φορά μπροστά στο διάσημο πρωτεργάτη της θρυλικής «Μάντρας», τον Αττίκ. Η πρώτη ακρόαση τής δίνει το «διαβατήριο» για την έναρξη των εμφανίσεών της στη «Μάντρα», εκεί όπου χρίστηκε ως η ιδανική ερμηνεύτρια του ανεπανάληπτου Κλέωνα Τριανταφύλλου (Αττίκ).
Ο Αττίκ, όταν έφτανε να αναγγείλει στο πρόγραμμα την Δανάη, αφού κοσμούσε με χίλια στολίδια όλους τους καλλιτέχνες του, φώναζε μόνο μία και μόνη φράση: «Και τώρα το βαρύ πυροβολικό της “Μάντρας”, η Δανάη». Κι όπως έγραφε ο Αλέκος Λιδωρίκης, τον Απρίλιο του 1943: «Με την απλή μα ζεστή φωνή της, με την πολύτροπη ιδιοσυγκρασία της, με το μυστήριο της παιδιάστικα ανήσυχης ψυχής της, παρθενική και αμαρτωλή, ωραία και άσχημη, εύθυμη και μελαγχολική, αλλά ποτέ desperado είναι η Δανάη. Ποιος δεν την άκουσε, έστω και μια φορά στο “Θα ξανάρθεις, όσα χρόνια κι αν περάσουν θα ξανάρθεις…”, στα τραγούδια του Αττίκ και του Λαλάκη Χαιρόπουλου; Ποιος δεν τη χάρηκε σαν Ανταλούζα, την αθάνατη Παλόμα, τη Μαγιάρ, σε καντσονέτες σπανιόλικες, συναρπαστικές, που την απόδοσή τους θα ζήλευε ακόμη και αυτή η Ράκελ Μέλερ; Μα, πάνω απ’ όλα, η Δανάη είναι Ρωμιά στη σκέψη, στην εκδήλωση, στους πόθους…».
Με το πέρασμα του χρόνου, η Δανάη έχει πλέον καθιερωθεί ως μεγάλη τραγουδίστρια, όχι μόνο στη «Μάντρα», αλλά και στη συνείδηση του κόσμου. Όπου κι αν τραγούδησε στη συνέχεια, σε θέατρα, σε κέντρα, γνωρίζει το θαυμασμό, τη λατρεία. Η ύπαρξή της – συνυφασμένη απόλυτα με τον πιστό, μελωδικό της σύντροφο, την κιθάρα της.
Στον πόλεμο του 1940, με τη φωνή και την κιθάρα της, προσπαθεί να επουλώσει τις πληγές της ψυχής των τραυματιών. Μετέχοντας στην ΕΑΜική Εθνική Αλληλεγγύη, δίνει το δικό της αγώνα κατά των κατακτητών και μεταβάλλει την κιθάρα της σε όργανο «πολέμου». Και παράλληλα, αφοσιωμένη στην Εθνική Αντίσταση του λαού μας (στην Κατοχή είχε το ψευδώνυμο Ελένη Σοφιανοπούλου), αγωνιζόταν να εξασφαλίσει λίγο φαγητό για τους πεινασμένους, να μεταφέρει πατριωτικά μηνύματα, να βοηθήσει όσους αγωνιστές κινδύνευαν. Η στάση της, ανυπότακτη και στους χώρους όπου εμφανιζόταν.
Το 1942, με την κατηγορία της υποδαύλισης επαναστατικών διαθέσεων, φυλακίζεται από τους Γερμανούς και στη συνέχεια ζει την αγωνιώδη κούρσα της καταδίωξής της. Στα χρόνια της Κατοχής, γνωρίζεται με τον ΕΑΜίτη συναγωνιστή της, Γιώργο Χαλκιαδάκη, τον οποίο παντρεύεται το 1945, και ο οποίος χάθηκε πρόωρα. Η μαχόμενη αγωνίστρια δε διώχτηκε μόνον από τους Γερμανούς, καθώς η καταδίωξή της συνεχίστηκε και μεταπολεμικά από τα Τάγματα Ασφαλείας.
Ο Νερούδα και η Χιλή
Ένα μεγάλο κεφάλαιο της ζωής και προσφοράς της Δανάης Στρατηγοπούλου αφορά στη Χιλή, όπου έφτασε για πρώτη φορά τον Ιούλιο του 1965 (εκεί ζούσε η αδελφή της). «Ηταν μοιραίο για μένα να βρεθώ εκεί, άλλαξε η ζωή μου…», έλεγε χρόνια αργότερα, αναπολώντας τη Χιλή του Αλιέντε και του Νερούδα. Στο διάστημα της πρώτης εξάμηνης παραμονής της στη Χιλή (περιμένοντας να γνωρίσει τον Νερούδα), η Δανάη τελειοποίησε τις γνώσεις της στα ισπανικά και βοήθησε αποτελεσματικά τον σπουδαίο Χιλιανό ελληνιστή Μιγέλ Καστίγιο Ντιντιέ να μεταφράσει στα ισπανικά την «Οδύσσεια» του Νίκου Καζαντζάκη. Η γνωριμία της με τον Πάμπλο Νερούδα και το μοναδικό πνεύμα του ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στη ζωή της. Αυτή η συνεργασία την ενέπνευσε να προχωρήσει στις μεταφράσεις του έργου του. Στο ίδιο διάστημα πραγματοποίησε συναυλίες, μαγεύοντας Χιλιανούς, Αργεντινούς και Περουβιανούς με τη φωνή της, ενώ μετείχε σε επιστημονική ερευνητική αποστολή στη Γη του Πυρός και ασχολήθηκε με τη Λαογραφία.
Τρεις μήνες μετά την επιστροφή της στην Αθήνα, η χούντα των συνταγματαρχών γίνεται η αιτία να πάρει το δρόμο της αυτοεξορίας στη Χιλή, όπου παρέμεινε έξι χρόνια. Έζησε στο ρυθμό της πνευματικής ζωής της Χιλής και διορίστηκε τακτική καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Σαντιάγκο, όπου δίδαξε στα ισπανικά Ελληνική Λαογραφία και Δημοτική Ποίηση. Τρέφοντας απεριόριστο θαυμασμό για τον Νερούδα, τον «Ομηρο του 20ού αιώνα της αμερικάνικης κοσμογονίας» και την τέχνη του, η Δανάη μετέφρασε το «Κάντο Χενεράλ» (11 τόμοι), που βραβεύτηκε σε διεθνή διαγωνισμό της Λιψίας, μπολιάζοντας τα κείμενά του με αποδόσεις που έχουν την προσωπική της σφραγίδα. Η Δανάη αφουγκράστηκε την ομορφιά και το μεγαλείο της ποίησής του και την έφερε κοντά στον ελληνικό λαό.
Παράλληλα, η Δανάη πρόβαλε την Ελλάδα μέσα από λογοτεχνικά, ποιητικά, λαογραφικά έργα και άρθρα της, όπως το «Cantos de los Griegos», με μεταφρασμένα στα ισπανικά γνωστά δημοτικά μας τραγούδια, ενώ έγινε μέλος του «Κέντρου Βυζαντινών και Νεοελληνικών Μελετών», όπου συμμετείχαν οι Μιγέλ Καστίγιο, Εκτορ Χερέρα κ.ά. Με συγκίνηση θυμόταν, χρόνια αργότερα, τη Χιλή τις μέρες της ανάτασης του 1970, τότε που εκλέχτηκε Πρόεδρος ο Αλιέντε. Το πραξικόπημα της στρατιωτικής χούντας του Πινοτσέτ, ο βίαιος θάνατος του Αλιέντε και λίγο μετά του Νερούδα οδηγούν την Δανάη και πάλι στην Ελλάδα. Όμως, η Χιλή, ο λαός της, η ποίησή της πάντοτε τη συνόδευαν. Για την προσφορά της στον πολιτισμό της Χιλής και στο λαό της, τιμήθηκε, πριν λίγα χρόνια, από τη Δημοκρατία της Χιλής με το παράσημο «Orden Libertador Bernardo O’ Higgins». Για την προσφορά της στον αγώνα κατά τη γερμανική Κατοχή, της απονεμήθηκε Μετάλλιο και Δίπλωμα από την Πανελλήνια Ένωση Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης, ενώ για την προσφορά της στον ελληνικό πολιτισμό, παρασημοφορήθηκε με το Μετάλλιο της Πόλης των Αθηνών.
