Με μια γερή σινεφιλ κινηματογραφική βδομάδα ξεκινάει στην ουσία η καινούργια χρονιά
Η ομορφιά της ύπαρξης – About endlessness
2019
Διάρκεια: 78’
Σκηνοθεσία: Ρόυ Άντερσον
Πρωταγωνιστούν: Μπενγκτ Μπέργκιους, Άνια Μπρομς, Μαρί Μπούρμαν
Εάν μπορούσε η επιστήμη να κατασκευάσει έναν άνθρωπο – υβρίδιο αναμειγνύοντας γεννητικά κύτταρα του Μπονιουελ και του Ιονέσκο και τον έβαζε να ζήσει στη χώρα που έκανε κινηματογράφο ο Ινγκμαρ Μπέργκμαν, το κινηματογραφικό αποτέλεσμα θα έμοιαζε πολύ με τις ταινίες του Ρόυ Άντερσον. Ο ιδιότυπος Σουηδός που κέρδισε το Χρυσό Λιοντάρι το 2014 με την προηγούμενη ταινία του έχει έναν δικό του τρόπο να διαπραγματεύεται την καθημερινότητα του ανθρώπινου πόνου και την αγριότητα του καπιταλισμού ανακατεύοντας σε ίσες ποσότητες το χιούμορ και την απελπισία, χτίζοντας μέσα στο στούντιο που έφτιαξε, μετά από δεκαετίες επιτυχημένης καριέρας στη διαφήμιση, ομιλούντα ταμπλό βιβάν με φόντο τις πιο παλ αποχρώσεις του πράσινου, του γαλάζιου και του άσπρου. Κάθε ταινία του είναι γεγονός.
Με το Περιστέρι που καθόταν σε ένα κλαδί αναλογιζόμενο την ύπαρξη ολοκλήρωσε την τριλογία του για τη ‘δυσκολία του να είσαι ένα ζωντανό πλάσμα’ (being a human being). Άνθρωποι στο πλαίσιο μιας γκροτέσκας πραγματικότητας ύψωναν τις φωνές τους για να πουν τις ιστορίες τους, ή προτιμούσαν να τις αφηγηθούν με μια απλή κίνηση, όπως στη σκηνή από το Εσείς οι ζωντανοί που ο εργάτης τραβάει το τραπεζομάντηλο με το πανάκριβο σερβίτσιο από το τραπέζι για να αποκαλύψει από κάτω τον αγκυλωτό σταυρό.
Αυτή τη φορά η αφήγηση διαμεσολαβείται από μια μονότονη γυναικεία φωνή, που έχει αναλάβει να μας ‘εξηγεί’ την εικόνα. ‘Είδα έναν άντρα/μια γυναίκα που’ είναι το μότο της ταινίας, σε συνέχεια των προηγούμενων που χρησιμοποιούν μια φράση που επανέρχεται σαν ραχοκοκαλιά της σπονδυλωτής δημιουργίας. Είναι μια φωνή από το μέλλον που μιλάει για το παρόν, και ενίοτε για το παρελθόν.
Παρόν είναι όλο το σύμπαν του Άντερσον: εικόνες στην άκρη του πουθενά, ένα ζευγάρι κοιτάει την πόλη και διαπιστώνει πως έρχεται το φθινόπωρο, ένας άντρας σταματάει μέσα στη βροχή για να δέσει τα παπούτσια της κόρης του, μια κοπέλα κατεβαίνει στο σταθμό του τρένου για να ανακαλύψει πως ο άντρας που περίμενε δεν είναι εκεί, μέσα σε ένα μπαρ – αγαπημένος τόπος συνάντησης και αναστοχασμού στον κόσμο του Άντερσον – ένας άντρας ανακαλύπτει την ομορφιά στις πρώτες νιφάδες του χειμώνα. Οι τόνοι στα κάδρα που φιλμάρει πάντα από σταθερές γωνίες, χωρίς να πλησιάζει ή να απομακρύνεται, είναι λίγο πιο σκούροι. Η σιωπή, η ασυνεννοησία και η μοναξιά μοιάζουν να νικούν. Μόνη φωτεινή παρένθεση οι έφηβοι που η κάμερα προσεγγίζει ζεσταίνοντας τα χρώματα της.
Το κωμικό στοιχείο βγαίνει μέσα από μια πικρή λοιδορία της Εκκλησίας. Ως ανεστραμμένος Μπέργκμαν, ο Άντερσον δεν παρέλειπε ποτέ να καταπιάνεται με τη θρησκεία, τόσο σε επίπεδο θεσμών όσο και πίστης. Πολλές φορές ειρωνικός στα όρια της βλασφημίας, στο νέο του σουρεαλιστικό παραμύθι βλέπει ‘έναν άνθρωπο που έχασε την πίστη του’ και ψάχνει εναγώνια να τη βρει στο γραφείο του ψυχαναλυτή.
Μια θλιμμένη ελεγεία χωρίς τέλος. Όπως δεν έχει τέλος η ματαιότητα της ύπαρξης. Εικόνες της καθημερινότητας κεντημένες με άλλες, που η Ιστορία τους έδωσε βαρύνουσα σημασία. Ο Άντερσον συνδιαλέγεται μ την Ιστορία σε όλο του το έργο: είτε με την ιστορία του 19ου είτε, κυρίως με την ιστορία του 20ου αιώνα. Παραλλήλα με την ανελέητη κριτική του προς το οικονομικό μοντέλο που, όσο χρυσωμένο κι αν είναι, οδηγεί τους ανθρώπους στην απόγνωση, προσπαθεί μέσα από εικόνες που μοιάζουν με γρίφους να καταθέσει ένα σχόλιο για τη διφορούμενη θέση της πατρίδας του στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο. Φωτογραφίζει τον ναζισμό που κρύβεται κάτω από το τραπέζι και οπλίζει το χέρι της χιτλερικής Γερμανίας πουλώντας της σίδηρο για να φτιάχνει όπλα – αποκαλυπτική η τελευταία σκηνή στο Εσείς οι Ζωντανοί όπου βομβαρδιστικά πετούν πάνω από το Λονδίνο υπό τους ήχους μιας μελωδίας τσάρλεστον. Στην πρώτη του όμως ταινία μετά το τέλος της τριλογίας – ίσως η αρχή μιας επόμενης, πιο εσωτερικής – ο Άντερσον στρέφει το βλέμμα στην καθημαγμένη Γερμανία του 45: ‘είδα έναν άνθρωπο που ήθελε να κατακτήσει τον κόσμο και ήξερε ότι θα αποτύχει’, το άψυχο σώμα του Χίτλερ πέφτει στο πάτωμα, ένα ζευγάρι νιόπαντροι ίπτανται πάνω από μια ισοπεδωμένη πόλη – πιθανότατα την Κολωνία – και, στο κλείσιμο της ταινίας, η μακρά πορεία των Γερμανών αιχμαλώτων πολέμου από τις σουηδικές φυλακές στα στρατόπεδα εργασίας της Σοβιετικής Ένωσης.
Συνδηλώσεις σαφείς και ταυτόχρονα ασαφείς, η ματαιότητα της ύπαρξης και η συντριβή της αλαζονείας με τον πιο καταστροφικό τρόπο! Μια ιστορία που δεν τελειώνει, που συνεχίζεται και μετά το απρόσμενα σύντομο τέλος της ταινίας στα μόλις 74 λεπτά!
Σώμα Χριστού – Corpus Christi
2019
Διάρκεια: 115’
Σκηνοθεσία: Γιαν Κομάσα
Πρωταγωνιστούν: Μπιάρτοζ Μπελένια, Ελίζα Ράισενμπελ, Αλεξάντρα Κονιέτσκνα
Με πολλά βραβεία σε διεθνή φεστιβάλ, ανάμεσα τους και δύο βραβεία από τη Μόστρα της Βενετίας, μια δυνατή ιστορία από την Πολωνία, εμπνευσμένη από πραγματικά γεγονότα. Μια ιστορία που φέρνει σε αντιπαράθεση τον κόσμο του εγκλήματος με αυτόν της αγιοσύνης, σε μια χώρα που η θρησκεία παίζει καθοριστικό ρόλο στη λειτουργία της κοινωνίας ως σύνολο και στη ζωή του κάθε μέλους της ξεχωριστά.
Ο Ντανιέλ έχει καταδικαστεί για φόνο δευτέρου βαθμού και έχει φυλακιστεί σε αναμορφωτήριο. Εκεί, με τη βοήθεια του ιερέα, έρχεται κοντά στον χριστιανισμό. Θέλει να παρακολουθήσει ιερατική σχολή για να γίνει ιερέας, αλλά το ποινικό μητρώο του τον εμποδίζει.
Όταν εκτίει τον χρόνο φυλάκισης φεύγει από τη φυλακή με προορισμό ένα ξυλουργείο σε μια μικρή επαρχιακή πόλη, όπου θα ολοκληρώσει την ποινή του προσφέροντας κοινωνική εργασία. Έχοντας στο σακίδιο του ένα ράσο, θα συστηθεί στην εκκλησία του χωριού ως ιερέας και, όταν ο παπάς της ενορίας πάει στο νοσοκομείο για εξετάσεις και θεραπεία, θα τον αντικαταστήσει και θα κάνει το όνειρο του πραγματικότητα: θα διδάξει τον πραγματικό λόγο του Θεού με τον δικό του, ιδιαίτερο τρόπο. Η πίστη του Ντανιέλ στις αξίες του χριστιανισμού, με πρώτη και κύρια την αγάπη και τη συγχώρεση, θα τον οδηγήσει στο να έρθει σύντομα σε σύγκρουση με τους παράγοντες της πόλης, καθώς δεν ακολουθεί καμία συμβιβαστική γραμμή και αρχίζει να ενοχλεί. Όταν ανακαλύπτει το κρυμμένο μυστικό της πόλης, το πένθος που έγινε μίσος και δεν επιτρέπει τη συγχώρεση, δεν θα διστάσει να κάνει αυτό που θεωρεί σωστό: θα προσπαθήσει να ενσταλάξει την αγάπη παίρνοντας ακραίες αποφάσεις που θα φέρουν όλους μπροστά από τις ευθύνες και τις ενοχές τους.
Ζώντας στα άκρα, με τον διαρκή φόβο μήπως αποκαλυφθεί η πραγματική του ταυτότητα, ο Ντανιέλ θα ξεχωρίσει, θα διχάσει και θα ενώσει την κοινότητα. Και όταν θα’ρθει το αναπόφευκτο τέλος, θα τους αφήσει πίσω του πιο δυνατούς κι αυτός θα γυρίσει πίσω, στην επίγεια του κόλαση.
Τολμηρό εγχείρημα για μια βαθειά θρησκευόμενη κοινωνία όπως η Πολωνία: η πίστη δεν είναι κάτι που περιορίζεται σε πλαίσια καθωσπρεπισμού και κοινωνικής κανονικότητας. Ο απόβλητος, ο καταδικαστέος, ίσως είναι ο άγγελος που θα μπορέσει να εκστομίσει το λόγο του Θεού καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον. Και κάτι περισσότερο: να τον κάνει πράξη. Ταινία με δυνατούς συμβολισμούς και κορυφώσεις που σηκώνουν την τρίχα, θέτει επίσης προς το σωφρονιστικό σύστημα το ερώτημα: δίνουμε στους ανθρώπους που διέπραξαν αξιόποινες πράξεις μια δεύτερη ευκαιρία ή τους καταδικάζουμε να κουβαλούν τη βία της φυλακής σε όλη την υπόλοιπη ζωή τους;
Εύφημος μνεία στον εξαιρετικό πρωταγωνιστή. Είναι νεότατος, σίγουρα θα τον ξανασυναντήσουμε σύντομα.
Η ταινία προβλήθηκε στο τμήμα Ανοικτοί Ορίζοντες του 60ου Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Το κείμενο αυτό είχε δημοσιευθεί στον Ημεροδρόμο κατά τη διάρκεια του Φεστιβάλ
