Το φαινόμενο της οπαδικής βίας σίγουρα δεν είναι καινούργιο, όμως, η κλίμακα στην οποία γενικεύτηκε τα τελευταία χρόνια, ξεπερνά κάθε προηγούμενο παρά τα πανοπτικά γήπεδα και τις επιτηρούμενες κερκίδες. Το μισαλλόδοξο χάος των κερκίδων και η βία από τους στρατούς των οργανωμένων οπαδών δεν είναι εντελώς παράλογα και απρόβλεπτα, καθώς είναι σε θέση να συγκροτήσουν εξαιρετικά οργανωμένους πυρήνες λίγων ατόμων, να σχεδιάσουν βίαιες ενέργειες, και να κάνουν χρήση των κινητών, του Facebook γενικά λογαριασμών που διατηρούν στα social media για να κλείνουν ραντεβού θανάτου σε γέφυρες, σε δρόμους, σε γειτονιές, χωρίς καν την αφορμή ενός αγώνα, αλλά και να διαφύγουν τον έλεγχο της αστυνομίας, αν βέβαια αποφασιστεί από την εκτελεστική εξουσία κάτι τέτοιο.
Επομένως πρόκειται για επαγγελματίες οπαδούς με προϋπηρεσία οι οποίοι συμμετέχουν σε επεισόδια, γιατί άραγε;
Γιατί το σύστημα αξιών τους, είναι κοινότυπο, άρα οι πνευματικές και διανοητικές τους ικανότητες δεν ξεπερνούν αυτές των παικτών ενός τηλεοπτικού reality;
Γιατί θεωρούν τους εαυτούς τους σκληρούς και αμείλικτους γεμάτους αδρεναλίνη που κάπου πρέπει να την διοχετεύσουν;
Για να γίνουν διάσημοι στα social media ανεβάζοντας φωτογραφίες των κατορθωμάτων τους και με την αξιοποίηση της δημοσιότητας να σπάσουν τη μονοτονία της καθημερινότητάς τους;
Πιστεύουν ότι με την χρήση βίας υπερασπίζονται το «ιερό» χρώμα της ομάδας τους;
Και τέλος τι δηλώνει η λέξη οπαδός;
Ρευστά τα όρια προσδιορισμού των απαντήσεων…
Η άποψη όμως ότι οι οργανωμένοι οπαδοί είναι απλώς και μόνο «χρήσιμοι ηλίθιοι» των άπληστων προέδρων-επιχειρηματιών των ποδοσφαιρικών ομάδων ή όργανα ακροδεξιών και φασιστικών συμφερόντων, με δόσεις κασιδιάρικου τσαμπουκά, δεν επιτρέπει την κατανόηση της αλληλεπίδραση πολιτικής και οικονομίας με το κοινωνικό φαινόμενο της οπαδικής δολοφονικής βίας.
Αν και η εξέδρα αποτελεί ένα πρόσφορο χώρο για την ακροδεξιά για στρατολόγηση στελεχών-μπράβων, μια τέτοιου τύπου ερμηνεία, άκαμπτη και γενικευμένη, θα ήταν κατά βάση λανθασμένη, και θα λειτουργούσε κατά κάποιο τρόπο καθησυχαστικά στην συνείδηση μέρους της κοινωνίας καθώς προσφέρει αληθοφανή εξήγηση σε μια βία που μας φαίνεται απάνθρωπη, ακατανόητη και παράλογη, όμως αγνοεί κάθε πτυχή του φαινομένου που χάνεται βαθειά στο κοινωνικό-πολιτικό γίγνεσθαι.
Ο καθηγητή κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης Γιάννη Ζαϊμάκη είχε δηλώσει για τον αξιακό κόσμο ενός οπαδού τα εξής: «όπως συμβαίνει στο σύνολο της κοινωνίας, έτσι και στον οπαδικό χώρο υπάρχει έλλειψη εμπιστοσύνης στους βασικούς θεσμούς, ωστόσο σε αυτό το χώρο τα ποσοστά είναι πάρα πολύ υψηλά. Το 80% με 85% δηλώνει πως δεν έχει καμία εμπιστοσύνη ή έχει ελάχιστη εμπιστοσύνη στους θεσμούς. Εντυπωσιακό στοιχείο είναι πως οι οργανωμένοι οπαδοί αξιολογούν με πολύ χαμηλό βαθμό την εργασία και την καριέρα (κάτω από το πέντε σε δεκαβάθμια κλίμακα). Αντίθετα εκφράζουν θετικές τάσεις σε αξίες που λειτουργούν ως συναισθηματική ασπίδα, όπως είναι ο έρωτας, η φιλία και σε αυτόν τον αστερισμό αξιών εντάσσουν και την ομάδα τους, η οποία λειτουργεί ως κοινότητα συναίσθηματος ένα καταφύγιο του πάθους και της συντροφικότητας»
Για τα περιστατικά βίας ο καθηγητης αναφέρει: «Το ποδόσφαιρο υπερεμπορευματοποιείται, οι ανταγωνισμοί ενισχύονται, τα πάθη και οι αντιπαλότητες υποκρύπτουν πλέον και τεράστια συμφέροντα», και προσθέτει πως αυτή η «νέου τύπου βία υποθάλπεται από παράγοντες σε σημαντικό βαθμό, ενώ και ο οπαδικός τύπος φέρει ευθύνη». ( Παναγιώτης Κωνσταντίνου.TVXS : Ο φασισμός και η ιδεολογική μάχη της εξέδρας)
Γίνεται σαφές πως ενώ φασιστικές πυρήνες και εθνικιστικές-φασιστικές συνδηλώσεις υπάρχουν στις κερκίδες των οπαδών (όπως υπάρχουν και σύνδεσμοι που αναπτύσσουν πολιτική-αντιφασιστική δράση) στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν ομάδες φασιστών, δεξιών, κεντρώων, αριστερών, ελληνορθόδοξων, δωδεκαθεϊστών, γηγενών και αλλοδαπών, δεν υπάρχουν ομάδες με πολιτική, ιδεολογική, θρησκευτική ή ταξική ταυτότητα.
Όπως εύστοχα παρατηρεί ο πολιτικός επιστήμονας Διονύσης Ελευθεράτος, αν και «αρκετοί σύλλογοι παγκοσμίως περιβάλλονται από μία[…] αίγλη «λαϊκότητας» ή «αριστοκρατικότητας», χάρη στις συνθήκες υπό τις οποίες ιδρύθηκαν προ 90, 100 ή και περισσοτέρων ετών […] κατά το πέρασμα του χρόνου […] πάμπολλες από τις διαχωριστικές αυτές γραμμές είτε ατόνησαν, είτε έσβησαν […] Δεν νοείται, άλλωστε, απόλυτη ταξική ομοιομορφία στην κοινωνική βάση συλλόγων που διαθέτουν πολλά εκατομμύρια οπαδών» (Διονύσης Ελευθεράτος: Εξουσία, τι μπάλα παίζεις; Εκδόσεις Τόπος 2010)
Επομένως οι ομάδες έχoυν διαταξιακό χαρακτήρα ενώ η «ιδεολογική» ή η «θρησκευτική» ταυτότητα τους είναι μόνο η οικονομική αξία της ποδοσφαιρικής βιομηχανίας που έχει υπερ-πολλαπλασιαστεί κραυγαλέα καθως τα ποσά που τζιράρονται αστρονομικά, και η αυξανόμενη δύναμη όχι μόνο οικονομικά αλλά και πολιτικά των μεγιστάνων που ελέγχουν τις ομάδες, με μοχλό πίεσης τους φιλάθλους – πελάτες και τους φανατικούς οπαδούς. Οι επιχειρηματίες-πρόεδροι, εν δυνάμει, μπορούν να χρησιμοποιήσουν την ομάδα ως κατηχητήριο ιδεών των φανατικών οπαδών, τέτοιων που να εξυπηρετούν τα οικονομικό-πολιτικά συμφέροντα τους. Άλλωστε το ποδόσφαιρο και γενικά ο αθλητισμός, αποτελούν ένα πεδίο διαμάχης των οικονομικών και πολιτικών εξουσιών που τροφοδοτούν όμως αποκλειστικά τα κυρίαρχα στρώματα.
Παρόλα αυτά, και ενώ το πρόβλημα της ακροδεξιάς που έχει δημιουργήσει συνδέσμους οπαδών στις εξέδρες των γηπέδων δεν πρέπει να υποτιμάται, ο φασισμός, ο ρατσισμός, η ξενοφοβία, η πατριδοκαπηλία, ο εθνικισμός, ο σεξισμός, η αναίτια βία, η αντικοινωνική συμπεριφορά δεν είναι δημιούργημα των εξεδρών των οργανωμένων οπαδών, αλλά αποτελούν αντανάκλαση των τάσεων που επωάζονται σε γενικότερο επίπεδο στην κοινωνία. Μιας κοινωνίας που μαστίζεται από μεροκάματα επιβίωσης και μόνο, από ραγδαία αύξηση της ανεργίας, από εργασιακή ανασφάλεια από περαιτέρω φτωχοποίηση των κατωτάτων κοινωνικών στρωμάτων.
Διέξοδος;
Οι ζωές των άλλων…
Τα πρωινάδικα, τα μεσημεράδικα, οι συνταγούδες και οι συνταγούδοι, οι ριαλιτζούδες και οι ριαλιτζήδες, οι ωροσκόπες, οι Survivors, οι Bachelors, οι Φάρμες οι influencer, οι τραπερ που θεοποιούν το έγκλημα, την βία, την εκμετάλλευση της γυναίκας, τα χρήματα από το εμπόριο κόκας κ.α., και το υπόλοιπο ειδησεοσκουπιδαριό της παχυλότερης αμάθειας που μπορεί να επιφέρει πλήρη νοητική ομογενοποιήση.
Συνθήκες που εύκολα δημιουργούν μετέωρους πολιτικά, αισθητικά, μορφωτικά και ηθικά ανθρώπους…
Ωστόσο σε κάθε μέλος της κοινωνίας συναντιούνται ποικίλες υπαγωγές και η κοινωνική ταυτότητα αποτελεί άθροισμα πολλών διαφορετικών χαρακτηριστικών. Η κοινωνική ταυτότητα είναι στην ουσία μια συναισθηματική πεποίθηση του ατόμου ότι δεν είναι μόνο του αλλά ότι αποτελεί μέλος μιας συγκεκριμένης ομάδας: θρησκευτικής, εθνικής, φυλετικής, πολιτικής, οπαδικής. Έτσι το άτομο μπορεί να εκτονωθεί ψυχολογικά, στην περίπτωση μας από την οπαδική αντιπαλότητα, και να ξεφύγει από την καθημερινή μιζέρια της ζωής του, την οικονομική του ανέχεια, την καθημερινή πίεση, το άγχος, από πιθανά προβλήματα που μπορεί να βιώνει…
Όμως είναι λογικό να συνδέουμε ή να υπάρχει αιτιοκρατικός συσχετισμός μεταξύ οπαδικής βίας, οπαδικού μίσους, με την αποστέρηση, την ανέχεια, τον κοινωνικό αποκλεισμό μα και με την καλλιεργούμενη από την εξουσία, μέσω του αποπροσανατολισμού, εκτόνωση της λαϊκής δυσαρέσκειας;
Ναι, θα απαντούσα.
Όταν το οικονομικό καθεστώς επιβάλει μια ζωή ενταγμένη στους νόμους της αγοράς ελέγχοντας ανθρώπους και καταστάσεις, όχι μόνο στην εργασία τους αλλά και στην προσωπική ζωή τους, τότε ναι, το ποδόσφαιρο, και όχι μόνο, αποτελεί έναν ελεγχόμενο μηχανισμό μαζικής ασυνείδητης χειραγώγησης που, κατά κανόνα, εύκολα υπηρετεί την κυριαρχία των ηγεμονικών στρωμάτων, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν υπάρχουν και όψεις ταξικής κοινωνικής διαμαρτυρίας.
Αυτό όμως που κυριαρχεί είναι η κοινωνική αποξένωση, η αποπολιτικοποίηση, η ουδετεροποίηση του ατόμου. Δηλαδή η ζωή χωρίς ιδανικά…
Πέρα όμως από τις θεωρητικές αναλύσεις, τι αλήθεια μπορούμε να πράξουμε αποτελεσματικά για τον τερματισμό της σκοτεινή πλευρά της οπαδικής βίας, που ανάγεται στην σφαίρα της εγκληματικής οργάνωσης και προκάλεσε την δολοφονία ενός 19χρονου παιδιού;
Προσωπικά απαντώ: δεν ξέρω. Το πρόβλημα είναι πολυεπίπεδο, η εικονογράφηση του δύσκολη και πολύπλοκη. Έτσι και αλλιώς η βία δεν είναι μια κοινωνική πραγματικότητα;
Αυτό που γνωρίζω είναι πως μεγάλο μέρος των μελών της κοινωνίας, που τους ενδιαφέρει ουσιαστικά μόνο το μέγεθος της τηλεοπτικής τους οθόνης, κινείται μεταξύ της επιδερμικής ευαισθητοποίησης και της πλήρης αδιαφορίας…
Η αγορά του θεάματος κυριαρχεί!
