Aπό efsyn.gr (των Κ. Ζαφειρόπουλου και Ε Παπαδοπούλου) Με μια νομοθετική διάταξη του υπουργείου Δικαιοσύνης, η οποία δεν βρισκόταν στη δημόσια διαβούλευση αλλά εμφανίστηκε αιφνιδίως σε ΦΕΚ την περασμένη Παρασκευή, η κυβέρνηση της Ν.Δ. θέτει σε άμεσο κίνδυνο τη δημοσιογραφική μετάδοση κάθε δίκης. Παρότι, σύμφωνα με το Σύνταγμα (άρθρο 93), οι δίκες είναι δημόσιες και οι πολίτες έχουν το αναφαίρετο δικαίωμα να γνωρίζουν ακόμα και σε πραγματικό χρόνο τα πεπραγμένα εντός των δικαστηρίων, η κυβέρνηση επιχειρεί να ορθώσει ανυπέρβλητα εμπόδια στη δημοσιογραφική κάλυψη, ρίχνοντας μαύρο στη -μη διαμεσολαβημένη- ενημέρωση ειδικά για μείζονες δίκες.
Μέχρι την περασμένη Παρασκευή παρέμενε σε ισχύ ο νόμος του 2002 σύμφωνα με τον οποίο απαγορευόταν η τηλεοπτική ή ραδιοφωνική μετάδοση και κινηματογράφηση ή μαγνητοσκόπηση κάθε δίκης. Με τη νέα διάταξη αντικαταστάθηκε το 1ο εδάφιο του άρθρου 8 του συγκεκριμένου νόμου και πλέον «απαγορεύεται η ολική ή μερική μετάδοση με οποιονδήποτε τρόπο, ιδίως μέσω της τηλεόρασης, ραδιοφώνου, διαδικτύου και γενικά οποιουδήποτε τεχνολογικού μέσου, καθώς και η κινηματογράφηση, μαγνητοσκόπηση, ηχογράφηση και αποτύπωση της δίκης μέσω ειδικού λογισμικού που μετατρέπει τον προφορικό λόγο σε γραπτό, ενώπιον ποινικού, αστικού ή διοικητικού δικαστηρίου».
Μόνο κατ’ εξαίρεση, το δικαστήριο μπορεί να επιτρέψει αυτήν την κάλυψη, εφόσον συναινούν ο εισαγγελέας και οι διάδικοι. Ως γνωστόν, κανένας δημοσιογράφος δεν χρησιμοποιεί εντός δικαστηρίου συσκευές ηχογράφησης και βέβαια κανείς δεν έχει ειδικό λογισμικό που να μετατρέπει τον προφορικό λόγο σε γραπτό. Αντιθέτως, αυτό που κάνουμε όσοι παρακολουθούμε καθημερινά δικαστικές υποθέσεις είναι να κρατάμε σημειώσεις, σε χαρτί ή σε κινητό τηλέφωνο ή σε υπολογιστή, με τους ακριβείς διαλόγους όλων των εμπλεκόμενων παραγόντων στις δίκες.
Αυτό ακριβώς κάνουν με κοπιώδη εργασία -πολλές φορές εθελοντική- δεκάδες δημοσιογράφοι-μέλη των Παρατηρητηρίων πολύκροτων δικών με τεράστιο κοινωνικό ενδιαφέρον, όπως η δίκη της Χ.Α. (στη δημιουργία του οποίου είχε συναινέσει και η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, ενώ μέχρι και οι συνήγοροι υπεράσπισης το αναγνωρίζουν και αναφέρονται σε αυτό), των δολοφόνων του Ζακ Κωστόπουλου, της «Κιβωτού του Κόσμου», της Mόριας, της Ηλιούπολης (τράφικινγκ), του Λιγνάδη παλαιότερα, του «Noor One» κ.ά. Πλέον με αυτή τη διάταξη σχεδόν απαγορεύεται αυτή η δυνατότητα καταγραφής και το βάρος της απόδειξης περί υποτιθέμενης ηχογράφησης αντί να πέφτει στον δικαστή μεταφέρεται στον δημοσιογράφο.
Για να γίνει σαφής η στοχοποίηση της δημοσιογραφικής κάλυψης, επισημαίνεται ότι στην αιτιολογική έκθεση ο νομοθέτης κάνει ξεκάθαρη αναφορά στη δημοσίευση περιεχομένου μιας δίκης σε ιστοσελίδες και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με το σκεπτικό ότι έτσι «η δίκη μεταδίδεται σε αόριστο αριθμό ατόμων». Είναι προφανές πως η συγκεκριμένη διάταξη στρέφεται ανοιχτά κατά του ίδιου του αγαθού της ενημέρωσης και καταπατά μια σειρά συνταγματικά κεκτημένα δεκαετιών που, όπως φαίνεται, έχουν ενοχλήσει μέρος της πολιτικής και δικαστικής εξουσίας.
Η τροποποίηση μπορεί να δημοσιεύτηκε μόλις την περασμένη Παρασκευή, ωστόσο οι δικαστές φαίνεται πως την ξέρουν πολύ καλά. Ενδεικτικό είναι το γεγονός πως απολύτως ενήμερη ήταν χθες η έδρα του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Μυτιλήνης όπου εκδικάζεται η υπόθεση του ρατσιστικού πογκρόμ σε βάρος προσφύγων στην πλατεία Σαπφούς το ‘18, η οποία έσπευσε να εκμεταλλευτεί την αόριστη και εξόχως προβληματική διάταξη.
«Θέλω να ενημερώσω τους δημοσιογράφους ότι με μια νέα διάταξη που τέθηκε σε ισχύ την Παρασκευή, δεν επιτρέπεται η αναμετάδοση της δίκης», είπε η πρόεδρος στους δημοσιογράφους του Παρατηρητηρίου The Case, της δημοσιογραφικής πλατφόρμας OmniaTV. Στην παρατήρηση των δημοσιογράφων πως η νέα διάταξη δεν απαγορεύει τη γραπτή ανταπόκριση από τη δίκη και πως οι δημοσιογράφοι καταγράφουν χωρίς λογισμικό, η απάντηση της προέδρου ήταν ρητή: «Και πάλι, είναι θέμα ερμηνείας. Πώς θα ερμηνευθεί η διάταξη από τον εισαγγελέα». Ετσι, οι δημοσιογράφοι σταμάτησαν την καταγραφή με τα λάπτοπ τους και αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν από την αίθουσα, υπό τον φόβο μιας πιθανής προσαγωγής.
Την πλήρη αντίθεσή του με τη διάταξη εξέφρασε ο καθηγητής Δημοσίου Δικαίου και Κοινωνικής Διοίκησης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Ξενοφών Κοντιάδης, υπογραμμίζοντας: «Ο νομοθέτης αντιστρέφει τον συνταγματικό κανόνα της δημοσιότητας των δικών μετατρέποντάς τον σε εξαίρεση και την εξαίρεση την καθιστά κανόνα. Διερωτώμαι ποιον ενοχλεί η δημοσιότητα σημαντικών δικών και γιατί επιβλήθηκε τώρα αυτή η απαγόρευση. Ποιος φοβάται τη δημοσιότητα τέτοιων ιστορικών δικών, που επιτρέπουν σε κάθε ενδιαφερόμενο να διαμορφώσει αδιαμεσολάβητα άποψη για συγκεκριμένα γεγονότα;».
Για απόπειρα γενικής απαγόρευσης κάθε προσπάθειας ενημέρωσης του κοινού για μείζονος σημασίας δίκες έκανε λόγο το Παρατηρητήριο της Δίκης της Χρυσής Αυγής, αναφέροντας πως «είναι αδιανόητο να θεωρείται ότι πρέπει να ελέγχεται ποιο είναι το κοινό που μπορεί να ενημερώνεται για την εξέλιξη μιας δίκης τεράστιας κοινωνικής σημασίας». Οπως υπογραμμίζει, «ακόμα και εάν η διάταξη αφορά λογισμικά speech to text, τα οποία μετατρέπουν τον προφορικό λόγο σε γραπτό, η διατύπωση επιτρέπει τη γενική απαγόρευση μετάδοσης πληροφοριών από τη δίκη, ακόμα και μέσω παραθεμάτων σε μεταγενέστερο άρθρο» (…).
