Ο Ιρλανδός – The Irishman
2019
Διάρκεια: 209΄
Σκηνοθεσία: Μαρτιν Σκορσέζε
Πρωταγωνιστούν: Ρόμπερτ ντεΝίρο, Αλ Πατσίνο, Τζο Πέσι
Ο ‘παπάς’ της ‘Σιωπής’ έδωσε και πάλι τη θέση του στον γκάνγκστερ και ο μαιτρ Μάρτιν Σκορσέζε βάζει τη σφραγίδα του σε ένα γκανγκστερικό/πολιτικό δράμα μεγατόνων, μια ταινία – γίγα τρεισήμισι ωρών με χρηματοδότη τον οπτικοακουστικό κολοσσό του Νετφλιξ που προσφέρει αφειδώς εκατομμύρια δολάρια – 159 στη συγκεκριμένη περίπτωση – στην προσπάθεια του να κατοχυρώσει τη θέση του στην παγκόσμια βιομηχανία του θεάματος. Μια ακόμα ταινία με θέμα τη σχέση του οργανωμένου εγκλήματος με τους θεσμούς του οργανωμένου κράτους. Συνοδοιπόροι του ο αγαπημένος παλιός του συνεργάτης Ρόμπερτ Ντε Νίρο και ένας ακόμα ηθοποιός – θρύλος που έχει ενσαρκώσει πολλούς ρόλους γκάνγκστερ, ο Αλ Πατσίνο.
Έχουν να βρεθούν οι δυο τους στην οθόνη από την Ένταση το 1995 αν δε με απατά η μνήμη μου – το Ου φονεύσεις του 2008 δεν θέλω να το θυμάμαι. Ο Σκορσέζε δίνει την ευκαιρία και στους δυο τους, στη δύση πλέον της καριέρας τους, να παίξουν δύο ασύγκριτους πρωταγωνιστικούς ρόλους.
Ο ΝτεΝίρο είναι ένας Ιρλανδός πρώην βετεράνος πολέμου και νυν μεταφορέας που δουλεύει ως πληρωμένος δολοφόνος για τη μαφία της Φιλαδέλφεια. Ο δε Πατσίνο είναι ο Τζιμ Χόφφα, πρόεδρος επί σειρά ετών του πανίσχυρου σωματείου των μεταφορέων – των νταλικέρηδων δηλαδή – που επί εποχής του έφτασε να μετράει πάνω από ένα εκατομμύριο μέλη. Μια από τις πιο αμφιλεγόμενες προσωπικότητες της σύγχρονης αμερικάνικης ιστορίας, είχε κατηγορηθεί για οικονομικές δοσοληψίες με τη μαφία, είχε φυλακισθεί και, τέλος, εξαφανίσθηκε μυστηριωδώς το καλοκαίρι του1975, ενώ είχε αποφυλακισθεί και προσπαθούσε να ανακτήσει τη δύναμη του μέσα στο σωματείο. Το σενάριο ακολουθεί την αφήγηση του ιρλανδού hitman Φρανκ Σίραν, όπως την κατέγραψε ο Τσάρλς Μπράντ.
Ο Σκορσέζε και ο Ντε Νίρο ενθουσιάστηκαν με το βιβλίο ‘Εμαθα ότι Βάφεις Σπίτια (στη μαφιόζικη αργκό ‘βάφω σπίτια’ σημαίνει ‘σκοτώνω επί πληρωμή’) και κανόνισαν ήδη από το 2009 συνάντηση με το συγγραφέα και τον σεναριογράφο Στήβεν Ζαϊλιαν για να βάλουν μπροστά το σχέδιο. Η υλοποίηση του όμως άργησε, καθώς στο ενδιάμεσο ο Σκορσέζε γύρισε άλλες τρεις ταινίες.
Όταν άρχισαν τα γυρίσματα στο βασικό καστ προστέθηκαν και οι άλλοι δυο πρωταγωνιστές: ο Αλ Πατσινο κι ο Τζο Πέσι. Ε, μια ταινία τρεισήμισι ωρών μπορεί να έχει τρεις πρωταγωνιστές. Ο Αλ Πατσίνο στο ρόλο του ηγέτη του σωματείου Teamsters δίνει μια παράσταση ζωής κι θυμίζει τον παλιό, καλό του εαυτό, που πιστέψαμε κάποια στιγμή πως είχε ξεχάσει. Μαζί με τον ΝτεΝίρο φτιάχνουν ένα εκρηκτικό δίδυμο. Οι σκηνές που μοιράζονται, και είναι πολλές, είναι χάρμα οφθαλμών. Την παράσταση όμως κλέβει ο Πέσι. Βραβευμένος με Όσκαρ δεύτερου αντρικού ρόλου, ο Τζο Πέσι μας είχε συνηθίσει σε δεύτερους ρόλους ή σε πρώτους ρόλους σε δεύτερες ταινίες. Τώρα στα γεροντάματα του δόθηκε η ευκαιρία να αποδείξει τι ηθοποιάρα είναι και δεν την άφησε να χαθεί. Μπορεί να είναι και η τελευταία του.
Ο Πέσι στην ταινία είναι ο Ράσελ Μπαφαλίνο, ο ιταλός αρχηγός της μαφίας στην Φιλαδέλφεια. Μικροκαμωμένος, ήπιων τόνων, μειλίχιος – καμία σχέση με τον φωνακλά ΝτεΒίτο – μοιάζει εύθραυστος αλλά έχει μέσα του δύναμη δέκα βουβάλων και είναι σε θέση να αποφασίζει ποιος θα ζήσει και ποιος θα πεθάνει. Ο μικροκαμωμένος Ιταλός που μιλάει σαν φιλόσοφος την ώρα που βουτάει το φρεσκοψημένο ψωμί στο κόκκινο κρασί και δεν έχει κανένα ηθικό ενδοιασμό όταν απειλείται το κέρδος του. Από την εποχή του Μάρλον Μπράντο έχει να εμφανιστεί στην οθόνη ένα τόσο πειστικός παλαιάς κοπής Ιταλός μαφιόζος.
Κι οι τρεις πρωταγωνιστές τα είχαν τα χρονάκια τους όταν ξεκίνησαν τα γυρίσματα: εβδομήντα τέσσερα ο Πέσι, άλλα τόσα ο Ντε Νίρο, εβδομήντα επτά ο Πατσίνο. Καθώς το σενάριο διατρέχει τέσσερεις δεκαετίες ιστορίας, καλούνται να ενσαρκώσουν τον κάθε χαρακτήρα σε διάφορες ηλικίες. Με κάποιο μαγικό τρόπο αυτό δε φαίνεται, ή και να φαίνεται δεν ενοχλεί. Ειδικά ο Ντε Νίρο πείθει και για σαραντάρη, και για πενηντάρης και για ενενηντάρης. Κι αυτό οφείλεται τόσο στον εξαιρετικό μακιγιέρ που θα είχε σίγουρα το συνεργείο όσο και στην εμβέλεια του ταλέντου αυτών των ηθοποιών, που συναγωνίζεται στα ίσια και το χρόνο.
Τρεισήμισι ώρες ταινία! Δεν τις λες και λίγες! Και το τελευταίο μισάωρο κυλάει αργά, όσο και η ζωή του γερασμένου πια Φρανκ Σίραν που έχει αποφυλακιστεί και τελειώνει τις μέρες του βιώνοντας τις συνέπειες όλων όσων έχει διαπράξει. Όμως κι ο Σκορσέζε έχει γεράσει, όπως και πρωταγωνιστές του και οι ήρωες του. Και πλησιάζοντας προς το τέλος, θα θέλει φαντάζομαι να καταγράψει στην ιστορία του το αίσθημα της ανημπόριας και του τελεσίδικου μέσα από τους αργούς ρυθμούς της τρίτης ηλικίας.
Αν είναι κάτι που μου έμεινε όμως μετά από αυτόν τον μινι μαραθώνιο θέασης, εκτός από τις καθηλωτικές ερμηνείες, ήταν οι σκηνές πλήθους. Ο Σκορσέζε αφήνει την κάμερα του πάνω στα σώματα και τα πρόσωπα των ανθρώπων και καταγράφει τη χαρά, τον θρήνο, τον ενθουσιασμό, τονίζοντας το συλλογικό συναίσθημα με ένα ποιητικό σχεδόν slow motion και υπό τους ήχους αγαπημένων κομματιών από τα μουσικά είδη που άνθισαν εκείνες τις δεκαετίες στις Η.Π.Α. Ένα σάουντρακ που μοιάζει με το αντίστοιχο των Καλών Παιδιών με μια διαφορά: στον Ιρλανδό η μουσική δεν ακούγεται κάπου στο βάθος του μπαρ αλλά συνομιλεί με την εικόνα, κινείται με τους ρυθμούς των σωμάτων και επιβάλει το τέμπο της, υπαινισσόμενη μια υποδόρια ειρωνεία. Οι σκηνές που ο Σκορσεζε την αφήνει to do the talking θα αφήσουν ιστορία. Κα ευτυχώς έχουμε την ευκαιρία να τις απολαύσουμε για λίγο στη μεγάλη οθόνη, πριν φυλακιστούν μέσα στο διαδίκτυο.
Πολλοί έγραψαν πως ο Σκορσέζε με αυτή την ταινία – έπος κλείνει έναν κύκλο. Και πιθανότατα είναι έτσι. Έναν κύκλο στην προσωπική του φιλμογραφία ταινιών που αφηγούνται ιστορίες από τον κόσμο του οργανωμένου εγκλήματος. ( Όχι της φιλμογραφίας του γενικώς. Συνεχίζει ακμαιότατος και έχει ήδη στα σκαριά δυο ταινίες και μία τηλεοπτική σειρά.) Και ίσως έναν κύκλο στην αμερικάνικη φιλμογραφία, που άνοιξε στις αρχές της δεκαετίας του 70, αποτέλεσμα των καταιγιστικών αλλαγών στο κοσμοείδωλο της υπερδύναμης. Τα κίνημα της πολιτισμικής επανάστασης που έθεσε σε κρίση όλες τις αρχές και τις αξίες με τις οποίες είχαν γαλουχηθεί οι προηγούμενες γενιές έβγαλε μπροστά ιστορίες από τον σκοτεινό και απροσπέλαστο κόσμο της μαφίας για να δείξει τη σχέση του μαύρου και ματοβαμμένου χρήματος με την πολιτική εξουσία. Έχει περάσει σχεδόν μισός αιώνας και ναι, όλοι εμείς στον υπόλοιπο κόσμο το καταλάβαμε: οι μαφιόζοι ανεβάζουν και κατεβάζουν προέδρους και συνδικαλιστές και όσους τους στέκονται εμπόδιο τους τρώει το μαύρο χώμα. Ας περάσουμε τώρα στην επόμενη σελίδα!
