Η ταινία της εβδομάδας
Μια κρυφή ζωή – A hidden life
2019
Διάρκεια: 174’
Σκηνοθεσία: Τέρενς Μάλικ
Πρωταγωνιστούν: Όγκουστ Ντηλ, Βαλερί Πάχνερ, Μαρία Σιμόν
Κάθε ταινία του Μάλικ είναι ένα ιδιαίτερο κινηματογραφικό γεγονός είναι πρώτα και κύρια ένα εικαστικό θαύμα. Μινιμαλιστής κα αφαιρετικός, ο αμερικάνος σκηνοθέτης που έχει γυρίσει από το 1973 μόλις οκτώ ταινίες μυθοπλασίας δίνει πολύ μεγάλη σημασία στην λεπτομέρεια και πιστεύει πως η εικόνα από μόνη της είναι το μήνυμα.
Μετά από δυο μάλλον αποτυχημένες προσπάθειες να πυκνώσει την σκηνοθετική του δημιουργία, ο Μάλικ τα καταφέρνει να πιάσει και πάλι το νήμα από εκεί που το άφησε με το Δέντρο της Ζωής, το πιο εσωτερικό δράμα ενηλικίωσης ever. Αφετηρία είναι η ιστορία του αυστριακού Φραντς Γιανγκεστράτερ, ενός φτωχού χωρικού που στην διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πόλεμου αρνήθηκε να ορκιστεί πίστη στον Χίτλερ και να πολεμήσει με τα στρατεύματα του Τρίτου Ράιχ και οδηγήθηκε στο ικρίωμα. Μια άγνωστη ιστορία γενναιότητας , θάρρους και πίστης στη δύναμη του ανθρώπου να αντιστέκεται και να ελπίζει.
Πλαισιωμένος από ένα καστ γερμανόφωνων ηθοποιών που μιλούν αγγλικά, ο Μάλικ μας μεταφέρει σε ένα χωριό στις αυστριακές Άλπεις που μοιάζει πολύ μ’αυτό της Χάιντι: μια πράσινη κοιλάδα ανάμεσα στα βουνά, ένα επιβλητικός ορεινός όγκος που δεσπόζει στο βάθος της εικόνας, χωράφια με χρυσαφένια σπαρτά. Γνωστός για την μαεστρία με την οποία κινηματογραφεί τη φύση και τα μικρά της θαύματα, καταγράφει με ποιητικό ρεαλισμό τη ζωή στην μικρή, ορεινή, αγροτική κοινότητα, την καθημερινή επαφή με το χώμα από το οποίο περιμένουν οι χωρικοί να τους θρέψει, την απλότητα, την απέριττη ομορφιά. Είναι αυτές οι κοινότητες της Κεντρικής Ευρώπης, κλειστές και απομακρυσμένες, θεματοφύλακες της παράδοσης, θύλακες του ναζισμού όταν κλήθηκαν να τον υπηρετήσουν.
Σ’αυτή την κοινότητα που όλοι βιάζονται να ασπαστούν τις νέες ιδέες για την φυλετική καθαρότητα και τον κίνδυνο του μιάσματος από τους ξένους, εκεί που δεν έχουν δει ξένο σχεδόν ποτέ, υπάρχει ένας άνθρωπος που διαφέρει: ο Φραντς δεν μπορεί να συνταχθεί με αυτό το στρατό που πολεμάει για το άδικο και σκοτώνει αθώους άοπλους. Στην προσπάθεια του να μοιραστεί τις ανησυχίες του με τους υπόλοιπους συγχωριανούς του, αλλά και με τον πνευματικό τους ηγέτη, τον ιερέα του χωριού, θα συναντήσει ένα τοίχος σιωπής και αδιαφορίας. Και όταν δηλώσει ευθαρσώς πως δεν έχει σκοπό να πειθαρχήσει, να υπογράψει τον όρκο πίστης στον Χίτλερ και να πολεμήσει με τα ναζιστικά στρατεύματα, τότε οι περισσότεροι στρέφονται εναντίον του και τον αντιμετωπίζουν ως ένα μίασμα που θέτει σε κρίση και αποδοκιμασία τις δικές τους επιλογές. Κι όταν ο Φραντς φύγει μακριά, στις στρατιωτικές φυλακές όπου θα περιμένει καρτερικά το μοιραίο τέλος, το μίσος του κόσμου θα το βιώσει η αγαπημένη του γυναίκα Φάνι, που έχει μείνει πίσω να φροντίζει με τη βοήθεια της αδερφής της τις τρεις ανήλικες κόρες τους.
Στον μακρύ και δύσκολο δρόμο προς το ικρίωμα, όσοι λίγοι σταθούν δίπλα του, ο συμπονετικός αλλά αμήχανος και διστακτικός ιερέας, ο δικηγόρος του στο στρατοδικείο, ο συγκαταβατικός δικαστής – ο Μπρούνο Γκαντς στον προτελευταίο του ρόλο – ακόμα και η γυναίκα του σε κάποια στιγμή αδυναμίας, όλοι του επαναλαμβάνουν τις ίδιες φράσεις: ‘Και να το κάνεις τι θα αλλάξει;’
Κι όμως ο Φραντς είναι ακλόνητος σ’αυτό που πιστεύει. ‘Ακόμα κι αν είσαι μειοψηφία, η αλήθεια είναι πάντα η αλήθεια’ είχε πει ο Γκάντι. Το δεύτερο μέρος της ταινίας είναι η αργή και βασανιστική πορεία του Φραντς, αλλά και της αγαπημένης του Φάνι που πάντα στέκεται στο πλευρό του, προς το ικρίωμα και, μετά, προς το επέκεινα.
Βλέποντας την ταινία αναρωτήθηκα αν ο Μάλικ ήταν ο μόνος που κατάφερε να γυρίσει μια ταινία για τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, την περίοδο με τους περισσότερους νεκρούς στην παγκόσμια ιστορία, χωρίς να δείξει ούτε έναν νεκρό, ούτε καν τον πρωταγωνιστή του. Η βία είναι όμως παντού παρούσα, μια αόρατη αλλά σθεναρή παρουσία του Κακού που κυριαρχεί σιγά σιγά και γεμίζει τον κόσμο σκοτάδι, έτσι όπως τα σύννεφα που μαζεύονται απειλητικά στο βουνό πάνω από την κοιλάδα και μετά απλώνονται και σκεπάζουν το χωριό. Ο Μάλικ κι εδώ χρησιμοποιεί την μαεστρία του στην κινηματογράφηση: με έναν ευρυγώνιο φακό που προσπαθεί να χωρέσει τα πάντα, αδιαφορώντας ή και επιδιώκοντας την παραμόρφωση στις γωνίες, ρίχνει στην σκοτεινή αίθουσα με την ταχύτητα ορμητικού ποταμού εικόνες από τα βουνά και τα χωράφια, το εσωτερικό των σπιτιών, εικόνες της αγάπης και του έρωτα του Φραντς και της Φάνι. Εικόνες της εργασίας, της σκληρής εργασίας στη γη. Ο φακός στέκεται στα χέρια που είναι γεμάτα χώμα και φυτεύουν σπόρους, σπρώχνουν το υνί, αγκαλιάζουν τα μωρά, σκουπίζουν τα δάκρυα από τα μάτια.
Πιο καθηλωτικά όμως από τις εικόνες της φύσης και των ανθρώπων που ζουν μαζί της είναι τα πλάνα που το βλέμμα πέφτει επάνω τους τοίχους της φυλακής, οι οποίοι λούζονται από ένα απόκοσμο ασπροκίτρινο φως. Όμοια μ’εκείνο το ασύλληπτο πλάνο στο Δέντρο της Ζωής όπου οι πρωταγωνιστές 
περπατούν πάνω σε μια λευκή επιφάνεια που μοιάζει με αλυκή προς τις πάλλευκες ακτίνες ενός ήλιου που ξεμυτίζει πίσω από έναν πολύ μακρινό ορίζοντα και μας μεταφέρουν σε μια μακρινή χώρα, σε μια άλλη διάσταση, στην αρχή της Ζωής και του σύμπαντος, έτσι και στα πλάνα μέσα από τη φυλακή, όταν ο Φραντς συνομιλεί πια με την οντότητα που βρίσκεται πέρα από τον Θάνατο, οι τοίχοι και τα σιδερόφταχτα παράθυρα που περιορίζουν το πεδίο μοιάζουν με τις πύλες που οδηγούν αυτόν που αγαπάει και πιστεύει σε έναν άλλο κόσμο, καλύτερο.
Η Κρυμμένη Ζωή είναι μια βαθιά χριστιανική ταινία. Ο Φραντς είναι μια ακόμα ενσάρκωση του Χριστού, ένας ακόμα από αυτούς που οι άσημες, κρυμμένες τους ιστορίες βάζουν ένα μικρό λιθαράκι για να χτιστεί η Ιστορία του κόσμου. Ο τρόπος με τον οποίο βαδίζει προς τον θάνατο, αποδεχόμενος τη νομοτελειακή φύση του μαρτυρίου του, οι συνεχώς παρεμβαλλόμενες εικόνες της ευτυχίας που αφήνει πισω, της γυναίκας που αγαπάει ως Μαγδαληνής του Τελευταίου Πειρασμού και των κοριτσιών του, της απλής και ενάρετης ζωής του, είναι γυρισμένος έτσι που να φέρνει συνέχεια στο νου τον ανήφορο προς τον Γολγοθά. Τη σταύρωση που σημαίνει και λύτρωση.
ΠΡΟΣΟΧΗ! Αν θέλετε να πάτε να περάσετε δυο ευχάριστες ώρες και να ξεχαστείτε, μην πάτε σε αυτή την ταινία. Ούτε αν θέλετε να δείτε μια ιστορία που εξελίσσεται και σας κρατάει την προσοχή με την απροσδόκητη εξέλιξη. Η ιστορία είναι από την αρχή γνωστή. Ένας άντρας αρνείται να συστρατευτεί με τους ναζί, φυλακίζεται, περνάει από στρατιωτικό δικαστήριο και εκτελείται. Αυτό και μόνο. Δεν θα εμφανιστεί κανένα τζίνι να τον σώσει στο τέλος. Αν θέλετε αγωνία και εκπλήξεις, μην πάτε. Είναι και τρεις ώρες ταινία!
Αν όμως θέλετε να απολαύσετε στη μεγάλη οθόνη, όπως του πρέπει, ένα πολύ σημαντικό έργο ενός μεγάλου δημιουργού, αν θέλετε να ταλαιπωρήσετε λίγο την ψυχούλα σας θέτοντας ερωτήματα όπως ‘αν όχι εγώ, ποιος; Αν όχι τώρα, πότε; Αν ξεχάσετε έξω το ρολόι σας και αφεθείτε να σας πάρει η ταινία εκεί που αυτή θέλει, τότε ναι, πηγαίνετε και δεν θα χάσετε!
