Η δουλειά της
Διάρκεια: 89’
Σκηνοθεσία: Νίκος Labôt
Πρωταγωνιστούν: Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου, Δημήτρης Ήμελλος, Μαρία Φιλίνη
Με τις ελληνικές ταινίες είμαστε διπλά απαιτητικοί, γιατί στην οθόνη ψάχνουμε να βρούμε θραύσματα του εαυτού μας. Κι όταν βλέπουμε ελληνικές ταινίες που μας αρέσουν, τότε είμαστε διπλά χαρούμενοι.
Τέτοια ταινία είναι ‘Η Δουλειά της’, η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Νίκου Labôt που έκανε πρεμιέρα τον Σεπτέμβριο στο μεγάλο φεστιβάλ του Τορόντο – μόνη ελληνική ταινία – συνέχισε μια επιτυχημένη πορεία και σε άλλα διεθνή φεστιβάλ και από σήμερα προβάλλεται στις αίθουσες.
Ρεαλιστικός κινηματογράφος, κινηματογράφος της κρίσης; Ή μάλλον η κρίση ως αφορμή για να αφηγηθούμε και άλλες ιστορίες; Ιστορίες που μέσα τους εμπεριέχουν τον κόσμο μας, την κοινωνία που μας μεγάλωσε. Όπως την ιστορία της Παναγιώτας. Μιας σαραντάρας νοικοκυράς που φροντίζει το σπίτι της και μεγαλώνει τα δυο της παιδιά υπομένοντας καρτερικά την κρίση μέσης ηλικίας και ταυτότητας του πρόσφατα απολυμένου άντρα της και την προ-εφηβεία της κόρης της, που πιστεύει πως η μάνα της υπάρχει για να την υπηρετεί. Όταν τα οικονομικά της οικογένειας φτάνουν στο απροχώρητο, τότε θα κάνει αυτό που δεν είχε τολμήσει να σκεφτεί πριν: θα ψάξει πρώτη φορά στη ζωή της για δουλειά.
Κι εδώ η πλοκή εξελίσσεται μέσα από το σεναριακό εύρημα που ο σκηνοθετης συνοψίζει μέσα από τη φράση liberation through exploitation, χειραφέτηση μέσα από την εκμετάλλευση. Η Παναγιώτα θα προχωρήσει προς τη χειραφέτηση, την απελευθέρωση της από τα στερεότυπα που είχε αποδεχθεί σε όλη της τη ζωή, μέσα όμως από μια δουλειά επισφαλή, έρμαιο των εργολάβων που μεσολαβούν μεταξύ εργοδότη και εργαζόμενου αυξάνοντας περισσότερο την κλίμακα της εκμετάλλευσης. Η Παναγιώτα θα προσληφθεί από ένα γραφείο που ‘νοικιάζει’ καθαρίστριες σε μεγάλα πολυκαταστήματα.
Από το γνώριμο, περιορισμένο, ιδιωτικό χώρο – το σπιτικό μιας εργατικής οικογένειας, που οριοθετεί τα δωμάτια και επιβάλλει τις συμπεριφορές – στον αχανή εργασιακό χώρο ενός πολυκαταστήματος, εκεί όπου το άτομο μετατρέπεται σε ανώνυμη, αφανής μονάδα. Ο φακός του Labôt έρχεται να αναδείξει τις ζωές των αφανών ηρώων, των ανθρώπων που δεν αναρωτιόμαστε αν υπάρχουν: οι καθαρίστριες δουλεύουν μέσα στο πολυκατάστημα τις ώρες που δεν είναι κλειστό, όταν δεν υπάρχουν άλλοι εργαζόμενοι ή πελάτες για να καταγράψουν τη δική τους συμβολή.
Η εργασία ως θέμα. Λίγες βδομάδες πριν είχαμε δει τους ‘Διαδρόμους’, τη γερμανική ταινία του Τόμας Στούμπερ με θέμα τις μικροϊστορίες μιας ομάδας εργαζομένων σε ένα πελώριο σουπερ μάρκετ χονδρικής. Στη δική μας την περίπτωση υπάρχει κι ένα άλλο σημείο αναφοράς: οι εργαζόμενες στην καθαριότητα έχουν γράψει τη δική τους ιστορία με αφετηρία την ΠΕΚΟΠ, το σωματείο που είχε ιδρύσει η Κωνσταντίνα Κούνεβα μαζί με τρεις συναδέλφους ενάντια στην εργοδοτική τρομοκρατία. Με αφορμή το τραγικό της ‘ατύχημα’, ο λόγος αυτών των αφανών ηρωίδων έγινε δημόσιος και ανακαλύψαμε την περηφάνια γυναικών που με τη σκούπα και το σφουγγαρόπανο στήριξαν σπιτικά και σπούδασαν παιδιά και εγγόνια. Ο σκηνοθέτης έχει πλησιάσει με πλήρη επίγνωση και ευαισθησία τον κόσμο των καθαριστριών, μίλησε μαζί τους και άκουσε τις ιστορίες τους. Και μπόρεσε να τον αναπλάσει δημιουργώντας πειστικούς χαρακτήρες και να ανοίξει και για μας ένα παραθυράκι για να δούμε τον κόσμο της αθέατης εργασίας, την αλληλεγγύη, τους ανταγωνισμούς και τις συγκρούσεις αλλά και τις όμορφες στιγμές που πάντα υπάρχουν, γιατί ευτυχώς οι ζωές μας δεν είναι μόνο άσπρο ή μαύρο. Οι συντελεστές της ταινίας αναγνωρίζουν στο πρόσωπο των καθαριστριών έναν ακόμα ‘πρωταγωνιστή’ και έχουν καλέσει την ΠΕΚΟΠ στην προβολή της ταινίας στο ΑΣΤΟΡ το Σάββατο 2/3 στις 6μ.μ.
Κεντρικό πρόσωπο, θέμα και αφορμή της ταινίας είναι η Παναγιώτα. Το δικό της τόξο, το πώς αυτή αλλάζει αφομοιώνοντας τις εμπειρίες της, είναι ο άξονας της ταινίας. Η Παναγιώτα είναι ένα φοβισμένο πλάσμα, που κινείται αργά και προσεκτικά, με το κεφάλι πάντα χαμηλωμένο και το βλέμμα να μην κοιτάει μπροστά – η Μαρίσσα Τριανταφυλλίδη άλλαξε σώμα και κινήσεις για να πετύχει αυτό το εκπληκτικό αποτέλεσμα. Η Παναγιώτα βιώνει τον εαυτό της μέσα από τις σχέσεις της με τους άλλους. Τους λίγους, κοντινούς άλλους: τον άντρα της, που το’χει συνηθίσει πως δεν τη σέβεται, τα παιδιά της: αγάπη, στοργή, καταπίεση. Έπειτα θα δει τον εαυτό της μέσα από τα μάτια των συναδέλφων της, των κοριτσιών που μαζί τους θα αστειευτεί και θα γελάσει, θα μοιραστεί καφέδες, τσιγάρα και μικρά μυστικά. Θα ονειρευτεί. Και τότε στο βλέμμα της θα αρχίσει να τρεμοπαίζει μια φλόγα που θα σπάσει σε χαμόγελο. Γιατί η απαξιωμένη δουλειά της καθαρίστριας που όλοι κακοχαρακτηρίζουν της άνοιξε το παράθυρο για έναν άλλο κόσμο και έδωσε στη ζωή της σκοπό, γιατί είναι ‘η δουλειά της’.
Αποκαλυπτική η ερμηνεία της Μαρίσσας Τριανταφυλλίδου, ‘μιλάει’ τόσο στις γυναίκες που στο πρόσωπο της αναγνωρίζουν κάτι από τον εαυτό τους ή από γυναίκες του συγγενικού τους περιβάλλοντος όσο και – παραδόξως – στους άντρες, καθώς η εργασιακή επισφάλεια δεν γνωρίζει φύλο. Εξαιρετικός και ο Δημήτρης Ήμελλος στο ρόλο του συζύγου, άλλη μια μορφή οικεία στην καθημερινότητα των περισσότερων. Η προσέγγιση είναι τίμια, χωρίς μελοδραματικές εξάρσεις, το σενάριο σωστά αποφεύγει οποιουδήποτε είδους διδακτισμό, καθώς η τέχνη δεν έρχεται στη ζωή για να διδάξει αλλά για να προβληματίσει: να μας φέρει αντιμέτωπους με τα διλήμματα και τους φόβους μας και να μας αφήσει στο τέλος να προσπαθήσουμε να τα λύσουμε μόνοι μας, όπως η Παναγιώτα στο τέλος της ταινίας.
