Όταν κάποιοι είναι… ασυγχώρητοι
«Στη γη δεν υπάρχει σωτηρία,
ενόσω μπορείς τους δημίους σου να συγχωρείς»
Π.Ελυάρ
Μετά την εποποιία της Εθνικής Αντίστασης ακολούθησε ένας απίστευτος διωγμός των μελών της. Oι διώξεις που ακολούθησαν ήταν πρωτοφανείς. Διεπράχθησαν εγκλήματα εναντίων των αγωνιστών και των οικογενειώv τους, ειδικά όσων συμμετείχαν στο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, που δεν μπορούν να συν-χωρέσουν μέσα στην ανθρώπινη κλίμακα. Η ανάπτυξη της ΕΑΜΙΚΗΣ Αντίστασης συνοδεύτηκε από συγκρούσεις τόσο με τις δυνάμεις του Άξονα όσο και με την δωσίλογη κυβέρνηση, τις εθνικιστές οργανώσεις και τα Τάγματα Ασφαλείας. Όλες αυτές οι οργανώσεις που συμμετείχαν στις γερμανικές επιχειρήσεις κατά του ΕΑΜ, είναι επίσης γνωστό ότι η νομιμοποίηση που απολάμβαναν, πήγαζε από τη συνεργασία τους με τις κατοχικές δυνάμεις. Επίσης είναι γνωστό ότι την πρωτοβουλία για τη δημιουργία των Ταγμάτων ασφαλείας δεν την έλαβαν οι Γερμανοί, αλλά η δωσίλογη κυβέρνηση του Ράλλη.
Οι Βλάβες που υπέστησαν οι αγωνιστές σημάδεψαν τους ίδιους και τις επόμενες γενιές τους. Οι φορείς δίωξης των αγωνιστών ήταν πολλοί. Η εθνοφυλακή, η αστυνομία ,η χωροφυλακή, ο στρατός και οι ένοπλες ακροδεξιές ομάδες. Χαρακτηριστική περίπτωση, η ζωή του Μίκη Θεοδωράκη και της οικογενείας του. Ο Μίκης Θεοδωράκης ο οποίος εξορίστηκε στο χωριό Ζάτουνα στην Ορεινή Αρκαδία από την χούντα των συνταγματαρχών τον Αύγουστο του 1968, μαζί με τη σύζυγό του Μυρτώ Θεοδωράκη και τα παιδιά τους Γιώργο και Μαργαρίτα, αφηγείται:
«…..Όταν χρειαστεί να φύγουν από την Ζάτουνα η γυναίκα μου ή τα παιδιά μου τότε υποβάλλονται σε εξευτελιστική έρευνα από γυναίκα της εμπιστοσύνης της χωροφυλακής παρουσία του ενωματάρχου. Όταν πρωτοήρθαμε ένας φρουρός ανάγκασε τον εννιάχρονο γιό μου να σηκώσει τα χέρια τον κάρφωσε στον τοίχο και τον έγδυσε στο κέντρο του χωριού. Το παιδί μας έπαθε νευρικό κλονισμό, ήρθε στο σπίτι συγκλονισμένο από σπασμούς που τους έχει ακόμα. Τώρα υποβάλλεται σε ειδική θεραπεία από νευροψυχίατρο. Για τα παιδιά μας στο σχολείο υπάρχουν σχετικές διαταγές να τα κρατούν σε απομόνωση, όμως η ζωή είναι πιο δυνατή από τις διαταγές τους, έτσι στις 25 Μαρτίου η Μαργαρίτα ήταν η Ελευθερία στο σκετς της σχολικής γιορτής…………Την Μ. Τετάρτη θέλησε η Μυρτώ να τηλεφωνήσει για να μάθει νέα για την υγεία του. Μας εμπόδισαν. Τους φώναξε από το μπαλκόνι τότε ότι δεν είναι ούτε Χριστιανοί, ούτε Έλληνες, ούτε άνθρωποι. Το βράδυ ήρθε ο διοικητής Αρκαδίας με ρώτησε για την απεργία πείνας. Ναι του είπα αυτό είναι το τελευταίο μου όπλο, είμαι έτοιμος για απεργία τριών εβδομάδων. Εσείς τί λέτε, ρωτάει την Μυρτώ. Οταν πεθάνει ο άντρας μου του απαντά θα σκοτώσω τα παιδιά μου και θα αυτοκτονήσω, έτσι θα σας χαρίσουμε τέσσερα πτώματα να χορτάσετε. Έτσι μας άφησαν να τηλεφωνήσουμε”
Η μεγάλη αγωνία της αστικής τάξης στην Ελλάδα , ότι οι αγώνες της εργατικής τάξης θα οδηγούσαν σε σοσιαλιστική επανάσταση, τροφοδότησε έναν ακραίο αντικομμουνισμο. Ποια είναι η ποιότητα του υλικού «κομμουνιστοσυμμοριτες» που πολύ ορθά κατακεραυνώνει ο δημοσιογράφος; Ποια η προσπάθεια δημιουργίας νοήματος μέσα από τις γιορτές μίσους; Είναι μεμονωμένο γεγονός; Κατά την άποψη μου, πρόκειται για μια ενιαία αφήγηση. Πρόκειται για την ανάγκη να αντέξει ο διχασμός στον χρόνο, μέσα από αποκλεισμούς και να φανεί ότι το αυγό του φιδιού ακόμη επωάζεται. Πρόκειται για μια προσπάθεια να υπονομευθεί η διαδικασία της επούλωσης. Να αρνηθούν με έναν ψυχωτικό και διαστροφικό τρόπο, ότι ο ΑΛΛΟΣ έχει κάτι αξιόλογο να προσφέρει. Η ταύτιση των κομμουνιστών με τους εγκληματίες του κοινού ποινικού δικαίου με την πρόσθεση του λήμματος «Συμμορίτης» (μέλη μιας συμμορίας, ληστρικές ομάδες του κοινού ποινικού δικαίου) στη λέξη κομμουνιστής έπαιξε αυτό τον ρόλο.
Χαρακτηριστικό όλων είναι ότι στις δηλώσεις νομιμοφροσύνης οι ερωτήσεις ήταν μεταξύ άλλων:
«Επιδοκιμάζετε την σημερινήν δράσιν της συμμοριακής σπείρας; Αναγνωρίζετε ότι η εν Ελλάδι συμμοριακή σπείρα και ο εν Ελλάδι Κομμουνισμός δρουν προδοτικά, καταστρέφουν τα κοινωφελή έργα και απαγάγουν γέροντες;»
Η ανάγκη τους είναι να επιστρέψουν σε μια πρακτική που ηττήθηκε κατά κράτος στη συνείδηση του Ελληνικού λαού, προκειμένου να επιβιώσουν μέσα από τους διχασμούς, από δήθεν «αγανακτισμένους» πολίτες, συλλόγους, πολιτευτές, εκκλησιαστικούς φορείς, στρατιωτικούς, όπως η Ένωση Αποστράτων Αξιωματικών του Στρατού (Ε.Α.Α.Σ). Στόχος των αρχών της μετεμφυλιακής Ελλάδας ήταν η αποδυνάμωση του αντίπαλου, η αποδόμηση και η συντριβή της προσωπικότητας, η αυτοαναίρεση του υποκειμένου, η αποσύνθεση με απώτερο σκοπό την ανασύνθεση του ψυχικού κόσμου του υποκειμένου κυρίως μέσω του βασανισμού του σώματος. Γι’ αυτό το λόγο, οι φυλακές, τα στρατόπεδα των εξόριστων, όπως της Μακρονήσου ήταν ένα εργαστήριο βασανιστηρίων.
Η κυρίαρχη τότε προσέγγιση παρουσίαζε τη γέννηση της φυλακής ως αποτέλεσμα πρωτοβουλιών εκ μέρους φωτισμένων φιλάνθρωπων και διανοουμένων, οι οποίοι αγωνίστηκαν εναντίον της κομμουνιστικής βαρβαρότητας. Χαρακτηριστική περίπτωση , ο Π.Κανελλοπουλος, ο οποίος γράφει:
«…στο ξερονήσι αυτό εβλάστησε η Ελλάς ωραιοτέρα από κάθε φορά. Η ιστορία θα γράψει πως η στροφή της παγκοσμίου καταστάσεως εδώ άρχισε, στη Μακρόνησο….Το φαινόμενον της Μακρονήσου είναι μοναδικόν εις τον κόσμον ολόκληρον. Πρόκειται περί θαυμαστού συνδυασμού της… παιδείας (!!) με τον… στρατόν. Οι εμπνευσθέντες οργανώσαντες και διαχειριζόμενοι με τόσον επιτυχίαν το έξοχον αυτό έργον είναι άξιοι ΒΑΘΕΙΑΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΥΓΝΩΜΟΣΥΝΗΣ”.
Προς τιμήν του, πολλά χρόνια αργότερα, υπήρξε ο μόνος βουλευτής του κόμματος της Ν.Δ που υπερψήφισε την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης το 1982, σε αντίθεση με τους υπόλοιπους που αποχώρησαν από την αίθουσα.
Στο ίδιο μήκος κύματος ο Κωνσταντίνος Τσάτσος, ως φιλόσοφος και υπουργός Παιδείας, σε ομιλία του που εκφώνησε στο νησί είπε:
«… στη σπαρτιατική αυτή πολιτεία της Μακρονήσου δημιουργούνται οι πρωτοπόροι μιας νέας ηθικής και κοινωνικής ζωής της Ελλάδας… αυτοί θα είναι στο μέλλον οι φορείς και οι ενσαρκωταί του μεγαλύτερου γεγονότος που λαμπρύνει κάθε φορά την ιστορία της ανθρωπιάς επί του υλισμού και της βίας… H Μακρόνησος είναι προπαντός ένα μεγάλο εκπαιδευτήριο και γυρεύει να στηριχθεί στον ορθόν λόγον… Μακάρι όλη η Ελλάδα να ήταν μια Μακρόνησος… Ολοι στη ζωή μας πρέπει να περνάμε ένα Μακρονήσι».
Το τελικό αποτέλεσμα του εμφυλίου είναι άνισο για αυτούς που ταυτιστήκαν με το σκοταδιστικό κράτος και παρακράτος της μετεμφυλιακής Ελλάδας.
Η προσπάθεια της ΕΑΑΣ, μέσω της αγωγής κατά του Δημοσιογράφου Νίκου Μπογιόπουλου, να επιβάλλει έλεγχο και περιορισμό στη δημόσια έκφραση ιδεών και αντιλήψεων αποτελεί για αυτούς ισχυρό μέσο διατήρησης της εξουσίας που πρεσβεύουν. Παραπέμπει στην δικτατορία της 21 Απριλίου 1967 η οποία, προσπαθώντας να ελέγχει όλες τις πλευρές της πνευματικής ζωής και καταπνίγοντας οτιδήποτε θα μπορούσε να εκληφθεί ως απειλή για το καθεστώς, ανέστειλε το άρθρο 14 του Συντάγματος με αποτέλεσμα να απαγορευτεί η κυκλοφορία «κομμουνιστικών, φιλοκομμουνιστικών και επικίνδυνων δια το ήθος της νεότητας» εντύπων και εφημερίδων. Προσπάθησε με αυτόν τον τρόπο να απαλλάξει τον ελληνικό λαό από κομμουνιστικά τραγούδια, άρθρα, ταινίες, βιβλία κ.α. Άλλωστε, οι «νέοι εν κινδύνω» έπρεπε να προστατευτούν από τους οι διαφθορείς τους(Θεοδωράκης, Ρίτσος, Βάρναλης και δεκάδες άλλοι).
Οι «ηττημένοι» βοήθησαν την κοινωνία να πενθήσει, παραιτήθηκαν από την επιθυμία της εκδίκησης, συν-χώρεσαν τους βασανιστές τους, προσπαθώντας να διευθετήσουν οι ίδιοι τις μεγάλες απώλειες. Τοποθετήθηκαν στο δίπολο καταστροφικότητα-δημιουργικότητα με όλες τις μορφές που χαρακτηρίζουν την υπεράσπιση της ανθρώπινης ζωής (θέατρο, ποίηση κ.α.) και στάθηκαν απέναντι στην καταστροφή της δημιουργικότητας, με απώτερω σκοπό να κρατηθεί η σκέψη ζωντανή. Προσπάθησαν να υπερασπιστούν τη ζωή, βρέθηκαν απέναντι στην διαίρεση και την καταστροφή, κινήσεις ηθικής ανωτερότητας και ψυχικής ωριμότητας. Mέσα από μια αίσθηση του ανήκειν σε ένα ευρύ, διωκόμενο σύνολο, ηθικά καταξιωμένο από τους αγώνες του και με συμπεριφορές αλληλεγγύης, δημιούργησαν ένα είδος ψυχικής παρακαταθήκης που μπόρεσε στη συνέχεια να αποτελέσει σημαντικό προστατευτικό παράγοντα τόσο σε κοινωνικό όσο και ψυχολογικό επίπεδο. Υπήρξαν πολλαπλά νικητές!!!
Ίσως να ηχεί παράξενο αλλά τελικά, οι θύτες του εμφυλίου πολέμου δεν μπορούν ακόμη να συν-χωρέσουν τα θύματα τους. Όχι γιατί δεν υπέγραψαν δήλωση μετάνοιας και δεν στάθηκαν στα τέσσερα –γνωστή φράση πρώην Πρωθυπουργού, όταν ερωτήθηκε από Υπουργό του, για το ποια πρέπει να είναι η στάση του..σώματος του, όταν συναντήσει την Τρόικα, αλλά γιατί οι «ηττημένοι», απευθυνόμενοι στο σύνολο των ανώνυμων θυμάτων, ενίοτε νεκρών ή στους εκπροσώπους τους, απόγονους ή επιζώντες, προσπάθησαν να επουλώσουν τις πληγές τους. Να αντέξουν την παρείσφρηση του θανάτου στη ζωή τους, να βάλουν σε ψυχική κίνηση τη διεργασία των τραυμάτων τους. Να αντισταθούν στην λογοκρισία βάζοντας σε λόγο –προφορικό και γραπτό (η πλούσια αρθρογραφία βιβλιογραφία, στίχοι, μελωδίες, κείμενα, ποίηση) τη ψυχική τους οδύνη. Να συμβολοποιήσουν και τελικά να πενθήσουν, ώστε να οδηγηθούν στην αγάπη προς τη ζωή. Να τοποθετηθούν απέναντι από τον φθόνο και την αλαζονική εξουσία που ισοπέδωνε και τιμωρούσε την διαφορετικότητα και την νέα εμπειρία. Να σταθούν με αξιοπρέπεια μπροστά σε αυτούς που ηδονίζονταν από την οδύνη τους. Κατάφεραν τη βία που υπέστησαν, να την μετατρέψουν σε εικόνες, σκηνές και φαντασιώσεις, πλήρης απόδειξη της ψυχικής ζωής. Σε αυτή την οπτική άλλωστε, ο μηχανισμός που χαρακτηρίζει τις ενορμήσεις της ζωής είναι ο μηχανισμός των συνδέσεων, ενώ ο μηχανισμός των από-συνδέσεων και των αποκλεισμών χαρακτηρίζει τις ενορμήσεις της καταστροφής. Γι’ αυτό, η λέξη πένθος προέρχεται από τον παρακείμενο του ελληνικού ρήματος «πάσχω». Όταν το πράγμα δεν μπορεί να μιληθεί, δεν μπορεί να πενθηθεί.
Με όρους ψυχολογίας, «οι καθαρόαιμοι» και «αμόλυντοι», ενώ επιδεικνύουν έναν τρόπο παντοδυναμίας και επικυριαρχίας, οδηγούνται σε ένα βαθύ ναρκισσιστικό πλήγμα, διότι προσπαθώντας να υπερασπιστούν την ιδεώδη εικόνα τους και την «ανθρωπολογική τους καθαρότητα», προσφεύγουν σε πράξεις, όπως μηνύσεις και αγωγές, επειδή κινδύνευσε το οχυρό της ναρκισσιστικής τους αυτάρκειας. Ανίκανοι να αντέξουν το διαφορετικό, να προβούν σε σχέσεις δούναι και λαβείν, να διδαχθούν από την εμπειρία, θέτουν σε λειτουργία μηχανισμούς που αναστέλλουν κάθε πρόοδο, επαναφέρουν τη σκέψη του διχασμού, της διχοτόμησης, συρρικνώνουν και χωρίς να το ξέρουν βυθίζονται μέσα σε νοητικούς βάλτους, πιστεύοντας ότι η αγωγή θα τους χαρίσει έναν ναρκισσιστικό θρίαμβο. Τους διαφεύγει όμως κάτι πολύ σημαντικό! Η επίθεση κατά του ΑΛΛΟΥ, είναι συγχρόνως και επίθεση εναντίον του εαυτού τους.
Με αφορμή τις παραπάνω σκέψεις , δεν μπορώ παρά να συνταχθώ με την πλευρά των «μιασμάτων» που προσπαθούν να κρατηθούν μακριά από μηχανισμούς καταστολής, οι οποίοι οδηγούν στην σύνθλιψη της σκέψης , την από-ψυχικοποίηση, σε καταστάσεις θανατερής παθητικοποίησης, απονέκρωσης του υποκειμένου. Οφείλω να συνταχθώ με όλους αυτούς, που με την αρθρογραφία τους προσπαθούν να κρατήσουν ζωντανό το «σκέπτεσθαι», μακριά από τον ψυχαναγκασμό της επανάληψης που αποσκοπεί στον απόλυτο έλεγχο και κατοχή του ΑΛΛΟΥ. Είναι το ΟΧΙ που η Ε.Α.Α.Σ δεν μπόρεσε ποτέ να προφέρει, το ΟΧΙ όμως που μπορεί να αρθρώσει ο Δημοσιογράφος σε ενεστώτα χρόνο. Σε αυτό το πλαίσιο δεν μπορώ παρά να καταθέσω την δημόσια μου στήριξή στον Δημοσιογράφο Νίκο Μπογιόπουλο.
Βασίλης Αλμπάνης – Κοινωνικός Λειτουργός-Ψυχολόγος (M.sc,M.sc)
Μονάδα Απεξάρτησης Τοξικομανών 18ΑΝΩ-Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής (Ψ.Ν.Α)
