Σε προηγούμενο κείμενό μου αιτιολογούσα την επανεισαγωγή των Λατινικών στις Πανελλήνιες εξετάσεις, εκλαμβανόμενης ως απόπειρας απο-αγγλοποίησης των ελληνικών ή, έστω, της σωστής εκφοράς άλλων γλωσσών. Δηλαδή, σε αντίθεση με την υποστηρικτική για την επαναφορά τους στις Πανελλήνιες εξετάσεις αρθρογραφία, η οποία επιχειρηματολόγησε ατεκμηρίωτα για την ανάγκη των λατινικών ‒ σε αντιδιαστολή με την υποκατασταθείσα “άχρηστη” Κοινωνιολογία ‒, υποστήριξα, περιπαιχτικά, ότι η μόνη χρησιμότητα των Λατινικών στις ανθρωπιστικές σπουδές είναι, δια της πλαγίας οδού, να μην ξεχάσουμε τα ίδια τα ελληνικά μας…
Επί της ουσίας, όμως: η κ. Υπουργός Παιδείας, χωρίς σημαντικές αντιδράσεις, προέβη, άμα τη αναλήψει των καθηκόντων της, όχι μόνον στην αντικατάσταση της Κοινωνιολογίας από τα Λατινικά στα πανελλαδικώς εξεταζόμενα μαθήματα της ομάδας προσανατολισμού των Ανθρωπιστικών Σπουδών, αλλά και στον εξοβελισμό της από τα μαθήματα γενικής παιδείας της Γ’ Λυκείου, ενώ ακολούθησε και η κατάργηση όλων των μαθημάτων κοινωνικών επιστημών σε άλλες τάξεις του Λυκείου.
Η κ. Υπουργός φέρει ως εύσημα τις μεταπτυχιακές σπουδές της στο Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο στο περίφημο Πανεπιστήμιο του Παρισιού Paris II. Του οποίου ολόκληρος ο τίτλος είναι: Πανεπιστήμιο Δικαίου, Οικονομίας και Κοινωνικών Επιστημών. Έχοντας φοιτήσει στον μεταπτυχιακό κύκλο του ιδίου Πανεπιστημίου σε συγγενέστατη με τη δική της εξειδίκευση, στο Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο, μπορώ να βεβαιώσω ότι η κοινωνική οπτική των μαθημάτων ήταν εμφανής είτε επρόκειτο για τις επαναλαμβανόμενες δίκες του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης πάνω στο Απαρτχάιντ στη Ναμίμπια (δηλαδή για ένα αμιγώς ρατσιστικό ζήτημα) είτε για τις προσφυγές για τα ανθρώπινα δικαιώματα στα ευρωπαϊκά όργανα είτε για τις πρωτοβουλίες των Διεθνών Οργανισμών ή Συνδιασκέψεων πάνω σε θέματα όπως το δημογραφικό και ο νεο-μαλθουσιανισμός, η ισότητα, η κατοικία, η διατροφή, το προσφυγικό. Ζητήματα δηλαδή που πίσω από τη νομική τους πραγμάτευση απαιτούσαν και κοινωνιολογικές γνώσεις. Με αυτές τις βάσεις, προσωπικά, μεταπήδησα άλλωστε στο δεύτερο μεταπτυχιακό μου στην Πολιτική Κοινωνιολογία.
Είναι επομένως απορίας άξιον πώς η κ. Υπουργός, έχοντας αναγκαστικά επαφή ήδη στο Πανεπιστήμιό της με το προαναφερθέν αντικείμενο, τρέφει τέτοια απέχθεια προς τις Κοινωνικές Επιστήμες. Καθώς, οι κοινωνικοί παράγοντες υπεισέρχονται ως αναγκαία προϋπόθεση σε κάθε νομική σπουδή. Έχοντας μάλιστα η ίδια ζήσει στο Παρίσι, όπου, όποια επιστήμη και αν μελετάς, η Κοινωνιολογία ή η Κοινωνική Ανθρωπολογία σε κατακλύζουν από παντού. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι ο θεωρούμενος ως ο πατέρας της Κοινωνιολογίας Αύγουστος Κοντ είναι Γάλλος, ο θεμελιωτής της σύγχρονης Κοινωνιολογίας Εμίλ Ντυρκέμ (ή, επί το αλσατικό της καταγωγής του Ντυρκάιμ) είναι Γάλλος. Και δεν μπορεί να παραβλέψει κανείς ότι οι θεωρίες και η σκέψη των Μαρσέλ Μως, Πιερ Μπουρντιέ, Φρανσουά Μπουρρικώ, Ρεϋμόν Αρόν, Ζαν Ντυβινιώ, Λυσιέν Γκολντμάν, Ζαν-Ζακ Βερνάν (για να μην αναφερθούμε στην κοινωνιο-ανθρωπολογική οπτική του Κλωντ Λεβί-Στρώς, του Λουί Ζερνέ, του Πιερ Βιντάλ-Νακέ, του Ζαν-Πιερ Βερνάν, της Νικόλ Λορώ και τόσων άλλων νεότερων) είναι διάχυτες στον πανεπιστημιακό και πνευματικό χώρο του Παρισιού, ανεξαρτήτως του αντικειμένου σπουδών, προκαλώντας ατέρμονεςσυζητήσεις. Εξ ου και είναι απορίας άξιον το γεγονός ότι η γαλλοσπουδασμένη κ. Υπουργός δεν τρέφει, πολλαπλώς, ιδιαίτερη ευαισθησία προς τον χώρο των Κοινωνικών Επιστημών.
Η απάντηση είναι μόνο μία: οι ιδεολογικές κομματικές της παρωπίδες που κατατάσσουν την Κοινωνιολογία και τις Κοινωνικές-Ανθρωπιστικές Επιστήμες σε εκ προοιμίου κομουνιστικές.
Να καταθέσω εδώ, για του λόγου το αληθές, προσωπική εμπειρία:
Ως γνωστόν, η εισαγωγή της Κοινωνιολογίας ως πανελλαδικώς εξεταζόμενου μαθήματος κατεύθυνσης δεν υπήρξε εφεύρημα του ΣΥΡΙΖΑ. Αντιθέτως, εκείνο που προέβη σε αυτή την πρωτοποριακή κίνηση, ήταν το ΠΑΣΟΚ του Α. Παπανδρέου, όταν έγινε για πρώτη φορά κυβέρνηση το μακρινό 1981. Ήταν τότε που δημιουργήθηκαν, επιτέλους και στην Ελλάδα, και τα πρώτα Τμήματα Κοινωνιολογίας σε πανεπιστημιακό επίπεδο. Αρχικά, δυσανασχετούντες φιλόλογοι, καθηγητές θρησκευτικών (!) και γυμναστές (!) ανέλαβαν τη διδασκαλία του νέου αυτού μαθήματος στο Λύκειο, καθώς δεν υπήρχαν ακόμη πτυχιούχοι κοινωνιολογίας ελληνικών πανεπιστημίων, παρά μόνον οι λίγοι που είχαν σχετικές προπτυχιακές ή μεταπτυχιακές σπουδές στο εξωτερικό οι οποίοι, ελλείψει σχετικής επετηρίδας στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, δεν μπορούσαν να διορισθούν. Και οι οποίοι απορροφούνταν είτε από τα φροντιστήρια είτε από τα Μεταλυκειακά Προπαρασκευαστικά Κέντρα (τα δωρεάν, δεύτερης ευκαιρίας, φροντιστήρια για όσους είχαν αποτύχει στις τότε Πανελλήνιες – θεσμό που επίσης ίδρυσε το ΠΑΣΟΚ) είτε, σταδιακά, από κάποια ιδιωτικά Εκπαιδευτήρια.
Έχοντας εξ αρχής ενταχθεί στα ΜΠΚ και σε ιδιωτικά φροντιστήρια ως Κοινωνιολόγος, έχοντας συγγράψει σχετικό βοήθημα κλπ., δέχθηκα, άνευ δικής μου πρωτοβουλίας, πρόσκληση από επιφανές ιδιωτικό εκπαιδευτήριο να αναλάβω και εκεί το μάθημα της Κοινωνιολογίας (που έως τότε δίδασκε φιλόλογος), κατόπιν μιας σύντομης συνέντευξης. Μετά τις πρώτες συστάσεις ενώπιον ενός ευρείας συμμετοχής συμβουλίου ήλθε η ερώτηση: «Μα η κοινωνιολογία δεν είναι κομουνιστική;». Στην απάντησή μου: «Η κοινωνιολογία είναι επιστήμη. Και μια επιστήμη δεν έχει πολιτική ή κομματική βούλα», ακολούθησε η ρητορική ερώτηση: «Δηλαδή, εσείς δεν είστε κομμουνιστής;». Η συνέχεια δεν έχει καμιά σημασία. Σημασία έχει η περιρρέουσα σε κάποιους (πολιτικούς) κύκλους εμφανέστατη ιδεοληψία απέναντι σε μια ολόκληρη επιστήμη.
Σημασία έχει, κυρίως, ότι λίγο αργότερα προέκυψε κυβέρνηση Νέας Δημοκρατίας με πρώτο, και τότε, μέλημα να καταργήσει την Κοινωνιολογία από μάθημα “δέσμης” (όπως και να καταργήσει τα Μεταλυκειακά), για να μην αναφέρουμε τις περιπέτειες του Εθνικού Ιδρύματος Κοινωνικών Ερευνών, το οποίο είχε μπει επίσης στο στόχαστρο, ως κάτι περιττό. Το ότι όλος ο δυτικός κόσμος, ειδικά την εποχή εκείνη, αλλά και σήμερα είχε ενταγμένη σταθερά την Κοινωνιολογία στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, ενώ θριάμβευε στην Τριτοβάθμια δεν απασχόλησε ούτε λεπτό την τότε Κυβέρνηση.
Η αλλεργία, επομένως, της ΝΔ για την Κοινωνιολογία είναι παλαιά, και η κ. Υπουργός, σε αντίθεση με ότι θα περίμενε κανείς λόγω ηλικίας και σπουδών της, κινείται από τη βαθιά αυτή παρωχημένη ιδεοληψία του κόμματος στο οποίο ανήκει.
Είναι, τελικά, η Κοινωνιολογία, κομουνιστική; Ναι, αν σκεφτεί κανείς ότι μεταξύ των θεμελιωτών της τοποθετείται και ο Κάρολος Μαρξ. Ναι, αν αναλογιστεί κανείς ότι μιλάει για κοινωνική διαστρωμάτωση, για κοινωνικές ανισότητες και άλλα σχετικά. Όμως, το να διδάσκεται ο νέος για τον πάντα επίκαιρο “κοινωνικό δαρβινισμό” που διατύπωσε ο Χέρμπερτ Σπένσερ με όποιες αυτή η θεωρία έλαβε προεκτάσεις στην πράξη, να διδάσκεται τη θεωρία του Μαξ Βέμπερ που επανανακαλύπτουμε διαρκώς ή τις θεωρίες των Τ. Κούλεϋ, Ταίνις, Βέμπλεν, του Γκέοργκ Ζίμελ, του Τζωρτζ Χέρμπερτ Μηντ ή τη λειτουργική θεωρία του Αμερικανού Τάλκοτ Πάρσονς, μόνο στην κομουνιστική ιδεολογία δεν μυείται. Μυείται όμως στην ιστορία των ιδεών πάνω στην οργάνωση, μεταβολή, εξέλιξη της κοινωνίας, των κοινωνικών ομάδων, των επιμέρους πτυχών της.
Το να διδάσκεται τη μαρξιστική θεωρία για τις κοινωνικές τάξεις είναι ζήτημα παιδείας. Όπως ζήτημα παιδείας είναι να διδάσκεται για τη θεωρία των “κοινωνικών θέσεων” του Βέμπερ ή τον ρόλο της προτεσταντικής ηθικής ως προς την εδραίωση του καπιταλιστικού συστήματος που ανέπτυξε ο ίδιος. Το να ξέρει τι σημαίνουν έννοιες όπως οι νοοτροπίες, οι τάσεις, τα στερεότυπα είναι ζήτημα παιδείας. Εξάλλου αυτές απασχολούν τα κόμματα στις εκάστοτε σφυγμομετρήσεις τους. Το να αναγνωρίζει την ποικιλομορφία των κοινωνιών και να αναπτύσσει έτσι τον σεβασμό στη διαφορετικότητά τους είναι ζήτημα παιδείας. Το να γνωρίζει αυτά και άλλα πολλά καθιστά τον νέο συνειδητό πολίτη, που αναπτύσσει κριτική σκέψη, που προστατεύει τη δημοκρατία.
Φαίνεται, όμως, ότι η κριτική σκέψη φοβίζει. Εξ ου και η κατάργηση της Κοινωνιολογίας, η γενικότερη προσπάθεια υποβάθμισης των Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών αποβλέπει στο τετριμμένο πλέον και χιλιοειπωμένο ότι αυτό που ενδιαφέρει το σύγχρονο Κράτος είναι μόνον ό,τι αποφέρει χειροπιαστό κέρδος, οικονομικό όφελος, χωρίς ταυτόχρονα να δημιουργεί σκεπτόμενους ανθρώπους. Η μηχανοποίηση της κοινωνίας προς έναν συγκεκριμένο στόχο έχει, απλώς, ανάγκη από καλολαδωμένα γρανάζια.
Και, ναι, πράγματι, τα λατινικά (και, επιπλέον, έτσι όπως διδάσκονται) δεν θα δημιουργήσουν ποτέ ανθρώπους κριτικά τοποθετημένους απέναντι στην ανεξέλεγκτη σήμερα διάχυση αμφίβολων αξιών, ιδεολογιών ή πολιτικών. Καθώς, ότι και αν συμβαίνει γύρω μας, η Regina, εσαεί, rosas amat…και τα ρόδα, φαίνεται, δεν της προξενούν αλλεργίες…
(Και αν πράγματι ήθελε η κ. Υπουργός να κάνει την ανατροπή, ας έβαζε, έστω, τα Λατινικά ως εξεταζόμενο μάθημα στις φιλολογικές και, ίσως, νομικές σχολές, και ας άφηνε την Κοινωνιολογία για όλες τις υπόλοιπες. Μια δεύτερη λύση θα ήταν αυτό που γίνεται με όσους θέλουν να μπουν σε ξενόγλωσσα Τμήματα, οι οποίοι δίνουν επιπλέον την ξένη γλώσσα της προτίμησής τους: ας έδιναν, με τον ίδιο τρόπο, όσοι επιθυμούν σχολές κλασικής φιλολογίας επιπλέον και Λατινικά. Αλλά, δεν είναι η ορθή λύση που απασχολεί τους ιθύνοντες όσο η ικανοποίηση των ιδεοληπτικών στερεοτύπων τους. Δυστυχώς).
