Κοινή συνέντευξη τύπου των συλλόγων και φορέων που προσέφυγαν στο ΣτΕ για τη διάσωση του μνημειακού συνόλου στο Μετρό Θεσσαλονίκης
Διαπρεπείς επιστήμονες, διεθνώς αναγνωρισμένοι ακαδημαϊκοί και διεθνείς επιστημονικές ενώσεις βοούν για το έγκλημα που προετοιμάζεται να γίνει επί της ιστορικής μνήμης και της πολιτιστικής κληρονομιάς στη Θεσσαλονίκη.
Φωνή βοώντος εν τη ερήμω; Η κυβέρνηση φαίνεται αμετακίνητη στην εκπεφρασμένη από τον πρωθυπουργό πρόθεση και πλέον απόφαση, το πολύ σημαντικό αρχαιολογικό εύρημα στο σταθμό Βενιζέλου του Μετρό Θεσσαλονίκης να τεμαχιστεί, να μετακινηθεί και να επανατοποθετηθεί… Και μόνο η αλληλουχία αυτών των εργασιών σε τέτοιας σημασίας και έκτασης εύρημα προκαλεί ανατριχίλα.
Ωστόσο, όλοι εκείνοι οι επιστήμονες, οι φορείς, οι σύλλογοι που υπερασπίζονται την υλική, ιστορική και αισθητική ακεραιότητα του μνημείου είναι το ίδιο αμετακίνητοι στη μάχη που δίνουν. Σε κοινή συνέντευξη Τύπου των φορέων που έχουν προσφύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας υπέρ την κατά χώραν διατήρησης των αρχαίων (Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Ενιαίος Σύλλογος Υπαλλήλων ΥΠΠΟΑ Αττικής, Στερεάς και Νήσων, Κίνηση Πολιτών Θεσσαλονίκης για την Προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Πανελλήνια Ένωση Συντηρητών Αρχαιοτήτων, Σύλλογος Εκτάκτων Αρχαιολόγων, Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία), διατυπώθηκαν με σαφήνεια όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά του ευρήματος στο Μετρό Θεσσαλονίκης που καθιστούν όχι μόνο απαγορευτική, αλλά απαράδεκτα και μη αναστρέψιμα καταστροφική τη μετακίνηση του αρχαίου.
Μάλιστα, ακαδημαϊκοί επιστήμονες δεν δίστασαν να ψέξουν όχι μόνο τις πολιτικές αποφάσεις, αλλά και τους διοικητικούς χειρισμούς που έγιναν προκειμένου να υφαρπαχθεί η απόφαση τεμαχισμού του μνημειακού συνόλου.
Ο βυζαντινολόγος και ακαδημαϊκος Παν. Βοκοτόπουλος, είπε συγκεκριμένα: «Η προτεινομένη από μερικούς μεταφορά των αρχαιοτήτων, αφού τεμαχιστούν, θα επιφέρει οριστική απώλεια της αυθεντικότητάς τους και θα υποβαθμίσει, κατά την επιεικέστερη διατύπωση, ένα πάρα πολύ σημαντικό, ένα μοναδικό θα έλεγα, για τη χώρα μας και για τα Βαλκάνια μνημειακό σύνολο. Θα ήθελα επί αυτού να σημειώσω ότι εν αντιθέσει με ό,τι έχει λεχθεί ότι δεν υπάρχει άλλη λύσις, υπάρχει μελέτη από όμιλο μελετών εξειδικευμένο στις υπόγειες κατασκευές που προβλέπει παράλληλη λειτουργία του σιδηροδρόμου και συγχρόνως διατήρηση των αρχαιοτήτων κατά χώραν, όπως άλλωστε συμβαίνει τα τελευταία χρόνια διεθνώς –η νέα τάση είναι να διατηρούνται κατά χώραν οι αρχαιότητες– και στα Βαλκάνια. Κινδυνεύουμε να βρεθούμε πολύ πίσω από τους γείτονές μας της Βορείου Μακεδονίας, της Βουλγαρίας, της Σερβίας. Σημειωτέον επίσης ότι ο σταθμός Βενιζέλου θα μπορούσε κάλλιστα να καταργηθεί. Οι δύο κοντινοί σταθμοί, στον Βαρδάρη και στην Αγία Σοφία, είναι αρκετά κοντά και μπορεί κάλλιστα να μη γίνει ο σταθμός χωρίς να υποβαθμιστεί η λειτουργία του σιδηροδρόμου. Ας σημειωθεί ότι την κατά τη γνώμη μου ορθή λύση, η οποία είναι συμβατή με την προστασία των αρχαίων και για την οποία υπάρχει μελέτη από ειδικό γραφείο εξειδικευμένο σε υπόγειες κατασκευές την είχαν δεχθεί ο τότε αρμόδιος προϊστάμενος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλεως Θεσσαλονίκης και αρκετα μέλη του Συμβουλίου. Ο μεν προϊστάμενος τότε της Εφορείας ξηλώθηκε, τα δε μέλη του Συμβουλίου (σ.σ. Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο) τα οποία είχαν αντίθετη γνώμη από την ανωτάτη ηγεσία όταν έγινε αναμόρφωση του Συμβουλίου αποκλείστηκαν. Αυτές οι πρακτικές μας πηγαίνουν πίσω σε εποχές που νομίζαμε ότι έχουν παρέλθει, την εποχή του διαβοήτου πρωθυπουργού Βούλγαρη ή Τσουμπέ και σε εποχές όπως η επταετία, οπόταν ένας υπάλληλος διαφωνούσε με το υπουργείο υφίστατο συνέπειες είτε με την κατάρτιση φακέλου είτε με άλλες κυρώσεις».
Ο Τζον Χάλντον, Πρόεδρος της Διεθνούς Ενώσεως Βυζαντινών Σπουδών, η οποίαεκπροσωπεί 38 χώρες παγκοσμίως και ασχολείται με την μελέτη της ύστερης Ρωμαϊκής και Βυζαντινής περιόδου, υπενθύμισε ότι έχει γράψει σειρά επιστολών προς τους αρμόδιους φορείς και προς τον πρωθυπουργό, οι οποίες προφανώς και αγνοήθηκαν και επεσήμανε εμφατικά ότι: «η πολιτιστική κληρονομιά ακόμα κοστίζει. Δεν μπορούμε να περιμένουμε να διατηρήσουμε την πολιτιστική μας κληρονομιά και να έχουμε πρόσβαση σε αυτήν εάν δεν είμαστε διατεθειμένοι να πληρώσουμε κάποιο κόστος για τον σκοπό αυτό. Και αυτό δεν είναι μόνο το κόστος της συντήρησης αρχαιοτήτων σε μουσεία ή της μετακίνησής τους από ένα σημείο Α σε ένα σημείο Β, αλλά και το κόστος της διατήρησής τους κατά χώραν (in situ), ώστε να διευκολύνουμε και να καταστήσουμε δυνατές μελλοντικές ανακαλύψεις και περαιτέρω ανάπτυξη».
Από την πλευρά του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, η πρόεδρος Δ. Κουτσούμπα υπενθύμισε ότι «οι εργασίες κατασκευής του Σταθμού Βενιζέλου με διατήρηση των αρχαιοτήτων στη θέση τους έχουν ξεκινήσει από το 2017. Ένα χρόνο πριν, χωρίς καμία επαρκή αιτιολόγηση, η Αττικό Μετρό και η ηγεσία του ΥΠΠΟΑ σταμάτησαν τις εργασίες αυτές και ξαναγύρισαν στην καταστροφική επιλογή της απόσπασης των αρχαιοτήτων. Ένα χρόνο μετά, η επιλογή τους έχει ως συνέπεια όχι μόνο τον κίνδυνο για τις αρχαιότητες αλλά και την καθυστέρηση του συνόλου του τεχνικού έργου! Για ποιο λόγο δεν παραδίδονται στους κατοίκους της Θεσσαλονίκης οι 12 σταθμοί που είναι ελεύθεροι από αρχαιότητες και θα μπορούσαν να είχαν παραδοθεί το 2021; Για ποιο λόγο όλη η πορεία του έργου συναρτάται από τον Σταθμό Βενιζέλου, με αποτέλεσμα το να τινάζεται στον αέρα όλο το χρονοδιάγραμμα;»
Οι αρχαιολόγοι διευκρίνισαν ότι «η επανασυγκόλληση των αρχαιοτήτων μετά τη διάλυσή τους είναι εντελώς απίθανη για οικονομικούς και τεχνικούς λόγους, καθώς το έργο θα εκτοξευθεί σε χρόνο και σε χρήμα, ενώ παρουσιάζεται και από αρχαιολογικής άποψης απίθανη, αφού η ανασύσταση ενός αρχαιολογικού τοπίου συνεχούς στρωματογραφίας είναι εκ των πραγμάτων ανέφικτη». Σημείωσαν, εξάλλου, ότι «η λύση της ανακατασκευής ιστορικών μνημείων, όπως ουσιαστικά και πραγματικά προτείνεται από την πρόσφατη Υπουργική Απόφαση, εγγράφεται στο ιστορικό των ανακαστασκευών μνημείων μετά από καταστροφές που αυτά υπέστησαν λογω πολεμικών συρράξεων και φυσικών καταστροφών».
Σε κάθε περίπτωση διαβεβαίωσαν για την πρόθεσή τους να συνεχίσουν τον αγώνα και μετά την εκδίκαση της προσφυγής στο ΣτΕ και να χρησιμοποιήσουν όλα τα μέσα, κινητοποιήσεις, απεργίες, προσφυγές σε ευρωπαϊκούς θεσμούς, ώστε να μην μετακινηθεί ούτε μία πέτρα από το βυζαντινό σταυροδρόμι.
