Σύμφωνα με το άρθρο 5 παρ. 3 του Συντάγματος: «Η προσωπική ελευθερία είναι απαραβίαστη. Κανένας δεν καταδιώκεται, ούτε συλλαμβάνεται ούτε φυλακίζεται ούτε με οποιονδήποτε άλλο τρόπο περιορίζεται, παρά μόνο όταν και όπως ορίζει ο νόμος». Η ελευθερία κίνησης και εγκατάστασης στην ελληνική επικράτεια, δηλαδή η λεγόμενη stricto sensu προσωπική ελευθερία, κατοχυρώνεται στο άρθρο 5 παρ. 3 του Συντάγματος. Ως τέτοια, πρόκειται για ελευθερία που δεν είναι δυνατό να ανασταλεί ούτε κατά την κήρυξη πολιορκίας σύμφωνα με το άρθρο 48 του Συντάγματος, η οποία βέβαια προβλέπεται ούτως ή άλλως με την κήρυξή της από τη Βουλή μόνο σε περίπτωση πολέμου, επιστράτευσης ή εκδήλωσης ένοπλου κινήματος για την ανατροπή του δημοκρατικού πολιτεύματος.
Εάν είχε κηρυχθεί κατάσταση πολιορκίας θα αιρόταν απλώς η απαγόρευση λήψης ατομικών διοικητικών μέτρων περιορισμού της εν λόγω ελευθερίας με βάση το άρθρο 5 παρ. 4 και όχι γενικευμένη απαγόρευση της κυκλοφορίας (Χ. Κουρουνδής Εφημερίδα των Συντακτών efsyn.gr/node/
Αντίθετα στο άρθρο 21 παρ. 3 του Συντάγματος προβλέπεται ότι «Το κράτος μεριμνά για την υγεία των πολιτών και παίρνει ειδικά μέτρα για την προστασία της νεότητας, του γήρατος , της αναπηρίας και για την περίθαλψη των απόρων». Στην προκείμενη περίπτωση είναι πανθομολογούμενο ότι η μέριμνα που έχει ληφθεί για την αντιμετώπιση του κορωναϊού σε επίπεδο εξοπλισμού, υλικοτεχνικής υποδομής, ιατρικού και παραϊατρικού προσωπικού είναι απολύτως ανεπαρκής (Ν. Κολυτάς Rproject rproject.gr/article/
Πέρα απ’ αυτό, ωστόσο, τίθενται και σοβαρά ζητήματα σχετικά με την προστασία προσωπικών δεδομένων των πολιτών, που υποχρεούνται να γνωστοποιήσουν με sms σε έναν πενταψήφιο τηλεφωνικό αριθμό (13033) κάθε τους κίνηση για όσο διάστημα διαρκέσουν τα έκτακτα μέτρα. Σύμφωνα με το άρθρο 23 ΠΔ 28/2015 παρ. 1 Τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα για να τύχουν νόμιμης επεξεργασίας πρέπει: α) Να συλλέγονται κατά τρόπο θεμιτό και νόμιμο για καθορισμένους, σαφείς και νόμιμους σκοπούς και να υφίστανται θεμιτή και νόμιμη επεξεργασία εν όψει των σκοπών αυτών. β) Να είναι συναφή, πρόσφορα και όχι περισσότερα από όσα κάθε φορά απαιτείται εν όψει των σκοπών της επεξεργασίας.
Στο άρθρο 25 ΠΔ 28/2015 αναφέρεται: «παρ. 1 Απαγορεύεται η συλλογή και η επεξεργασία ευαίσθητων δεδομένων. Παρ.2 Κατ’ εξαίρεση επιτρέπεται η συλλογή και η επεξεργασία ευαίσθητων δεδομένων, καθώς και η ίδρυση και λειτουργία σχετικού αρχείου, ύστερα από άδεια της Αρχής, όταν συντρέχουν μία ή περισσότερες από τις ακόλουθες προϋποθέσεις: … εδαφιο ε) Η επεξεργασία εκτελείται από Δημόσια Αρχή και είναι αναγκαία … γγ) για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας…».
Στη συγκεκριμένη περίπτωση πριν από κάθε κίνηση των πολιτών πρέπει να ενημερώνεται με sms και να την αποδέχεται το τηλεφωνικό κέντρο 13033. Όλα, λοιπόν, τα ευαίσθητα προσωπικά στοιχεία που θα προκύψουν από αυτή την ενημέρωση με ποιες εγγυήσεις νομιμότητας συλλέγονται από το κράτος; Ποιος τις διαχειρίζεται; Τηρείται σχετικό αρχείο; Έχει παράσχει σχετική άδεια και τι είδους η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα; Είναι λογικό για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας να μπορούσε να γίνει ανεκτή η καταγραφή προσωπικών δεδομένων που θα αφορούσαν τους ασθενείς από τον ιό, το ιατρικό ιστορικό τους, την ηλικία τους, αν έχουν κάνει πρόσφατα ταξίδια σε χώρες με μεγάλη εξάπλωση του ιού. Υπερβαίνει ωστόσο κατάφωρα τις θεμελιώδεις αρχές του διοικητικού δικαίου (αρχή αναλογικότητας, αρχή δικαιολογημένης εμπιστοσύνης κλπ) η καταγραφή των κινήσεων του συνόλου του πληθυσμού της χώρας για ένα τέτοιο λόγο.
Σημειώνουμε ότι σύμφωνα με το άρθρο 38 (Ποινικές κυρώσεις) του Ν. 4624/2019 1. Όποιος, χωρίς δικαίωμα: α) επεμβαίνει με οποιονδήποτε τρόπο σε σύστημα αρχειοθέτησης δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, και με την πράξη του αυτή λαμβάνει γνώση των δεδομένων αυτών· β) τα αντιγράφει, αφαιρεί, αλλοιώνει, βλάπτει, συλλέγει, καταχωρεί, οργανώνει, διαρθρώνει, αποθηκεύει, προσαρμόζει, μεταβάλλει, ανακτά, αναζητεί πληροφορίες, συσχετίζει, συνδυάζει, περιορίζει, διαγράφει, καταστρέφει, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι μας (1) έτους, εάν η πράξη δεν τιμωρείται βαρύτερα με άλλη διάταξη.
2. Όποιος χρησιμοποιεί, μεταδίδει, διαδίδει, κοινολογεί με διαβίβαση, διαθέτει, ανακοινώνει ή καθιστά προσιτά σε μη δικαιούμενα πρόσωπα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, τα οποία απέκτησε σύμφωνα με την περίπτωση α μας παραγράφου 1 ή επιτρέπει σε μη δικαιούμενα πρόσωπα να λάβουν γνώση των δεδομένων αυτών, τιμωρείται με φυλάκιση, εάν η πράξη δεν τιμωρείται βαρύτερα με άλλη διάταξη.
… 5. Εάν από μας πράξεις των παραγράφων 1 έως και 3 προκλήθηκε κίνδυνος για την ελεύθερη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος ή για την εθνική ασφάλεια, επιβάλλεται κάθειρξη και χρηματική ποινή έως τριακόσιες χιλιάδες (300.000) ευρώ». Μήπως θα έπρεπε και οι Εισαγγελείς να ευαισθητοποιηθούν και να διερευνήσουν αν τελούνται ποινικά αδικήματα και ποια τυχόν είναι αυτά;
Αλλά και από λειτουργικής σκοπιάς υπάρχουν μεγάλα ερωτηματικά για την σκοπιμότητα και αποτελεσματικότητα του μέτρου της απαγόρευσης κυκλοφορίας. Σύμφωνα με την από 20-3-2020 πράξη νομοθετικού περιεχομένου (ΦΕΚ Α 68/20-3-2020) άρθρο 69 παρ. 1 «1. Α) Αρμόδιες αρχές για τη διασφάλιση της εφαρμογής των κατεπειγόντων μέτρων για την αντιμετώπιση του κινδύνου διασποράς του κορωνοϊού COVID-19, τη διαπίστωση των παραβάσεων και την επιβολή των προβλεπόμενων διοικητικών κυρώσεων είναι το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (Σ.ΕΠ.Ε.), οι Υγειονομικές Υπηρεσίες των ΟΤΑ α’ και β’ βαθμού, η Ελληνική Αστυνομία, η Δημοτική Αστυνομία και οι Λιμενικές Αρχές στην περιοχή ευθύνης τους, καθώς και η Εθνική Αρχή Διαφάνειας (Ε.Α.Δ.) του άρθρου 82 του ν. 4622/2019 (Α’ 133)». Πλην όμως η τελευταία βρίσκεται σε καθεστώς πλήρους αναστολής κάθε λειτουργίας της από τις 18 Μαρτίου thepressproject.gr/louketo-stin-ethniki-archi-diafanias-enoso-diarki-i-apagorefsi-kykloforias-politon/.Συνεπώς ουδείς εποπτεύει και εγγυάται την οποιαδήποτε νομιμότητα στη μεγαλύτερη άνωθεν επιβεβλημένη παρακολούθηση ολόκληρου του πληθυσμού της χώρας.
Επιπλέον δεν υπάρχει καμία μέριμνα για τη λειτουργία των εποπτικών αυτών αρχών και τις προφυλάξεις που πρέπει να λάβουν κι αυτές οι ίδιες για την αποτροπή μετάδοσης του ιού. Σύμφωνα με στοιχεία μας Wikipedia η Ελληνική Αστυνομία αριθμεί 65.000 μέλη, το Λιμενικό Σώμα 8.000 μέλη και η Δημοτική Αστυνομία 3.500 μέλη. Αυτοί οι άνθρωποι, διάσπαρτοι σε όλη την ελληνική επικράτεια, που καλούνται να εποπτεύσουν την απαγόρευση κυκλοφορίας είναι άτρωτοι και δεν υπάρχει κίνδυνος να μεταφέρουν τον ιό; Δεν έχουν μικρά παιδιά και ηλικιωμένους στο περιβάλλον τους; Δεν έρχονται σε επαφή, στα πλαίσια μας εκτέλεσης των καθηκόντων τους με χιλιάδες πολίτες;
Αυτή τη στιγμή, λοιπόν, ομολογημένα ισοπεδώνονται τα ατομικά δικαιώματα και η λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος στη χώρα μας και διεθνώς. Η ίδια η Πρόεδρος της Δημοκρατίας στο τηλεοπτικό διάγγελμά της για τον εορτασμό της 25η Μαρτίου αναγνώρισε ότι θυσιάζουμε προσωρινά ατομικές μας ελευθερίες χάριν του συλλογικού αγαθού της υγείας. Θα πρέπει ωστόσο όλοι οι σκεπτόμενοι πολίτες σε μια τέτοια περίσταση να αγρυπνούν. Σ’ αυτή τη συγκυρία θεμελιώνονται τρόποι λειτουργίας του πολιτεύματος και των συναλλαγών, που οδηγούν σε ένα μοναχικό, απομονωμένο και αποξενωμένο άνθρωπο, βομβαρδισμένο από τα ΜΜΕ και τον κυρίαρχο τρόπο σκέψης και αποσυντονισμένο από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τη σπατάλη χρόνου και δημιουργικότητας που επιφέρουν. Μακριά από χώρους τέχνης, συνάντησης, συζήτησης, πραγματικής επικοινωνίας. Η τηλεεργασία, οι ηλεκτρονικές συναλλαγές, το ηλεκτρονικό εμπόριο, η διαμεσολαβημένη επικοινωνία είναι νέα πεδία για το δυστοπικό μέλλον που μας επιφυλάσσεται μέσα σε ασφυκτικά ελεγχόμενα και αποστειρωμένα όρια. Ας έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά…
* Ο Γιώργος Λαγγουρέτος έχει σπουδάσει νομικά (ΔΠΘ), κοινωνιολογία (Πανεπιστήμιο Κρήτης) και έχει κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στην κοινωνιολογία του δικαίου (ΕΚΠΑ).Είναι μουσικός, μέλος του συγκροτήματος Magic de Spell.
