Διαβάστε όλα τα κείμενα του φακέλου – αφιερώματος του «Ημεροδρόμου» «Από τα Δεκεμβριανά στον Εμφύλιο» ΕΔΩ
ΜΑΡΤΙΟΣ
ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ
ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ
5-6 Δεύτερη κομματική Συνδιάσκεψη των στρατιωτικών και πολιτικών καθοδηγητικών στελεχών του ΔΣΕ.
14 O υπουργός Στρατιωτικών Παναγιώτης Κανελλόπουλος δηλώνει: «Η Πελοπόννησος δύναται να θεωρηθή πλέον ως οριστικώς εκκαθαρισθείσα».
19 Μετά τη ρήξη Τίτο-Κομινφόρμ η έδρα του ραδιοφωνικού σταθμού «Ελεύθερη Ελλάδα» μεταφέρεται από το Βελιγράδι στο Βουκουρέστι απ’ όπου αρχίζει εκπομπές στις 19.3. 1949.
31 Τελευταία μεγάλη νικηφόρα επιχείρηση του ΔΣΕ. Τμήματα της VII Μεραρχίας του διεισδύουν στο Γράμμο και τον ανακαταλαμβάνουν παρά το ότι ο κυβερνητικές δυνάμεις υπερτερούν αριθμητικά 5 προς 1.
ΔΙΕΘΝΗ
4 Ο Βιατσεσλάβ Μολότωφ αντικαθίσταται στη θέση του υπουργού Εξωτερικών της ΕΣΣΔ από τον Αντρέι Βισίνσκυ.
18 Οκτώ Δυτικές χώρες ανακοινώνουν τη συμφωνία τους για τη συγκρότηση του Ατλαντικού Συμφώνου ( ΝΑΤΟ).
Η φάλαγγα των νεκρών
« Ξημέρωσε η 12η Μάρτη του 1949 όταν φτάσαμε στο Νικολίτσι, ένα μικρό χωριό, κάτω από το ύψωμα Γουλινά, χωμένο σε πυκνή βλάστηση. Όλοι ήμασταν κατάκοποι, εξαντλημένοι, θεονήστικοι. Όσοι είχαν καμιά κουταλιά αλεύρι το μασούσαν. Πήραμε στοιχειώδη μέτρα ασφάλειας. Ήμουν κοντά στον Παύλο, τον επίτροπο (σ.σ. Παύλος Μπέικος πολιτικός επίτροπος της 144ης Ταξιαρχίας του ΔΣΕ). Ο Πυθαγόρας (σ.σ. διοικητής της Ταξιαρχίας που υπάγονταν στη 2η Μεραρχία Ρούμελης του ΔΣΕ) ήταν ξαπλωμένος πιο πέρα. Ο Παύλος υπέφερε από το τραύμα του (…).
Το σχέδιο μας ήταν να κινηθούμε το σούρουπο και να περάσουμε την κορυφογραμμή Αλογόβρυση- Σαράνταινα, να γείρουμε πίσω στο Τουρνέσι και να συνδεθούμε με τη Μεραρχία. Στο χώρο αυτό ελπίζαμε να εφοδιαστούμε με πυρομαχικά και με λίγα τρόφιμα που είχαν αποκρυβεί (…).
Προχώρησε αρκετά η νύχτα, ώσπου να κινηθεί η φάλαγγα. Χάσαμε, έτσι, πολύτιμο χρόνο. Περάσαμε δίπλα από το Παλιοχώρι. Ανεβαίναμε το αντέρεισμα που πηγαίνει στο Αγκάθι. Η πορεία ήταν αργή, λόγω της εξάντλησης των μαχητών. Πριν βγούμε στο σπανό κάναμε την τελευταία στάση. Αφού πέρασαν τα δέκα λεπτά, έδωσα το σύνθημα να κινηθούμε (…).
Είχε αρχίσει να χαράζει. Φτάσαμε κοντά στην κορυφογραμμή, καμμιά εκατοστή μέτρα. Ήμουν πίσω από τη μονάδα εμπροσθοφυλακής. Σταμάτησε. Ψιθυριστά ανάφεραν στόμα με στόμα: «Μπροστά μας εχθρός» (…).
Έφτασε κοντά μου ο Πυθαγόρας. Τον ενημέρωσα. «Στείλε μια διμοιρία να καταλάβει το ύψωμα». Στείλαμε τη διμοιρία του Καριοφύλλη, καλό παιδί, καλό παλικάρι. Ανέβηκε κι έταξε τα δύο οπλοπολυβόλα. Πίσω τον ακολούθησε η φάλαγγα. Ο εχθρός αντιλήφθηκε την παρουσία μας κι άρχισε να μας βάλει, με πολυβόλα και όλμους. Η διμοιρία του Καριοφύλλη έβαλε κατά της εχθρικής διάταξης. Τα λίγα πυρομαχικά της εξαντλήθηκαν και ελίχθηκε προς Τούρνεσι. Το τμήμα της φάλαγγας που ανέβαινε την πλαγιά δέχτηκε καταιγισμό πυρών πολυβόλων και έπεσαν όλοι οι μαχητές. Μέτρησα 17, στη σειρά μπροστά μου. Εγώ ήμουν σε νεκρή γωνία. Οι σφαίρες περνούσαν μερικά εκατοστά πάνω από το κεφάλι μου. Μπροστά μου είχε θεριστεί ο Γιώργος Κατσούδας, από το Κλαψί. Το νερό που κυλούσε από μια μικρή ανάβρα ήταν κόκκινο από το αίμα των νεκρών συναγωνιστών. Έφτασε πίσω μου ο Πυθαγόρας. «Γιατί δεν προχωράει η φάλαγγα;» φώναξε νευριασμένα. «Είναι νεκροί» του απάντησα. Πάγωσε…».
Αναμνήσεις του Γ. Νταούλα, «Εθνική Αντίσταση», σ.71, τρίμηνη έκδοση της ΠΕΑΕΑ, Ιούλης- Σεπτέμβρης 2005.
«Αποκηρύσσω και καταδικάζω το ΚΚΕ και την ανταρσίαν»
« Ο υπογεγραμμένος …. ετών…., φοιτητής …., εκ …. , κάτοικος ενταύθα οδός…., αριθ. …., δηλώ ότι κατά την Κατοχήν ενεγράφην εις το ΕΑΜ Γυμνασίου…. ως απλούν μέλος, εν συνεχεία κατατάγην εις το …. Σύνταγμα του ΕΛΑΣ υπηρετήσας εν αυτώ μέχρι της Συμφωνίας της Βάρκιζας. Επίσης ενεγράφην και εις το ΚΚΕ ως απλούν μέλος παραμείνας εν αυτώ μέχρι των βουλευτικών εκλογών, διατελέσας ωσαύτως και πρώτος γραμματεύς της ΕΠΟΝ Γυμνασίου…. εν έτει 1945. Έκτοτε αντιληφθείς τους εγκληματικούς, προδοτικούς και αντεθνικούς σκοπούς του ΚΚΕ, αποκηρύσσω και καταδικάζω τούτο ως και την ανταρσίαν, παιδομάζωμα, ψευδοκυβέρνησιν συμμοριτών και πάσαν εκ του ΚΚΕ εξαρτωμένην οργάνωσιν, διότι επιβουλεύονται την ακεραιότητα και την ανεξαρτησίαν της Πατρίδος, συνεργάζονται μετά προαιωνίων εχθρών αυτής εχθρών Σλαύων και διαπράττουν απάνθρωπα και στυγερά εγκλήματα προς εξαφάνισιν της Ελλην. Φυλής. Τάσσομαι παρά το πλευρόν της αγωνιζομένης Πατρίδος μου πρόθυμος να προσφέρω και την ζωήν μου, προς καλυτέραν του συμμοριτισμού συντριβήν.
Ο δηλών….».
« Εμπρός», 22.3.1949
« Η στροφή της παγκοσμίου καταστάσεως εδώ άρχισε, στη Μακρόνησο»
Η ομιλία του Παναγιώτη Κανελλόπουλου, τότε υπουργού των Στρατιωτικών, προς τους Μακρονησιώτες, όταν επισκέφθηκε το νησί του μαρτυρίου συνοδεύοντας τον Παύλο, τη Φρειδερίκη και το στρατηγό Βαν Φλήτ, στις 23 Μαρτίου 1949:
« Aξιωματικοί, υπαξιωματικοί, άνδρες,
Είμαι υπερήφανος διότι αντικρύζω τα πρόσωπά σας τα οποία εκφράζουν την Ελλάδα μας. Σήμερον θα έχετε την τιμήν να δεξιωθήτε την Α.Μ. τον Βασιλέα και την Α.Μ. την Βασίλισσαν των Ελλήνων. Είμαι βέβαιος ότι και σεις θα αισθανθήτε εθνικόν ρίγος, αλλά και οι Βασιλείς θα αισθανθούν το ίδιο ρίγος που σας περιτρέχει.
Σεις αγαπητοί συνάδελφοι-επιτρέψατέ μου να χρησιμοποιήσω την λέξιν, διότι θεωρώ τον εαυτόν μου στρατευμένον- δεν είσθε μια φορά Έλληνες. Σεις είσθε δυό φορές Έλληνες γιατί περάσατε από τον πειρασμόν και τον ενικήσατε.
Είσθε άξιοι συγχαρητηρίων και εκφράζω την ευαρέσκειάν μου προς τους οργανωτάς αυτής της εργασίας. Είσθε άξιοι της Ελλάδος. Όπλα θέλετε και όπλα θα λάβετε γιατί αντιλαμβανόμεθα την ψυχικήν ανάγκην που σας σπρώχνει να αντιμετωπίσετε τον κίνδυνον που δεν απειλεί την Ελλάδα μας μόνον, αλλά ολόκληρον τον Ελληνοχριστιανικόν πολιτισμόν μας. Και η ιστορία θα γράψη πως η στροφή της παγκοσμίου καταστάσεως εδώ άρχισε στη Μακρόνησο.
Στο ξερονήσι αυτό εβλάστησε σήμερον η Ελλάς ωραιότερη παρά ποτέ.
Άς αναφωνήσωμεν όλοι μαζί. Ζήτω το Έθνος. Ζήτω ο Βασιλεύς των Ελλήνων. Ζήτω ο ένδοξος Ελληνικός Στρατός του οποίου αποτελείτε αδιάσπαστον μέλος. Γειά σας»
«Εμπρός» 24.3.1949.
ΑΠΡΙΛΙΟΣ
ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ
ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ
2 Επιθετικός ελιγμός του ΔΣΕ στη Βόρεια Πίνδο αιφνιδιάζει τις κυβερνητικές δυνάμεις. Καταλαμβάνονται στρατηγικής σημασίας υψώματα.
3 Ανασχηματίζεται η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση. Πρόεδρος αναλαμβάνει ο Δημήτρης Παρτσαλίδης.
12 Kυβερνητική κρίση στην Αθήνα. Οι «συνεργαζόμενοι αρχηγοί» (Σοφούλης, Βενιζέλος, Διομήδης, Τσαλδάρης, Κανελλόπουλος) θεωρούν «αδύνατον την περαιτέρω συνεργασίαν» με τον Σπ. Μαρκεζίνη και ζητούν την απομάκρυνσή του από την κυβέρνηση. Ο βασιλιάς αντιδρά και ο πρωθυπουργός Σοφούλης παραιτείται- Την ίδια μέρα αρχίζει η δίκη του δημοσιογράφου Γρηγόρη Στακτόπουλου για τη δολοφονία του αμερικανού δημοσιογράφου Τζωρτζ Πολκ.
14 Oρκίζεται νέα κυβέρνηση υπό τον Θεμιστοκλή Σοφούλη, χωρίς τη συμμετοχή του Νέου Κόμματος του Μαρκεζίνη.
18-19 Tμήματα της 2ης Μεραρχίας Ρούμεληςτου ΔΣΕ μπαίνουν στο Λιδωρίκι. Ο στρατιωτικός διοικητής Λειβαδιάς ταξίαρχος Δημήτριος Μαρκόπολουλος , που βρίσκεται εκεί συλλαμβάνεται από τους αντάρτες. Πρόκειται για τον μοναδικό ανώτατο αξιωματικό του κυβερνητικού Στρατού που πιάστηκε αιχμάλωτος από το ΔΣΕ.
20 Nέες προτάσεις ειρήνευσης της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης προς την Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ και το Παγκόσμιο Συνέδριο των οπαδών της Ειρήνης (συνήλθε στο Παρίσι από τις 20-25 Απριλίου 1949).
29 Εκπρόσωποι των ΗΠΑ και της Μεγάλης Βρετανίας συζητούν με τον αναπληρωτή υπουργό Εξωτερικών της ΕΣΣΔ Αντρέι Γκρομύκο το ελληνικό πρόβλημα.
ΔΙΕΘΝΗ
4 Στην αίθουσα τελετών του Στέητ Ντηπάρτμεντ στην Ουάσινγκτον υπογράφεται το Ατλαντικό Σύμφωνο από 12 χώρες.
6 Ο πρόεδρος Τρούμαν δηλώνει πως δεν θα διστάσει να χρησιμοποιήσει ξανά την ατομική βόμβα «αν το κρίνει απαραίτητο».
24 Οι δυνάμεις του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού της Κίνας φθάνουν στα περίχωρα της Σαγκάης.
Η μάχη στο Λιδωρίκι και η αιχμαλωσία του ταξίαρχου Μαρκόπουλου
Απόσπασμα από το ημερολόγιο του μαχητή της Δεύτερης Μεραρχίας (Ρούμελης) του ΔΣΕ Μ. Βαίτσου:
« 7 Απριλίου. Έχει μοιρασθεί από μισή οκά γαλέτα συσσίτιο και τσάι. Περνάμε από Ψιανά και καταυλιζόμαστε έξω από Καστανούλα, κοντά στη ρεματιά, στο γνωστό λημέρι. Σ’ όλες τις πορείες και κυρίως από το πέρασμα νοτίως του Καρπενησιού κι ύστερα τα τμήματα είναι καταεξαντλημένα. Δεν πρόκειται για φάλαγγα σε πορεία, αλλά περί οδοιπόρων χωρίς καμιά σύνδεση μεταξύ των. Τα γεγονότα του Γράμμου που μάθαμε από τις 4 του μήνα και κάθε μέρα τ’ αυτί μας το έχουμε στο ραδιόφωνο, παρά το γεγονός πως βρισκόμαστε σε πορείες, συνεχώς αναστηλώνουν το ηθικό τους. Προσπαθούμε να εκμεταλλευτούμε όσο μπορούμε τις επιτυχίες στο Γράμμο. Οι λιποταξίες των αιχμαλώτων φαντάρων καθώς και των εμπεδιτών, είναι αθρόες (…).
11 Απριλίου. Τη νύχτα της 10ης και ώρα 10.30. Ξεκινάμε. Πάμε για ντου στα πλησιέστερα χωριά της Ναυπακτίας, Ελατσού, Άνω Χώρα (είναι εχθρός) Βιτουλίτσα και μερικά άλλα. Περνάμε πάνω από υψώματα. Ο καιρός είναι υπερβολικά κρύος και παγώνουμε κυριολεκτικά. Έχει χιόνι πολύ. Τα ζώα βαλτώνουν, γλιστράνε και κατρακυλάνε. Σωστό μαρτύριο για όσους τα συνοδεύουν. Στο δρόμο πάνω στην κορυφή κάποιος μαχητής της 144 Ταξιαρχίας, χωρίς ασφαλώς να ξέρει τις συνέπειες, ξεκόπηκε και αποκοιμήθηκε. Ασφαλώς αποκοιμήθηκε από τη νηστεία και την κούραση. Πάγωσαν τα μέλη του και δε χρειαζότανε πολλή ώρα γι’ αυτό, με τέτοια παγερότητα της νύχτας. Δύο συναγωνιστές και ο επίτροπος της Ταξιαρχίας τον συνοδεύουν. Μετά δυσκολίας κινεί τα πόδια του. Του είπα κι εγώ μερικές κουβέντες. Δεν απαντά, μουγκρίζει. Το πρωί έμαθα πως πέθανε (…).
18 Απριλίου. Μένουμε, σχεδόν, λούφα. Μέσα στο σπίτι γίνονται ετοιμασίες για το χτύπημα της πόλης του Λιδωρικιού. Τα τμήματά προπορεύονται, εμείς ξεκινάμε ώρα 6 βραδινή. Στις 11.30 εκδηλώνεται η επίθεση. Τα πολυβόλα και οι όλμοι ανάβουν τον τόπο. Ο εχθρός δε μας περίμενε, αιφνιδιάστηκε. Κυριαρχούμε στο μεγαλύτερο μέρος της πόλης. Δεν σπάσανε όλες οι αντιστάσεις και έρχονται πρωινές ώρες. Πρέπει ο ΣΔ (σ.σ. Σταθμός Διοίκησης), που βρίσκεται ΝΔ της πόλης, σε απόσταση, περίπου, μισού χιλιομέτρου, να συμπτυχθεί προς Καρούτες και από κοντά όλα τα τμήματα. Ο δρόμος που πρέπει να περάσουμε βάλλεται συνεχώς από πολυβόλα και όλμους. Περνάμε από το ΒΔ τμήμα της πόλης. Μπροστά μου τραυματίζεται μια διμοιρίτισσα ανθυπολοχαγός. Έχασε το φως της. Περνώντας από το χωριό φέρανε τον ταξίαρχο Μαρκόπουλο Μήτσο αιχμάλωτο. Σωστό ράκος. Ηθικό ερείπιο, τον έχουμε ακόμα μαζί μας σήμερα, 22/4. Όλοι οι μαχητές φορτώνονται τρόφιμα. Καίμε τις αποθήκες. Ανηφορίζουμε για τις Καρούτες, φορτωμένοι, και μερικοί πολίτες. Η μάχη τελείωσε. Εχθρικές απώλειες: 15 νεκροί, ανάλογοι τραυματίες και 5 αιχμάλωτοι. Ανάμεσά τους ο ταξίαρχος. Πολιτικός και στρατιωτικός αντίχτυπος μεγάλος. Παραλάβαμε αρκετά τρόφιμα μαζί μας…».
«Εθνική Αντίσταση», τ. 143, Ιούλης- Σεπτέμβρης 2009, σ. 52-56, τρίμηνη έκδοση της ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ.
« Για να πετύχουμε ειρήνη και γαλήνη Είμαστε έτοιμοι να κάνουμε τις πιο μεγάλες υποχωρήσεις
Απόσπασμα από την έκκληση της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης προς τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ:
«… Για να πετύχουμε ειρήνη και γαλήνη στην Ελλάδα είμαστε έτοιμοι να κάνουμε τις πιο μεγάλες υποχωρήσεις. Κάνουμε τη δήλωση αυτή αν και ο Δημοκρατικός Στρατός της Ελλάδας παραμένει ανίκητος και καταφέρει πετυχημένα χτυπήματα ενάντια στον αντίπαλό του. Οδηγός μας εδώ είναι αποκλειστικά τα συμφέροντα του Λαού, της Ελλάδας και της ειρήνης.
Σας καλούμε όλους εσάς να μας βοηθήσετε σ’ αυτό το έργο. Είμαστε έτοιμοι να σταματήσουμε τον πόλεμο μόλις στην Ελλάδα εξασφαλισθεί η δυνατότητα να ζει κανείς χωρίς τον τρόμο του θανάτου, μόλις σταματήσουν οι μαζικές εκτελέσεις, μόλις θα δοθεί γενική αμνηστία και θα εξασφαλιστούν τα πιο στοιχειώδικα δικαιώματα του ανθρώπου και του πολίτη.
Τον τελευταίο καιρό επίσημοι εκπρόσωποι της κυβέρνησης της Αθήνας μίλησαν για την ανάγκη να γίνουν στην Ελλάδα καινούργιες βουλευτικές εκλογές. Είμαστε έτοιμοι να συμβάλουμε ουσιαστικά για μια τέτια ειρηνική δημοκρατική διευθέτηση του εσωτερικού προβλήματος στην Ελλάδα για να πάψει η αιματοχυσία, για να αποχτήσει ο Λαός ησυχία, για να ενισχυθεί η παγκόσμια ειρήνη».
«Το ΚΚΕ- Επίσημα Κείμενα», σ. 504-505,
τόμος έκτος 1945-1949, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1987.
«Το εναπομένον έργον των Εθνικών Δυνάμεων είναι μέγα»
Απόσπασμα άκρως απόρρητης «Εκθέσεως Πεπραγμένων» ( 21.1-30.4.1949) του αρχιστράτηγου Αλέξανδρου Παπάγου με ημερομηνία 30.4.1949:
« ΙΙ. ΕΠΙΤΕΛΕΣΘΕΝ ΕΡΓΟΝ ΑΠΟ ΑΠΟΨΕΩΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ
- Η πρώτη μέριμνα της Ανωτάτης Ηγεσίας των Ενόπλων Δυνάμεων περιεστράφη εις τα κάτωθι κυρίως σημεία.
-Εις την επιβολήν άμεσων κυρώσεων, διοικητικών και ποινικών κατά των υπευθύνων διά σημαντικάς παραλείψεις διοικήσεων και την αντικατάστασιν των ανεπαρκών τοιαύτων.
– Εις την εμπέδωσιν της πειθαρχίας και την επιμονήν εις την εκτέλεσιν των διαταγών.
-Εις την ανάληψιν πρωτοβουλίας εκ μέρους του στρατού και συντριβήν πάσης νέας αποπείρας εκδηλώσεως τοιαύτης εκ μέρους του συμμοριτισμού.
-Παραλλήλως προς τα άνω μέτρα βελτίωσις εν τω μέτρω του δυνατού της οικονομικής ενισχύσεως των στελεχών και των οικογενειών των εφέδρων οπλιτών ώστε να μένουν απερίσπαστοι εις το τραχύ και σκληρόν έργον των εις ό,τι αφορά την συντήρησιν των οικονομικώς δεινοπαθουσών οικογενειών των.
- Δια την κατανομήν των ευθυνών δια τα επισυμβάντα ατυχήματα διετάχθη ενέργεια ανακρίσεων υπό ανωτάτων αξιωματικών. (Εις το συνημμένον σημείωμα εμφαίνονται αι σχετικαί επί του αντικειμένου τούτου ενέργειαι). (…).
ΙΙΙ. ΠΩΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΤΑΙ Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΙΣ ΤΗΝ 30 ΑΠΡ. 1949
- Εκ της ανασκοπήσεως του άνω επιτελεσθέντος έργου συνάγονται τα εξής:
– Ο συμμοριτισμός υπέστη πλήγματα, τα σχέδια του εματαιώθησαν κατά τρόπον αποτελεσματικόν, έστω και με σοβαράς θυσίας μας.
-Εις μίαν ολόκληρον περιοχήν, την ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ, εδραιώθη η τάξις και ελάχιστα απομένουν τα ίχνη της ανταρσίας.
-Πλείσται άλλαι περιοχαί της χώρας ανεκουφίσθησαν.
– Αι εθνικαί δυνάμεις εξετέλεσαν δύσκολον και σκληρόν έργον υπό δυσμενείς καιρικάς συνθήκας, χωρίς σοβαρόν ατύχημα.
-Το ηθικόν των ανυψώθη. Η πίστις προς τας διοικήσεις και την Ηγεσίαν εστερεώθη.
Δεν πρέπει όμως να παροραθή.
-Ότι η φύσις και σκληρότης των αγώνων του τριμήνου τούτου είναι πολύ ανωτέρα άλλων περιόδων και ο αριθμός των απωλειών μας είναι αρκετά σημαντικός.
– ότι η κομμουνιστική ηγεσία δεν παρητήθη οριστικώς των σχεδίων της. Θα είναι αφελές να δεχθή ότι ο συμμοριτισμός εκάμφθη, ή ότι διέρχεται κρίσιν. Η έξωθεν ενίσχυσίς του αυξάνεται καθημερινώς και αι απώλειαί του συμπληρούνται αισθητώς.
-Το εναπομέναν έργον των Εθνικών Δυνάμεων είναι μέγα.
Θα συνεχίσουν την προσπάθειάν των σύμφωνα με το καταστρωθέν υπό της Ανωτάτης Ηγεσίας σχέδιον αλλά δια την τελικήν ευόδωσιν του όλου έργου των απαιτείται μεγάλη συνδρομή και ιδιαιτέρα μέριμνα της Κυβερνήσεως να δυνηθούν να φέρουν εις πέρας τελικώς την μεγάλην των αποστολήν».
« Αρχεία Εμφυλίου Πολέμου (1944-1949), τ. 13ος ,σ. 259-267, Γενικό Επιτελείο Στρατού, Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, Αθήνα 1998.
Αύριο: Στη Μακρόνησο μεταφέρονται από το Τρίκερι οι πρώτοι ανήλικοι κρατούμενοι-Mεγάλη επιχείρηση «Πύραυλος» του κυβερνητικού στρατού σε Στερεά και Θεσσαλία-Πεθαίνει ο πρωθυπουργός Θεμιστοκλής Σοφούλης. Τον διαδέχεται ο Αλέξανδρος Διομήδης.
