Ολοκληρώθηκε το Διεθνές Φεστιβάλ Χορού της Καλαμάτας φέροντας σε επαφή το ελληνικό κοινό με νέα αξιόλογα διεθνή χορευτικά σχήματα από όλο τον κόσμο.
Οι σημαντικότερες τελευταίες παραστάσεις υπήρξαν εξίσου δυναμικές με κοινό τους χαρακτηριστικό την άμεση ή έμμεση πραγμάτευση των ταυτοτήτων, είτε φυλετικών είτε έμφυλων.
Νοτιοαφρικανός «Ρωμαίος και Ιουλιέτα»
Η Νοτιοαφρικανική καλλιτεχνική σκηνή μας έχει συνηθίσει στην επαναπραγμάτευση κορυφαίων έργων της δυτικής κουλτούρας με μια τάση αφενός εξορκισμού της υποχρεωτικής αποικιοκρατικής δυτικής παιδείας και αφετέρου την οικειοποίηση αυτού του συμβολικού πολιτισμικού κεφαλαίου, γεγονός που σημαίνει τον χειρισμό του με νέους όρους.
Το έχουμε ήδη δει με την αρχαία τραγωδία και τις επανεπισκέψεις της από Νοτιοαφρικανούς είτε καταγγέλλοντας το απαρτχάιντ μέσω έργων του Α. Φούγκαρτ είτε υπηρετώντας τη λογική της Επιτροπής Συμφιλίωσης που ακολούθησε το τέλος του καθεστώτος με τη «Μολόρα» της Γιάελ Φάρμπερ στηριζόμενη σε μια «Ορέστεια» της συγχώρεσης και του τέλους των αντεκδικήσεων. Το είδαμε στην παραλλαγή της «Δεσποινίδος Τζούλια» του Στρίντμπεργκ όπου τα επιβιώματα του απαρτχάιντ και οι προγονικές μνήμες καθορίζουν το τέλος της σχέσης Τζούλια και Ζαν. Το είδαμε ακόμη στην ανατρεπτική επαναπραγμάτευση της «Λίμνης των Κύκνων» όπου τίθενται ευθέως ζητήματα έμφυλων ταυτοτήτων και γκαίη κουλτούρας υπό χιουμοριστικό πρίσμα.
«Romeo & Juliet / Rebellion & Johannesbourg» τιτλοφορεί τη χορογραφία της η Jessica Nupen συνεργαζόμενη με τη νοτιοαφρικανική ομάδα σύγχρονου χορού «Moving Into Dance Mophatong» και υπό τους έντονους, συχνά ξεσηκωτικούς ήχους της μουσικής του Spoek Mathambo.
Οκτώ νεαροί σείουν με τη κίνησή τους τη σκηνή, αλλάζοντας κοστούμια, δημιουργώντας ανά στιγμές τελετουργικό πανδαιμόνιο. Το σαιξπηρικό έργο βρίσκεται σε χαλαρή σχέση με τη χορογραφική δραματουργία αφού αυτό που κυρίως προσφέρει είναι οι αψιμαχίες που φτάνουν σε εντυπωσιακά χορογραφημένες συγκρούσεις μεταξύ νεαρών, οι μεταμφιέσεις, ο έρωτας δύο νέων αλλά κυρίως η αντίσταση στην σύγχρονη κατεστημένη τάξη πραγμάτων μέσω της ανάπτυξης διαφορετικών εκφράσεων της νεανικής αστικής υπο-κουλτούρας η οποία και εκφράζεται χορευτικά επί σκηνής με το «σκοτάνι» ή το «train surfing»: με το πρώτο, ομάδες νεαρών με ακριβά ρούχα επιδίδονται σε χορευτικούς αγώνες, τους «ουκουκοτάνι» όπου νικά όποιος κάψει τα περισσότερα χρήματα ως αντίδραση στη σύγχρονη αστική δημοκρατία, ακόμη και ως αμφισβήτηση στους αγώνες των γονιών τους κατά του απαρτχάιντ, για την ελευθερία.
Η Νιούτον χρησιμοποιεί εύστοχα τον όρο «απαρτχάιντ after-party». Στο Γιοχάννεσμπουργκ, μια από τις μεγαλύτερες πόλεις του κόσμου, οι νέοι δημιουργούν τη δική τους επανάσταση επαναπραγματευόμενοι τις κυρίαρχες αξίες, τις ανισότητες, την εξαφάνιση των παραδόσεων. Δημιουργώντας τα δικά τους τελετουργικά αντίδρασης, στοιχεία της υπο-κουλτούρας τους, αυτό-ορίζονται ως μια «χαμένη γενιά» που παίζει με τον ίδιο τον θάνατο αφού δεν έχει τίποτα να χάσει, ζώντας μέσα στην καθημερινή βία, τη φτώχεια, το έιτζ. Εδώ εντάσσεται και το τελετουργικό του «train surfing» που με τη βοήθεια ενός τραπεζιού ως μεταφορά τρένου πάνω στο οποίο βρίσκονται και οι οκτώ χορευτές, επιδίδονται σε αναπαράστασή του: εναλλάξ, κάποιος κρέμεται, ως σέρφερ του τρένου, έξω από την εν κινήσει αμαξοστοιχία ή κάτω από αυτήν επιζητώντας την αναγνώριση των υπολοίπων για την επιδεξιότητά του, δηλώνοντας τη δική του αίσθηση ελευθερίας και ελέγχου του περιβάλλοντος, διαφοροποιούμενος από τη γενικευμένη αλλοτρίωση της κοινωνίας του.
Η Νιούτον δημιουργεί μια φανταιζίστικη γιορτή, με χρώματα, μάσκες, τελετουργικά κοστούμια και μια έντονη χορογραφία σε ρυθμούς χιπ-χοπ αλλά και ακροβατικής ακρίβειας, δημιουργώντας κάποιες στιγμές, ειδικά σε ντουέτα, ιδιαίτερου ενδιαφέροντος αλλά με στραμμένο κυρίως το ενδιαφέρον της να καταστήσει εξαγώγιμο ένα προϊόν φυλετικής κουλτούρας αστικής σίγουρα προέλευσης αλλά διαποτισμένο από ρυθμούς και ήχους της βαθειάς Αφρικής.
Γυναικεία ταυτότητα
Η Ισπανο-ολλανδή Marina Mascarell με έδρα τη Χάγη παρουσίασε το «Three Times Rebel» το οποίο η ίδια χαρακτηρίζει «χορευτικό ντοκυμαντέρ», θέλοντας με αυτό να δείξει χορευτικά το πώς η κοινωνία αντιλαμβάνεται το γυναικείο φύλο. Τέσσερις χορεύτριες και ένας χορευτής διαφορετικών εθνικοτήτων συμμετέχουν σε αυτή την πολλαπλή εικόνα του γυναικείου σώματος, υποταγμένου, ανεξάρτητου, αντικειμένου επιθυμίας.
Έχει ενδιαφέρον ο τρόπος που τα πέντε σώματα συμπλέκονται δημιουργώντας περίπλοκες αλυσίδες ή χειρίζονται ένα γεωμετρικό μόμπιλε κατασκευάζοντας διαφορετικούς χώρους επί σκηνής. Μικρές χιουμοριστικές στιγμές έδιναν μια πέραν της δεξιοτεχνίας ανθρώπινη αίσθηση καθώς, παρά το γεγονός ότι η σύλληψη της χορογράφου-σκηνοθέτιδος αφορούσε στερεότυπα, συμβολική βία, τρόπους κατασκευής του φύλου, η επί σκηνής χορογραφία ελάχιστα μετέδιδε εντάσεις, κινησιακές εικόνες που να αναδεικνύουν τον προβληματισμό τον οποίο μάλλον είχαν επιφορτιστεί τα μικρά αποσπάσματα λόγου που εξέφεραν ως επεξηγήσεις κατά διαστήματα οι χορεύτριες με τα σπασμένα τους αγγλικά. Μια γερή δραματουργία νομίζω ότι θα ήταν αναγκαία ώστε να εκμεταλλευτεί τις όμορφες χορευτικές στιγμές των πραγματικά πολύ καλών χορευτών.
Καθοριστικής σημασίας για την παράσταση ήταν η μουσική σύνθεση και η ζωντανή ερμηνεία επί σκηνής με φωνητικά της Yamita Rios, μουσική που διατηρούσε αμείωτο το ενδιαφέρον και έδινε πνοή στη χορογραφία.
Αναμετρώμενοι με την αντρική ταυτότητα
Μια συγκλονιστική χορογραφία επεφύλαξε η τελευταία παράσταση του Φεστιβάλ, με τίτλο «It’s Always Here» με χορογράφο και χορευτή τον Adi Boutrous από το Ισραήλ, καλλιτέχνη που αυτοσυστήνεται ως «Άραβας χορογράφος και χορευτής» ο οποίος, το συνηθέστερο, ασχολείται με την ανάδειξη της μειονοτικής του ταυτότητας: να ζει ως Άραβας στην ισραηλινή κοινωνία.
Στη συγκεκριμένη του, όμως, χορογραφία την οποία ερμηνεύει με τον Ισραηλινό Avshalom Latucha, εκείνο που θέτει επί σκηνής είναι μια πραγματεία για την αρρενωπότητα, με άλλα λόγια για την κατάσταση του να είσαι άνδρας: με επίκεντρο το σώμα και τις ποικίλες παραμέτρους της σωματικότητας, αναπτύσσει κινησιολογικά τις πολλαπλές και σύνθετες σχέσεις δύο αντρικών σωμάτων: από την απόσταση και τα δεξιοτεχνικά σόλο όπου το άλλο σώμα μένει αμέτοχο, σε κατακόρυφη ανάποδη στάση, δηλώνοντας την αδιαφορία και διαφορετικότητά του (ως μεταφορική έκφραση φυλετικής διαφοροποίησης) απέναντι στις επιτελέσεις του Άλλου, έως τη συνάντηση των δύο σωμάτων που εκτυλίσσεται με εκκωφαντικές διαβαθμίσεις: συγχρονισμός, κινησιακός διάλογος, έλξη, απώθηση, ανταγωνισμός, προσπάθεια χειρισμού του ενός από τον άλλο, δόσιμο στον άλλο.
Τα δύο σώματα, στις συνευρέσεις τους δεν γνωρίζουν όρια: μέσα από την έντονη χορογραφία, σε μουσική επιμέλεια του χορογράφου, κυλιούνται, αρπάζουν το ένα το άλλο με τις πιο παράτολμες χειρονομίες, κυλιούνται σφιχταγκαλιασμένα το ένα ανάποδα μέσα στο άλλο, καταλήγουν να είναι σχεδόν αδιαχώριστα, χέρια και πόδια του ενός μέσα στο σώμα του άλλου, σε μια πλήρη συγχώνευση σωμάτων, ταυτοτήτων, ορίων, διαχωριστικών συνόρων.
Ό Άντι Μπούτρους και ο Αβεσσαλώμ Λατούσα δίνουν ένα μοναδικό ρεσιτάλ σύγχρονου χορού όπου το αντρικό σώμα γίνεται προνομιούχο όχημα συναισθηματικής, σχεδόν ερωτικής συνεύρεσης και ταυτόχρονα, δίαυλος φυλετικών και πολιτικών συγκρούσεων, εργαλείο παιχνιδιού επιδεξιοτήτων, καταλύτης κάθε έννοιας διαφοροποιημένης ταυτότητας, έμφυλης , φυλετικής, εθνικής, πολιτικής. Τα σώματα των δύο χορευτών μέσα σε 35 μόλις λεπτά έχουν διανύσει κάθε διάκριση, κάθε έννοια έχθρας και φιλίας, οδηγώντας στον πλήρη συμφυρμό τους. Μια μοναδική χορογραφική και χορευτική εμπειρία από δύο χορευτές που ταυτόχρονα εντυπωσίαζαν από την απόλυτη εγκατάλειψη/εμπιστοσύνη του ενός σώματος στο άλλο στους συχνά παράτολμους ελιγμούς τους. Νομίζω ότι η φόρτιση που δημιούργησαν στο κοινό άγγιξε την ουσία της έννοιας της κιναισθησίας αφήνοντας πίσω μια βαθειά συγκίνηση για μια μεγαλειώδη περφόρμανς.
Το δεύτερο μέρος της ίδιας παράστασης λειτούργησε σχεδόν σαν αποφόρτιση του πρώτου. Ο Ιταλός Andrea Costanzo Martini που δραστηριοποιείται επίσης στο Ισραήλ, παρουσίασε το «Scarabeo – Angles and the Void» χορεύοντας ο ίδιος μαζί με τον Avidan Ben-Giat. Ένα δεύτερο, δηλαδή αντρικό δίδυμο σε μια χορογραφία όπου κυρίαρχο ρόλο έπαιζε το χιούμορ καθώς, στην εκφραστικότητα όσο και στην κίνηση ή τις στάσεις του σώματος, ο Μαρτίνι δημιουργούσε μια σπαρταριστή φιγούρα. Δεν θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς ότι ο συνδυασμός του, ως προς τον σωματότυπο και το εύπλαστο των κινήσεων, με τον Μπεν-Γκιάτ δημιουργούσε αρμονική εικόνα. Περισσότερο έμοιαζε ο δεύτερος να προσπαθεί να ακολουθήσει τη δεξιοτεχνία του πρώτου.
Από καθαρά χιουμοριστική πλευρά συναντάται και στη χορογραφία αυτή μια σχέση ανταγωνιστικότητας και συνάντησης σωμάτων σε απόσταση αλλά χωρίς να καταλήγει σε σαφές μήνυμα παρά την ύπαρξη δραματουργού, του Yael Biegon-Citron και παρά τα εναλλασσόμενα μουσικά ακούσματα που αναδιατύπωναν εν μέρει τη χορευτική δράση (μουσικές των Julyan, John Cale/ Br. Eno, Franco Battiato). Ο επίλογος, με τους καπνούς και τους δύο χορευτές με λαμέ σύνολα επέτεινε την ευθυμία του κοινού αλλά μάλλον παρέπεμπε σε ξένη προς το υπόλοιπο queer εμβολή προς εντυπωσιασμό. Συγκρατώ, από τη συνολική περφόρμανς, την αναντίρρητη επιδεξιότητα και θεατρικότητα του Μαρτίνι, ενός χορευτή που ήδη από το 2006 εισήλθε στο δυναμικό του περίφημου σχήματος Batsheva Ensemble ενώ, μετά τη διεθνή του περιπλάνηση, επανήλθε στο Ισραήλ το 2012 για να ενταχθεί στην ομάδα της Ίνμπαλ Πίντο.
Ως τελικό συμπέρασμα από το Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας θα συγκρατούσε κανείς τα διαφορετικά, ενδιαφέροντα διεθνή σχήματα που παρουσιάστηκαν στο πλαίσιο των δέκα ημερών αλλά και θα τόνιζε ότι για ακόμη μια φορά το Ισραήλ (με σχήματα όπως η Ομάδα Vertigo ή ο Adi Boutrous) βιώνει μια χορογραφική άνοιξη με πολλές εκπλήξεις, διατηρώντας τα σκήπτρα της εμπνευσμένης πρωτοπορίας.
© Φωτογραφιών: Για Romeo & Juliet: Steve Thomas, Tanja Hall. – Για Three Times Rebel: Robert Benschop. – Για It’s Always Here: Τamar Lamm – Για Scarabeo: Yair Meyuhas. Για © φωτογραφιών υποκλίσεων των ομάδων: p.a.
*Καθηγητής Σημειωτικής του Θεάτρου και Θεωρίας της Επιτέλεσης στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών.
