Από τον «Ριζοσπάστη»
Θέμα επιστολικής ψήφου άνοιξε η κυβέρνηση, ανακοινώνοντας ότι το μέτρο θα ισχύσει αρχικά στις ευρωεκλογές, με προοπτική να «περάσει» αργότερα και στις εθνικές εκλογές.
Αξιοποιώντας τη σύμφωνη γνώμη τόσο του ΠΑΣΟΚ όσο και του ΣΥΡΙΖΑ, η κυβέρνηση «τρέχει» ένα απαράδεκτο και επικίνδυνο μέτρο που, όπως κατήγγειλε το ΚΚΕ, αποτελεί «το επόμενο βήμα στην επιχείρηση αλλοίωσης του εκλογικού αποτελέσματος» και ταυτόχρονα «θέτει σε κίνδυνο τη μυστικότητα και το αδιάβλητο της εκλογικής διαδικασίας», ανοίγοντας τον δρόμο «για την άσκηση ακόμα πιο άμεσων πιέσεων και εκβιασμών στους ψηφοφόρους».
Το ίδιο κάλπικο είναι το ενδιαφέρον της κυβέρνησης για τη μεγάλη αποχή στις εκλογές – τάση την οποία θα αντιστρέψει τάχα η επιστολική ψήφος – ενώ κατά καιρούς έχει απορρίψει όλες τις προτάσεις του ΚΚΕ για μέτρα διευκόλυνσης της ψήφου με αυτοπρόσωπη παρουσία, όπως στην περίπτωση των εποχικά εργαζόμενων.
Την επικίνδυνη αυτή πραγματικότητα που διαμορφώνει ο σχεδιασμός της κυβέρνησης και των άλλων κομμάτων επιβεβαιώνουν και παραδείγματα από τη διεθνή εμπειρία, εκεί όπου το μέτρο της επιστολικής ψήφου εφαρμόζεται πολλά χρόνια τώρα.
Η επιστολική ψήφος δεν οδηγεί σε αύξηση της συμμετοχής
Σε άρθρο του το 2016 στο επιστημονικό περιοδικό «Stanford Social Innovation Review» ο Adam Berinsky, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης (MIT), επισημαίνει ότι σύμφωνα με στοιχεία από ακαδημαϊκές μελέτες η επιστολική ψήφος δεν αυξάνει τη συμμετοχή στις εκλογές.
«Η μείωση του άμεσου κόστους της ψηφοφορίας συμβάλλει ελάχιστα – αν όχι καθόλου – στην αύξηση της προσέλευσης. Επιπλέον, σε αντίθεση με τις προβλέψεις η μείωση του κόστους της ψήφου μπορεί να στρεβλώσει το εκλογικό σώμα με σημαντικούς τρόπους (…) Αντί να τονώσουν τη συμμετοχή όσων απέχουν, οι οποίοι είναι σχετικά ανεπαρκείς σε πολιτικούς και οικονομικούς πόρους, οι μεταρρυθμίσεις που γίνονται για να διευκολύνουν την ψηφοφορία αποσκοπούν κυρίως στο να κρατήσουν τους υπάρχοντες ψηφοφόρους να ψηφίζουν»1, αναφέρει σχετικά.
Αντίστοιχο είναι το συμπέρασμα και νεότερης μελέτης, του 2020, από το Ινστιτούτο Ερευνας Οικονομικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Στάνφορντ. Σύμφωνα με αυτή, ο αριθμός – ρεκόρ επιστολικών ψήφων του 2020 «δεν οδήγησε σε εξαιρετική αύξηση της συνολικής προσέλευσης. Οι περισσότεροι άνθρωποι που ψήφισαν μέσω ταχυδρομείου πιθανότατα θα είχαν ψηφίσει αυτοπροσώπως, αν η ψηφοφορία μέσω ταχυδρομείου δεν ήταν επιλογή»2.
Υπάρχουν άλλωστε και τα παραδείγματα των εκλογών σε Ισπανία και ΗΠΑ που το επιβεβαιώνουν. Η αποχή στη χώρα της Ιβηρικής έφτασε στο 47% στις εκλογές του περασμένου Ιούλη, παρά το γεγονός ότι σχεδόν 2,5 εκατομμύρια ψηφοφόροι από τους 37,5 εκατ. εγγεγραμμένους συμμετείχαν με επιστολική ψήφο, αριθμός – ρεκόρ για τα δεδομένα της χώρας.
Αλλά και στις ΗΠΑ, όπου η επιστολική και ηλεκτρονική ψήφος «πάει σύννεφο», η συμμετοχή σε οποιαδήποτε εκλογική διαδικασία κυμαίνεται μεταξύ 40% και 65%, με αποκορύφωμα τις προεδρικές του 2016 (Κλίντον – Τραμπ), όπου μόλις ένας στους δύο πήγε στην κάλπη.
Νοθείες και εκβιασμοί
Σοβαρά ζητήματα έχουν προκύψει κατά καιρούς και σε ό,τι αφορά τη διαβλητότητα της εκλογικής διαδικασίας εκεί που εφαρμόζεται η επιστολική ψήφος.
Για παράδειγμα, στις εκλογές του 2022 στην Ουγγαρία εκατοντάδες ψηφοδέλτια (όλα τους κομμάτων της αντιπολίτευσης) που προέρχονταν από επιστολικές ψήφους κατοίκων του εξωτερικού βρέθηκαν καμένα σε μια χωματερή στην Τρανσυλβανία.
Στη Βοΐβοντίνα της Σερβίας, όπου υπάρχει ουγγρική μειονότητα, αναφέρθηκε ότι στελέχη της «Συμμαχίας Ούγγρων της Βοΐβοντίνα», κόμματος που συνεργάζεται επίσημα με τον Ορμπαν, είχαν στην κατοχή τους τους φακέλους με τις επιστολικές ψήφους πριν συμπληρωθούν! Μάλιστα, καλούσαν στο κινητό τούς ψηφοφόρους να περάσουν από τα γραφεία του κόμματος για να παραλάβουν τους φακέλους και να ψηφίσουν εκεί!
Ως αποτέλεσμα, τα κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού έλαβαν το 94% των επιστολικών ψήφων (όσων κατάφεραν να φτάσουν στις κάλπες), με την Εθνική Εκλογική Επιτροπή να σχολιάζει ότι δεν διαθέτει τα μέσα να επιβάλει τον εκλογικό νόμο εκτός των συνόρων της Ουγγαρίας. Παραδέχτηκαν δηλαδή ότι δεν έχουν κανέναν έλεγχο για την ασφάλεια των επιστολικών ψήφων3.
Στη Γαλλία το σύστημα της επιστολικής ψήφου έχει καταργηθεί από το 1975, λόγω των πολυάριθμων περιστατικών εκλογικής απάτης που είχαν καταγραφεί. Εμβληματική ήταν η περίπτωση των δημοτικών εκλογών του 1975, όπου στον πρώτο γύρο στις εκλογές στο Αζαξιό το ψηφοδέλτιο του Βοναπαρτιστικού Κόμματος κέρδισε 603 ψήφους από τις 670 επιστολικές ψήφους. Ωστόσο, συμπεριλαμβανομένης της φυσικής ψήφου, το ίδιο κόμμα συγκέντρωσε συνολικά μόνο 3.799 ψήφους από τους 11.308 ψηφοφόρους.
Η επιστολική ψήφος θεωρείται επισφαλής από Γάλλους ειδικούς του εκλογικού νόμου. «Είναι ένα σύστημα που επιτρέπει εντελώς την απάτη, επειδή δεν είστε σίγουροι ούτε για τον αποστολέα ούτε για τον παραλήπτη», λέει ο Jean-Pierre Camby, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο των Βερσαλλιών Saint-Quentin-en-Yvelines.
Στη Γαλλία οι κάτοικοι του εξωτερικού ψηφίζουν με ψηφιακή μορφή επιστολικής ψήφου, που όμως δεν εξασφαλίζει καλύτερα αποτελέσματα. Για παράδειγμα, τον Γενάρη του 2023 το Συνταγματικό Συμβούλιο ανακοίνωσε την ακύρωση των βουλευτικών εκλογών του 2022 σε δύο εκλογικές περιφέρειες του εξωτερικού, στη Λατινική Αμερική και στην Αφρική.
Ποιος ήταν ο λόγος; Μετά από δύο προσφυγές, διαπιστώθηκε ότι «κατά την έναρξη της περιόδου ψηφοφορίας μόνο το 11% των τηλεφωνικών μηνυμάτων που περιείχαν κωδικούς πρόσβασης είχαν παραδοθεί στους ψηφοφόρους» στην Αργεντινή. Οι κωδικοί πρόσβασης που μεταδίδονταν τηλεφωνικά επέτρεπαν στους ψηφοφόρους να συνδεθούν στην ηλεκτρονική πλατφόρμα ψηφοφορίας. Αντίστοιχα, στην Αλγερία μόλις το 38% των εγγεγραμμένων έλαβαν τους κωδικούς4.
Υψηλός κίνδυνος διαφθοράς ή δωροδοκίας
Για τους 4,5 εκατομμύρια Ιταλούς που ζουν στο εξωτερικό και από το 2001 ψηφίζουν μόνο επιστολικά, έχουν υπάρξει και στο παρελθόν σοβαρά κρούσματα που αφορούν παρατυπίες στη διαδικασία και δωροδοκίες.
Ιταλίδα κάτοικος της Τενερίφης προκάλεσε το 2018 σειρά καταγγελιών, όταν δημοσίευσε ένα βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που έδειχνε ότι το ψηφοδέλτιό της παραδόθηκε στη γενική αλληλογραφία του κτιρίου της, απροστάτευτο και ελεύθερο για οποιονδήποτε να το πάρει.
Αλλος Ιταλός, κάτοικος Γερμανίας, δήλωσε σε βρετανική εφημερίδα: «Δεν έχω καμία εγγύηση ότι η ψήφος μου θα φτάσει πραγματικά και θα μετρήσει, πέρα από το γεγονός ότι ο κίνδυνος διαφθοράς ή δωροδοκίας είναι πολύ υψηλός. Θα ήταν ευκολότερο και ασφαλέστερο να οργανωθούν οι εκλογές σε τοπικές πρεσβείες, γεγονός που θα μείωνε επίσης τα ποσοστά αποχής»5.
Οι αυτοδιοικητικές εκλογές του Μαΐου του 2023 στην Ισπανία στιγματίστηκαν από συλλήψεις για νοθείες σε επιστολικές ψήφους. Στις 23 Μάη η ισπανική αστυνομία συνέλαβε τουλάχιστον 9 άτομα στον ισπανικό θύλακα της Μελίγια στη Βόρεια Αφρική, για εκλογική νοθεία με χιλιάδες ταχυδρομικά ψηφοδέλτια. Οι ταχυδρομικοί υπάλληλοι στη Μελίγια έλαβαν επίσης αστυνομική συνοδεία, μετά από αρκετές ληστείες από άγνωστους κουκουλοφόρους.
Οι συλλήψεις έγιναν αφότου οι δικαστικές αρχές ξεκίνησαν έρευνα με αφορμή τον ασυνήθιστα υψηλό αριθμό ατόμων που ζήτησαν εγγραφή για επιστολική ψήφο, αγγίζοντας το 20% του εκλογικού σώματος όταν ο εθνικός μέσος όρος είναι στο 2,8%. Αυτή η «πλημμύρα» αιτημάτων για επιστολικές ψήφους στη Μελίγια προστέθηκε στις πολυάριθμες ενδείξεις της αστυνομίας ότι πραγματοποιείται εξαγορά ψήφων στον συγκεκριμένο θύλακα6.
Συλλήψεις έγιναν και στη νότια Ισπανία, στο Μοχακάρ, όπου η Πολιτοφυλακή συνέλαβε 7 άτομα με την κατηγορία εξαγοράς επιστολικών ψήφων, 4 μέρες πριν τις εκλογές.
Οταν ο υποψήφιος ψηφίζει για σένα…
Αντίστοιχα περιστατικά νοθείας με όχημα την επιστολική ψήφο έχουν σημειωθεί και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, όπως στην Αγγλία. Τα μεγαλύτερα προβλήματα έχουν εντοπιστεί ωστόσο στη χώρα με τα μεγαλύτερα ποσοστά επιστολικής ψήφου, τις ΗΠΑ.
Το 1994, εκατοντάδες ψηφοφόροι στη 2η Γερουσιαστική Διανομή της Βόρειας Φιλαδέλφειας έπεσαν θύματα της προεκλογικής εκστρατείας του Δημοκρατικού Κόμματος, στελέχη του οποίου επινόησαν έναν «νέο τρόπο ψήφου» (!) για να εξασφαλίσουν τη νίκη.
Τι έκαναν; Απέκτησαν τους επιστολικούς φακέλους και πλαστογράφησαν ονόματα ανθρώπων που εξέτιαν ποινή στη φυλακή, ζούσαν στο Πουέρτο Ρίκο ή – σε τουλάχιστον μία περίπτωση – ήταν νεκροί. Οπως ανέφερε η απόφαση του δικαστηρίου, «παρουσιάστηκαν σημαντικά στοιχεία που αποδεικνύουν μαζική νοθεία, εξαπάτηση, εκφοβισμό, παρενόχληση και πλαστογραφία»7.
Το 2018 οι εκλογές για το Κογκρέσο ακυρώθηκαν στη Βόρεια Καρολίνα, μετά την αποκάλυψη ότι ο Ρεπουμπλικάνος υποψήφιος επωφελήθηκε από μια προσπάθεια συλλογής επιστολικών ψήφων.
Η Lisa Britt, κόρη της πρώην συζύγου του Ρεπουμπλικάνου υποψηφίου McRae Dowless, καθώς και ένας από τους υπαλλήλους του, δήλωσαν ότι ο Dowless και οι συνεργάτες του είχαν συλλέξει επιστολικές ψήφους από ψηφοφόρους. Στη συνέχεια κατέθεσαν ότι τα ψηφοδέλτια φυλάσσονταν στο σπίτι ή στο γραφείο του Dowless για αρκετές μέρες και ότι οι συνεργάτες του συμπλήρωναν τις ψήφους!
Μόνο στη Νότια Φλόριντα η «Miami Herald» ανέφερε παραδείγματα εκλογικής απάτης με επιστολικές ψήφους στη Hialeah (1994, 2011 και 2012), στο Homestead (2014) και στο Μαϊάμι (1998, 2008, 2013)8.
Χαμένες ψήφοι λόγω «τεχνικών προβλημάτων»
Η αλλοίωση της εκλογικής διαδικασίας, άρα και του αποτελέσματος, μπορεί να πραγματοποιηθεί ακόμα και για τεχνικά προβλήματα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής Εκλογικής Βοήθειας των ΗΠΑ, την περίοδο 2012 – 2018 ταχυδρομήθηκαν σε ψηφοφόρους 146 εκατομμύρια ψηφοδέλτια προκειμένου να σταλθούν ως επιστολικές ψήφοι.
Από αυτά, 28 εκατομμύρια «δεν επιστράφηκαν από τους ψηφοφόρους, καταστράφηκαν, επιστράφηκαν ως μη παραδοτέα ή δεν μπορούσαν να εντοπιστούν». Αν και δεν υπάρχουν στοιχεία για το σύνολο των χαμένων ψηφοδελτίων, ο τεράστιος όγκος τους προκαλεί ανησυχίες για την ασφάλεια των εκλογικών διαδικασιών.
Σε άλλες περιπτώσεις, το 2020 δεκάδες χιλιάδες ψηφοφόροι στην κομητεία Μοντγκόμερι της Πενσιλβάνια έλαβαν επιστολικές ψήφους με λανθασμένες οδηγίες, ενώ το 2021 εκατοντάδες φάκελοι έφτασαν σε λάθος διευθύνσεις στην κομητεία Ντέλαγουερ.
Χάος είχε επικρατήσει στις εκλογές του 2020 στο Ουισκόνσιν. Χιλιάδες επιστολικές ψήφοι που δεν έφτασαν ποτέ στους ψηφοφόρους ανακαλύφθηκαν σε ένα ταχυδρομικό κέντρο έξω από το Μιλγουόκι. Τουλάχιστον 9.000 επιστολικές ψήφοι που ζητήθηκαν από τους ψηφοφόρους δεν στάλθηκαν ποτέ, ενώ άλλες που καταγράφηκαν ως απεσταλμένες δεν ελήφθησαν ποτέ. Ακόμα κι όταν οι ψηφοφόροι επέστρεψαν τα συμπληρωμένα ψηφοδέλτιά τους μέσω ταχυδρομείου, χιλιάδες σφραγίστηκαν ταχυδρομικά πολύ αργά για να καταμετρηθούν, ή και καθόλου9.
Παραπομπές:
1. https://ssir.org/articles/entry/making_voting_easier_doesnt_increase_turnout#
5. https://www.verdict.co.uk/italy-election-italians-living-abroad/?cf-view
7. https://www.baltimoresun.com/1994/02/20/tainted-pa-senate-election-is-voided/
8. https://www.miamiherald.com/news/local/community/miami-dade/article111207622.html
9. https://www.nytimes.com/2020/04/09/us/politics/wisconsin-election-absentee-coronavirus.html
