Πριν ακόμα μπουν τα γερμανικά στρατεύματα στην Αθήνα, στις 21 Απρίλη 1941, οι Γερμανοί σε ειδική στρατιωτική σύσκεψη που συγκάλεσε ο Χίτλερ στο Βερολίνο, αποφασίζουν την κατάληψη της Κρήτης. Στις 16 του Μάη είχε ολοκληρωθεί κιόλας η μεταφορά στην περιοχή Αθηνών των αλεξιπτωτιστών και όλων των άλλων στρατιωτικών μονάδων που προορίζονταν για την κατάληψη του τελευταίου ελεύθερου ελληνικού εδάφους, της μεγαλονήσου.
Από τη δικτατορία του Μεταξά, της 4ης Αυγούστου 1936, εκατοντάδες κομμουνιστές εκτοπίστηκαν στην Ακροναυπλία και τα νησιά του Αιγαίου. Με την κήρυξη του ελληνο-ιταλικού πολέμου και την επίθεση της Ιταλίας στην Ελλάδα, 28 Οκτώβρη 1940, οι πολιτικοί εξόριστοι ζητούν, στις 6 Νοέμβρη 1940, από το υπουργείο Ασφάλειας να απελευθερωθούν και να σταλούν στο μέτωπο, οι άνδρες στην πρώτη γραμμή και οι γυναίκες για νοσοκόμες σε προωθημένα ιατρεία. Η φασιστική κυβέρνηση της 4ης Αυγούστου τους το αρνήθηκε.
Η απάντηση του Μανιαδάκη ήταν αρνητική, «κάντε πρώτα δήλωση μετανοίας και αποκηρύξεως του κομμουνισμού». Οι διάδοχοι της Μεταξικής κυβέρνησης, εγκαταλείποντας την Ελλάδα, τους παρέδιναν δέσμιους στα χέρια των Γερμανών κατακτητών.
Μετά την κατάρρευση του μετώπου και την εισβολή των Γερμανών, μπροστά στον κίνδυνο να παραδοθούν στους ναζί, οι εξόριστοι συνεδριάζουν και αποφασίζουν, όπου μπορούν, να δραπετεύσουν είτε ομαδικά, είτε τμηματικά ή και ακόμα ατομικά, ώστε να συνεχίζουν τον αγώνα.
«Στις 3 του Μάη 1940 η ΚΕ του ΚΚΕ απευθύνει Μανιφέστο προς τα μέλη του Κόμματος και όλο τον λαό, με το οποίο χαρακτηρίζει λιποταξία τη φυγή της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας από την Ελλάδα, καταδικάζει την πολιτική της παθητικότητας και της αναμονής και καλεί «όλους όσους δέχονται να παλέψουν για την απαλλαγή της χώρας από τον ξενικό ζυγό» να συσπειρώσουν τις δυνάμεις τους σ’ ένα Μέτωπο Εθνικής Σωτηρίας και τους κομμουνιστές, μέλη του ΚΚΕ και της ΟΚΝΕ, να μπουν «επικεφαλής του παλλαϊκού αγώνα για την εθνική απελευθέρωση» της πατρίδας.
Ηταν εξαιρετικά δύσκολο, για πολλές περιπτώσεις αδύνατο να πληροφορηθούν τα μέλη και τα στελέχη του ΚΚΕ, που βρίσκονταν διάσπαρτα σ’ όλη τη χώρα, τη θέση του Κόμματος. Διαπαιδαγωγημένα όμως από τα υψηλά ιδανικά της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της εθνικής ανεξαρτησίας προσανατολίστηκαν σωστά κι όπου κι αν βρέθηκαν σαν άτομα και σαν ομάδες έκαναν στο ακέραιο το πατριωτικό τους καθήκον, στάθηκαν άξιοι του ονόματός τους.
Η δράση των κομμουνιστών στη Μάχη της Κρήτης και ιδιαίτερα της ομάδας των εξορίστων που έφτασαν εκεί από τη Φολέγανδρο αποτελεί μια από τις πιο λαμπρές αποδείξεις της πατριωτικής στάσης του ΚΚΕ στον πόλεμο γιατί πρόκειται για οργανωμένη εκδήλωση ομάδας στελεχών του από εκείνα ακριβώς που παράδινε δέσμια η κυβέρνηση φεύγοντας στους καταχτητές σαν… εχθρούς της πατρίδας.»[1]
Στις αρχές του Μάη, ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης, στέλεχος του ΚΚΕ και βουλευτής του πριν από τη δικτατορία του Μεταξά, δραπετεύει από τη Κίμωλο, μαζί με τη γυναίκα του, Φούλα Χατζηδάκη, και περνάει στη Κρήτη.
Στις 16 Μάη 1941, στις εφημερίδες «Εσπερινός Ταχυδρόμος» των Χανιών και «Κρητικά Νέα» του Ηρακλείου, δημοσιεύεται άρθρο του, που κινείται στα πλαίσια του πρώτου ανοικτού γράμματος (2 Νοεμβρίου 1940) του Νίκου Ζαχαριάδη, με τίτλο «ΕΝΩΜΕΝΟΙ ΠΡΟΣ ΤΗ ΝΙΚΗ», το οποίο καλεί τους κομμουνιστές και κάθε Ελληνα πατριώτη, να υπερασπιστεί την Κρήτη και να αγωνιστεί για τη νίκη και το «τσάκισμα του Χιτλερισμού».
«ΕΝΩΜΕΝΟΙ ΠΡΟΣ ΤΗ ΝΙΚΗ
Ο Χιτλερισμός, γερμανικός και ιταλικός, αφού στη χώρα του στραγγάλισε τις ελευθερίες και τα δικαιώματα του λαού και τον έρριξε σε αφάνταστη δυστυχία και πείνα, ανέλαβε μια πρωτοφανή σε έκταση και ένταση εκστρατεία για να υποδουλώσει ολόκληρο τον κόσμο στο ζυγό της φασιστικής κτηνωδίας και βαρβαρότητας. Η μικρή μας σε έκταση μα μεγάλη σε ζωή και σε αγώνες για τη λευτεριά χώρα, παραδόθηκε ηθικά νικήτρια και όχι νικημένη στα χέρια του καταχτητή. Στην Ακρόπολη του Περικλή και της δημοκρατικής Αθήνας, εκεί όπου ακούστηκαν οι συνταρακτικές, και για σήμερα, εκκλήσεις του Δημοσθένη υπέρ της ελευθερίας, σηκώθηκε το σύμβολο της βαρβαρότητας και της δουλείας, ο αγκυλωτός σταυρός.
Και μένη η Κρήτη… Το νησί όπου και η κάθε πέτρα έχει να διηγηθή για κάποιο αίμα που χύθηκε σε αγώνα για τη λευτεριά, για κάποιο ηρωισμό που του στάθηκε μάρτυρας. Στην καινούργια αυτή φάση του τιτανείου αγώνα της Ελλάδας μας, όπου η Κρήτη γίνεται ο προμαχώνας της ελευθερίας, καθήκον κάθε Ελληνα είναι να σταθή άξιος στρατιώτης του μεγάλου και ιστορικού αυτού αγώνα που οι συνέπειές του για το μέλλον του ελληνικού λαού θάναι τεράστιες.
Το ίδιο καθήκον πέφτει και πάνω στους κομμουνιστές. Είναι τιμή μας, που ο φασισμός, μας έχει ανακηρύξη τον απ’ αριθμ. 1 εχθρό του και που έχουμε ανοιχτές ακόμα τις πληγές που μας έδωσε. Και αν μισήσαμε το φασισμό γιατί οδηγεί την ανθρωπότητα σε βαρβαρότητα χειρότερη από μεσαιωνική, τον μισούμε πιο πολύ τώρα που η βρώμικη μπότα του πατάει σκληρά πάνω στο ματωμένο, το ρημαγμένο σώμα της πατρίδας μας. Στον αγώνα για την άμυνα της Κρήτης που είναι αγώνας για την απελευθέρωση της Ελλάδος, οι κομμουνιστές πρέπει νάναι στις πρώτες γραμμές.
Δεν υπάρχουν διαφωνίαι ή επιφυλάξεις, που να μπορούν να τεθούν πάνω απ’ το πρώτο, το κύριο, το μοναδικό για σήμερα αυτό καθήκον. Ο καθένας μας πρέπει νάναι ανεπιφύλακτα στο πλευρό της Κυβέρνησης στον αγώνα για την άμυνα της Κρήτης, για το τσάκισμα του Χιτλερισμού, για την απελευθέρωση της Ελλάδος μας. Βλέπουμε την απελευθέρωση της Ελλάδος για το τσάκισμα του Χιτλερισμού και των πρακτόρων σαν ένα τεράστιο βήμα προς την κοινωνική χειραφέτηση των εργαζομένων, προς την κοινωνική πρόοδο. Και όταν ο Ελληνικός λαός νικήσει, και θα νικήση, τότε στους ήρωες του σημερινού αγώνα θα υψώση ένα μνημείο αθάνατο μέσα στους αιώνες: θάναι το ζωντανό μνημείο μιας Ελλάδος λεύτερης, πραγματικά λεύτερης, ανεξάρτητης, πραγματικά ανεξάρτητης, ευτυχισμένης, πραγματικά ευτυχισμένης.
Ας φιλοδοξήση ο κάθε Ελληνας να βάνη, όπου ταχθεί, από ένα λιθαράκι στο μεγάλο αυτό ζωντανό μνημείο. Ας δόση το παν για να γίνη η Κρήτη, η ανίκητη Κρήτη, το γρανιτένιο θεμέλιο, όπου θα σπάση η Χιτλερική θύελλα και όπου θα οικοδομηθή αύριο το μεγαλύτερο οικοδόμημα της λεύτερης και ευτυχισμένης Ελλάδος. Απαραίχητη προϋπόθεση για την πραγματοποίηση αυτού του ιερού καθήκοντος είναι να δημιουργηθή μια πραγματική εθνική ενότητα από όλους τους Έλληνες που τίμια και ειλικρινά ήλθον να συμμετάσχουν στον αγώνα, ανεξάρτητα από καταγωγή ή πολιτικά φρονήματα. Υποχρέωση όλων μας ντόπιων και ξένων είναι να συμβάλουμε γιαυτό παραμερίζοντας διαφορές, πικρίες ή μνησικακίες. Ενωμένοι όλοι σε με τέτοια ιερή ένωση και με τη βοήθεια των μεγάλων Δημοκρατιών της γης θα διατηρήσουμε ακλόνητα την πίστη μας στον τελικό θρίαμβο του δίκαιου και ωραίου αγώνα μας. Ας μην ξεχνούμε πως όλοι οι υπόδουλοι Ελληνες με κρυφά σφιγμένες τις γροθιές και με υγρά από τον πόνο μάτια ατενίζουν σε μας με ελπίδες και με εμπιστοσύνη. Ας γίνουμε άξιοι της εμπιστοσύνης τους και ας δικαιώσουμε τις ελπίδες τους.
ΜΙΛΤ. ΠΟΡΦΥΡΟΜΕΝΗΣ
Δικηγόρος, πρώην βουλευτής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδος»
Οι εξόριστοι κομμουνιστές που διέφυγαν στην Κρήτη, μαζί με τους κατοίκους του νησιού πήραν μέρος στη μεγάλη μάχη της Κρήτης που ακολούθησε από τις 20 έως τις 31 Μάη και στη συνέχεια οργάνωσαν το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ στο νησί.
Ανάμεσά τους και 9 άλλοι κομμουνιστές που απέδρασαν από τη Φολέγανδρο στις 15 Μάη και έφθασαν στο Ηράκλειο. Στον έλεγχο που έγινε τους αναγνώρισε όμως η Ασφάλεια και τους έκλεισε στα κρατητήριά της παρά την επιθυμία τους να συμμετάσχουν στην προετοιμασία της αντίστασης κατά της εισβολής.
Ηταν οι Στέργιος Αναστασιάδης, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και 8 Κρητικοί: Νίκος Μανουσάκης, Μιχάλης Βιτσαξάκης, Ευθύμης Μαριακάκης, Μανώλης Πισσαδάκης, Σωκράτης Καλλέργης, Γιάννης Τριανταφύλλου, Γιάννης Σιμιτζής και Γιάννης Καλαϊτζάκης.
Το απόγευμα της 20ης του Μάη, οι βομβαρδισμοί των Γερμανών τους βρίσκουν έγκλειστους στην Ασφάλεια, από την οποία βγήκαν όταν βομβαρδίστηκε το διπλανό κτίριο και έσπασαν οι πόρτες του κρατητηρίου. Η φρουρά είχε εγκαταλείψει το κτίριο. Ετσι απελευθερώθηκαν.
«Ετρεξαν όπου μπορούσαν, σε στρατιωτικές μονάδες και σε αποθήκες οπλισμού, μέσα και έξω από τη πόλη, αλλά πουθενά δεν μπορούσαν να βρουν όπλα. Αποφάσισαν τότε, έστω και άοπλοι, να ακολουθήσουν τις ένοπλες ομάδες που πολεμούσαν τους επιδρομείς και ν’ αρπάξουν όπλα από τους τραυματιζόμενους ή νεκρούς Γερμανούς ή δικούς μας στρατιώτες. Το Κατόρθωσαν. Η νύχτα τους βρήκε εξοπλισμένους και τους 9 να κυνηγούν τους Γερμανούς, έξω από τα τείχη του Ηρακλείου προς τα λατομεία.
Την άλλη μέρα πήραν ενεργό μέρος στις μάχες για την απόκρουση των γερμανικών επιθέσεων στην πύλη «Χανιών Πόρτα» του Ηρακλείου και για την εξόντωση των ομάδων που είχαν διεισδύσει μέσα στην πόλη… Οι εννιά πατριώτες πολιτικοί εξόριστοι κομμουνιστές πολεμώντας στις πρώτες γραμμές σε όλες τις μάχες του Ηρακλείου, ακολούθησαν κατόπιν τη Στρατιωτική Διοίκηση ως τα Σπήλια (τοποθεσία Νότια του Ηρακλείου, όπου δόθηκαν οι τελευταίες μάχες με τους αλεξιπτωτιστές) …
Η ομάδα των 9 κομμουνιστών πήρε επίσης μέρος στις τελευταίες μάχες στο ύψωμα Αη-Λιά έξω από το Ηράκλειο στις 30 Μάη,. Όπως γράφει ο στρατηγός Αλ. Εδιππίδης ‘‘η συνέχισις του αγώνος είχε κριθεί πλέον άσκοπος’’»[2]
Η Αντίσταση της Κρήτης στη χιτλερική επιδρομή ήταν πραγματικά παλλαϊκή. Η συμβολή των 600 περίπου ένοπλων ομάδων Κρητικών στη μάχη, δεν ήταν απλά βοηθητική. Σε πολλές περιπτώσεις, όπως λ.χ. στα τείχη της πόλης και τα προάστεια του Ηρακλείου, στα Περιβόλια και Λατζιμά Ρεθύμνου, στον Αλικιανό, στην Κάνδανο, το Καστέλι και την Αγυιά Χανίων, οι ομάδες αυτές κράτησαν και άντεξαν το κύριο βάρος της εχθρικής επίθεσης και έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στην απόκρουσή της και την εξόντωση ή την αιχμαλωσία ισχυρών γερμανικών τμημάτων.
Πρέπει να σημειωθεί ακόμη ότι στη Μάχη της Κρήτης, εκτός από τους εννιά δραπέτες από τη Φολέγανδρο, με τον ίδιο ηρωισμό και αυτοθυσία πολέμησαν και όλοι οι άλλοι κομμουνιστές που βρέθηκαν στη Κρήτη.
«Τα μέλη της ΟΚΝΕ (Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας) πήραν μέρος στη Μάχη της Κρήτης. Συγκεκριμένα εγώ πήρα μέρος με μια ομάδα χωροφυλάκων και με έναν συνεργάτη τον Αντώνη Χατζή πήρα μέρος στη Μάχη στο Προφήτη Ηλία με ομάδα χωροφυλάκων… Εγώ είχα ένα γκραδάκι, το οποίο είχε κληρονομήσει ο πατέρας μου από τον πατέρα του και έπαιρνε μόνο μία σφαίρα η οποία ήταν στο πάχος σα 5 άλλες σφαίρες» αφηγείται ο Γιώργος Βαγιάκης από το Βαφέ, γραμματέας της ΟΚΝΕ Χανίων[3].
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Αλέκος Ψηλορίτης, «Η Μάχη της Κρήτης», Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις, 1965, σελ. 83
[2] Αλέκος Ψηλορίτης, «Η Μάχη της Κρήτης», Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις, 1965, σελ. 90 – 91 και «Αυγή» 26.5.1961)
[3] Βασιλική Λάζου: Ο λαϊκός ξεσηκωμός στη Μάχη της Κρήτης
ΗΜΕΡΟΔΡΟΜΟΣ 16 Μάη 2020
