Η πανδημία ήρθε και φαίνεται ότι δεν θα μας αφήσει εύκολα. Από την αρχή της εφαρμογής των πρωτόγνωρων μέτρων, υπήρχαν οι φωνές που μιλούσαν για την ανάγκη να μάθουμε να ζούμε με τον κορονοϊό για την επόμενη δεκαετία, όχι βασιζόμενοι αποκλειστικά σε επιστημονικά δεδομένα, άλλωστε ακόμα και σήμερα συνεχώς μαθαίνουμε τον ιό, αλλά στηρίζοντας αυτή την άποψη σε γενικότερα φιλοσοφικά οικονομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά.
Όλες οι επιδημίες που αντιμετώπισε η ανθρωπότητα, πέρα από τα συστατικά εκείνα που άπτονται της ιατρικής και της βιολογίας, εμπεριείχαν και κοινωνικούς παράγοντες που συντελούσαν στην εξάπλωσή τους. Οι επιδημίες πανούκλας ή χολέρας στο παρελθόν οφείλονται κατά ένα μεγάλο βαθμό και στην ιστορική μετάβαση της ανθρωπότητας από τη ζωή στην ύπαιθρο στο σχηματισμό ευρύτερων οικισμών και τελικά τη δημιουργία μεγαλύτερων αστικών κέντρων. Ως αποτέλεσμα της ανάπτυξης της βιοτεχνίας και της βιομηχανίας, οι άνθρωποι εγκατέλειπαν μαζικά την ύπαιθρο σχηματίζοντας τις πρώτες μεγαλουπόλεις, χωρίς ταυτόχρονα να υπάρχει η μέριμνα για την κατασκευή υποδομών υγιεινής για την συμβίωση μεγάλου αριθμού ανθρώπων σε περιορισμένο χώρο, κυρίως λόγω της ραγδαίας ανάπτυξης των πόλεων. Κατά μία έννοια, εκείνες οι επιδημίες επεσήμαναν την ανάγκη για βελτίωση υποδομών, που σήμερα θεωρούμε αυτονόητες, ώστε να καταστούν οι πόλεις βιώσιμες για τον πληθυσμό.
Σήμερα όμως θα έπρεπε η ανθρωπότητα να βρίσκεται σε καλύτερη θέση. Ποτέ άλλοτε δεν διαθέταμε την επιστημονική γνώση που έχουμε τώρα. Όπως διαφαίνεται από την πορεία της πανδημίας τους τελευταίους μήνες, αν και η επιστήμη έχει “τρέξει” έχοντας αναπτύξει αποτελεσματικά και ασφαλή εμβόλια καθώς και θεραπευτικά πρωτόκολλα, υπάρχουν δομικά ζητήματα που δεν μας επιτρέπουν να αφήσουμε πίσω μας την κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Αυτά τα ζητήματα είναι τόσο θεμελιώδη για τον τρόπο λειτουργίας της παγκοσμιοποιημένης καπιταλιστικής οικονομίας που οποιαδήποτε απόπειρα διόρθωσης ακόμα και εντός των πλαισίων της διατήρησης του συστήματος, θα το έθεταν μπροστά σε μία πρωτοφανή κρίση αξιοπιστίας, κλονίζοντας το ήδη σαθρό έδαφος στο οποίο έχει οικοδομηθεί.
Οι εκκλήσεις των επιστημόνων έρχονται αντιμέτωπες με τις κυρίαρχες πολιτικές που υπαγορεύονται εδώ και δεκαετίες, σε διαφορετικό βαθμό από χώρα σε χώρα, από τις ανάγκες μιας ιμπεριαλιστικής οικονομικής ανάπτυξης. Λιγότερο κράτος και διάλυση των εθνικών συστημάτων υγείας προς όφελος των ιδιωτικών δομών, ενεργοποίηση του κοινωνικού αυτοματισμού και στοχοποίηση κοινωνικών ομάδων, υποβάθμιση της κριτικής παιδείας προς όφελος της τεχνικής κατάρτισης, εκμετάλλευσηαδύναμων χωρών μέσω της αρπαγής φυσικών πόρων είτε μέσω άλλων μορφών κερδοσκοπίας (νόμισμα, συνάλλαγμα, εμπορικοί αποκλεισμοί κλπ). Όλες αυτές οι πρακτικές που έχουν υιοθετηθεί τα προηγούμενα χρόνια και θεωρούνται αυτονόητες, έρχονται σε αντίθεση με όσα θα έπρεπε να γίνουν ώστε να αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα μία πανδημία.
Τα εμβόλια αποτέλεσαν στοιχείο διαμάχης σε δύο επίπεδα καθώς πέρα από αυτό που βλέπουμε στη Δύση, με τη δημόσια συζήτηση για την αναγκαιότητά και την ασφάλειά τους, σε φτωχότερες περιοχές του πλανήτη η συζήτηση αυτή θα φάνταζε ως πολυτέλεια καθώς οι νόμοι της αγοράς δεν επέτρεψαν την πρόσβαση στις περισσότερες αδύναμες χώρες. Οι νόμοι αυτοί που επιδρούν τόσο αναφορικά με την παρασκευή των εμβολίων, που περιορίζεται λόγω της πατέντας, όσο και σε σχέση με τη διαμόρφωση της τιμήςαπόκτησής τους, που μεταβάλλεται ανάλογα με τη ζήτηση, δεν επιδέχονται καμίας παρέμβασηςή αμφισβήτησης ως τώρα. Τα ψελλίσματα από την πλευρά του προέδρου Μπάιντεν αλλά και αξιωματούχων της ΕΕ για απελευθέρωση της πατέντας, ήταν απλές εκκλήσεις εντυπωσιασμού χωρίς να επιθυμούν να παρέμβουν ουσιαστικά στις αποφάσεις των μεγάλων φαρμακευτικών εταιριών που διαθέτουν τα εμβόλια. Η έκκληση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για διανομή εμβολίων σε φτωχότερες χώρες ώστε να αποτραπούν πιθανές νέες μεταλλάξεις, δεν έχει καμία ουσιαστική επίδραση, καθώς κανένας δεν μπορεί να παρέμβει. Οι πατέντες παραμένουν, η αύξηση της παραγωγής των εμβολίων εξαρτάται από τις ενδεχόμενες επενδύσεις που εξυπηρετούν τα επιχειρησιακά πλάνα των φαρμακευτικών εταιρειών, οι τιμές καθορίζονται από τη ζήτηση. Έτσι θα λειτουργούσε ο πλανήτης πριν το φθινόπωρο του 2019, και από ότι φαίνεται θα συνεχίσει να λειτουργεί και μετά.
Η ίδια η πολιτική διαχείρισης αυτή την κρίσιμη στιγμή με την αναγκαιότητα του μαζικού εμβολιασμού, έχει σαφή πολιτικό προσανατολισμό. Χωρίς να αμφισβητείται επουδενί η αναγκαιότητα του εμβολιασμού ως ένα από τα σημαντικότερα βήματα για την εκρίζωση του κορονοϊού, εν τούτοις η προσέγγιση αυτή συμβαδίζει με την όσο το δυνατόν μικρότερη εμπλοκή ενός σωστά οργανωμένου πρωτοβάθμιου συστήματος υγείας. Η πρόσβαση σε μία ηλεκτρονική πλατφόρμα, με τη δυνατότητα παράκαμψης του προσωπικού ιατρού, απεικονίζει ακριβώς αυτή τη φιλοσοφία. Η απρόσωπη επαφή, βασικός παράγοντας καλλιέργειας πρόσφορου εδάφους για τις θεωρίες συνομωσίας γύρω από τον εμβολιασμό, προσπαθεί να εγκαταστήσει αυτή την πραγματικότητα και να απαξιώσει το ρόλο της πρωτοβάθμιας φροντίδας. Ταυτόχρονα δεν έχουν γίνει, παρά σε ελάχιστες περιπτώσεις, ουσιαστικές παρεμβάσεις ενίσχυσης των υπαρχόντων δομών, καθώς πολλές από τις υπάρχουσες διατίθενται αποκλειστικά για τις ανάγκες αντιμετώπισης του COVID-19 παραμερίζοντας τις υπόλοιπες παθήσεις, οδηγώντας το υγειονομικό προσωπικό στα όρια της εξάντλησης.
Αυτή η εμμονή στην διασφάλιση των νόμων και κανόνων που ίσχυαν πριν την πανδημία οδηγεί σε πλήθος αντιφάσεων. Οι κυβερνήσεις καλούν τον κόσμο να επιδείξει κοινωνική ευαισθησία και να προστατεύσει τον εαυτό του και τους γύρω του λαμβάνοντας σκληρές αποφάσεις, την ίδια στιγμή που προσπαθούν να μην διαταράξουν τις βασικές αρχές που διέπουν τη λειτουργία της Αγοράς. Ενισχύεται ο κοινωνικός αυτοματισμός σε αναζήτηση άλλοθι για ενδεχόμενη αποτυχία διαχείρισης της κατάστασης ενώ δεν λήφθηκε κανένα ουσιαστικό μέτρο ώστε να αποτραπεί ακόμα μία βίαιη αναδιανομή εισοδήματος, καθώς πολλοί άνθρωποι επηρεάστηκαν σημαντικά από τα παρατεινόμενα μέτρα αποκλεισμού.
Αν η πανδημία αυτή δεν λειτουργήσει ως καμπανάκι για την πορεία που έχει πάρει ο πλανήτης, τότε πιθανόν η ανθρωπότητα να έχει χάσει μια σπουδαία ευκαιρία να αντιληφθεί που οδεύει. Οι ίδιες αρχές που δεν επιτρέπουν την αναχαίτιση της πανδημίας, οδηγούν την ανθρωπότητα σε μία άλλη καταστροφή που γίνεται ολοένα και πιο αντιληπτή, καθώς η διαχείριση των πόρων στον πλανήτη οδηγεί σε μία ακόμα πιο φρικτή κατάσταση, τόσο με την οικολογική καταστροφή όσο και με τις εντεινόμενες ανισότητες και τις κοινωνικές ταραχές που θα φέρει το μέλλον. Το σύστημα, σαν τυφλωμένο από μια αυταπόδεικτη δογματική “Αλήθεια” που κηρύσσει, οδηγείται στην καταστροφή. Δυστυχώς θα συμπαρασύρει μαζί του και ολόκληρη την ανθρωπότητα αν δεν το αντιληφθούμε εγκαίρως και δεν δράσουμε.
