Το θεσμικό πλαίσιο έχει ως πυρήνα του τις ειδικού τύπου (με συμβάσεις/συμβόλαια) «συνεργασίες» 67 αστικών εταιρειών με τον ΟΚΑΝΑ. «Συνεργασίες» άσπονδες και παράταιρες, πρώτα απ’ όλα, τουλάχιστον από το 2001-2002 και μετά, που ο ΟΚΑΝΑ έχει μετατραπεί σε πάροχο υπηρεσιών υποκατάστατων. Συνεργασίες στο όνομα μόνο, αφού ο ΟΚΑΝΑ δεν αντιλαμβάνεται καν τι σημαίνει πρόληψη, υιοθετώντας πλέρια (και συνδιαμορφώνοντας) κυβερνητικές και ευρωπαϊκές ντιρεκτίβες, που βλέπουν το φαινόμενο της εξάρτησης ως «πρόβλημα», τους εξαρτημένους ως «ασθενείς» χτυπημένους από κάποια «νόσο», τη «μείωση της βλάβης» ως βασικό «εργαλείο» αντιμετώπισης της εξάρτησης (και αυτή ταυτισμένη με την «υποκατάσταση», ενώ η «μείωση της βλάβης» περιλαμβάνει και πολλές άλλες παρεμβάσεις). Αυτά όσον αφορά το επιστημονικό σκέλος. Οσον αφορά το σκέλος της άσκησης κάποιου οικονομικού ελέγχου στα Κέντρα Πρόληψης, ο ΟΚΑΝΑ έχει υποβαθμίσει εδώ και 10 χρόνια, τουλάχιστον, αυτόν το ρόλο του, με αποτέλεσμα λ.χ. οικονομικοί απολογισμοί Κέντρων Πρόληψης να μένουν για χρόνια στα συρτάρια του ΟΚΑΝΑ δίχως να ελέγχονται και κρατικό χρήμα να έχει δοθεί στον ΟΚΑΝΑ αποκλειστικά για τα Κέντρα Πρόληψης, χωρίς να έχει φτάσει σε αυτά.
Από αυτήν τη συγκεκριμένη μήτρα γεννιούνται σοβαρά προβλήματα, τόσο επιστημονικά, ηθικά, εργασιακά όσο και διαδικασιών, σχέσεων, αντιλήψεων, δημοκρατίας, διαφάνειας και λογοδοσίας, που επηρεάζουν αρνητικά την ύπαρξη και τη ζωή των δομών, τη φιλοσοφία, τις μεθόδους, το αντικείμενο και τις στοχεύσεις της δουλειάς μας – δηλαδή προβλήματα που απολήγουν στους πολίτες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι παρεμβάσεις διοικήσεων στο επιστημονικό έργο, που εντείνονται όσο περνούν τα χρόνια και τείνουν να εξουδετερώσουν το μόχθο, την ενέργεια, το όραμα που καθημερινά καταθέτουμε οι εργαζόμενοι στην κοινότητα.
Οι εργαζόμενοι και οι εργαζόμενες αναδεικνύουμε και καταγγέλλουμε δημόσια αυτά τα ζητήματα, δίνοντας έναν παρατεταμένο αγώνα βασισμένο σε αποφάσεις Γενικών Συνελεύσεων. Και δεν μένουμε στην καταγγελία, παρά καταθέτουμε προτάσεις επίλυσης των προβλημάτων, που αφορούν συνολική, εκ βάθρων αλλαγή του θεσμικού πλαισίου και όχι «μερεμέτια». Ολα αυτά συγκροτημένα, μέσα από το Σωματείο μας.
Αυτή η σταθερή στάση μας φαίνεται πως είναι και το μόνο σοβαρό εμπόδιο που συναντά η κυβέρνηση, στην προσπάθειά της να φέρει προαποφασισμένες αλλαγές στα Κέντρα Πρόληψης. Ο ΣΥΡΙΖΑ ήρθε με πρόγραμμα αλλαγής του θεσμικού πλαισίου των Κέντρων Πρόληψης. Δεν προχώρησε σε αλλαγή, μόνο συγκρότησε ομάδα εργασίας για την επεξεργασία πρότασης νέου θεσμικού πλαισίου, που θα δινόταν ως πόρισμα στον υπουργό Υγείας. Σε αυτή (Σεπτέμβρης 2016 – Απρίλης 2017) συμμετείχαν τα υπουργεία Υγείας και Εσωτερικών (που επιχορηγούν, κατά 50% το καθένα, τα Κέντρα Πρόληψης), η ΚΕΔΕ, η ΕΝΠΕ, ο ΟΚΑΝΑ, η ΕΕΤΑΑ και το Σωματείο μας. Εκεί μέσα φάνηκε ότι οι μόνοι που είχαμε να πούμε κάτι σοβαρό, τεκμηριωμένο και επίσημο, ήμασταν οι εργαζόμενοι, πράγμα που ενοχλούσε πολύ, ανέτρεπε την «ευκολία» ενός δήθεν διαλόγου, που μέσα από ένα μανιπουλάρισμα για την περίφημη «σύμφωνη γνώμη των εργαζομένων», θα κατέληγε σε αποτελέσματα προαποφασισμένα. Οταν έγινε κατανοητό ότι τέτοιοι χειρισμοί δεν «πιάνουν» μπρος στον επιστημονικό λόγο μας, επιχειρήθηκε μια άνευ προηγουμένου επιθετική αλλοίωση της διαδικασίας και των αποτελεσμάτων του όποιου «διαλόγου». Το πρωτοφανές στα χρονικά αποτέλεσμα ήταν να βγουν… δύο πορίσματα: Ενα που υπέγραψαν το Σωματείο μας και η ΕΕΤΑΑ και άλλο ένα αλλοιωμένο, που υπέγραψαν το υπουργείο Υγείας, ο ΟΚΑΝΑ και η ΕΝΠΕ. Υπουργείο Εσωτερικών και ΚΕΔΕ δεν μπήκαν καν στον κόπο να υπογράψουν, ούτε, όμως, να καταγγείλουν.
Από τότε δεν έχει υπάρξει κάποια επίσημη κίνηση της κυβέρνησης για αλλαγή θεσμικού πλαισίου, αλλά υπάρχουν πολλές ενδείξεις διεργασιών, που γίνονται «υπόγεια» και φτάνουν στην αντίληψή μας αποσπασματικά. Στο λιγοστό ορατό κομμάτι αυτών των κινήσεων πρωτοστατούν τα επιτελεία του ΟΚΑΝΑ, που πιέζει τους εργαζόμενους των Κέντρων Πρόληψης (προσοχή: Δεν είναι εργαζόμενοι του ΟΚΑΝΑ) να συμμετέχουν σε προγράμματα ΕΣΠΑ, με τέτοια επιμονή, που γεννιέται στους εργαζόμενους η υποψία ότι αυτήν τη στιγμή δοκιμάζεται ένα «σενάριο» κατάργησης του 50% της επιχορήγησης (αυτής του υπουργείου Εσωτερικών) και αντικατάστασής του με ΕΣΠΑ. Πράγμα που σημαίνει, αν το διαβάζουμε σωστά, ότι η κυβέρνηση πειραματίζεται («στου κασίδη το κεφάλι») αν μπορεί να προχωρήσει σε σκληρή περικοπή των 13.000.000 ευρώ της ετήσιας επιχορήγησης, σε 6.500.000 ευρώ συν όποια χρήματα μπορεί να αντληθούν από ΕΣΠΑ και για όσο χρονικό διάστημα.
Αν αυτή η εκτίμηση στέκει, η κυβέρνηση θα έχει εκτελέσει μια μεγάλη τούμπα, από τη δέσμευση για επίλυση του θεσμικού προβλήματος των Κέντρων Πρόληψης, σε «πρόληψη» με ΕΣΠΑ. Και γιατί «πρόληψη» με εισαγωγικά; Γιατί, όπως διαφάνηκε από την ομάδα εργασίας για το θεσμικό πλαίσιο, τα «επιτελεία» δεν θέλουν καθολική πρόληψη (πρόληψη για όλους και όλες, με στόχο την ανασυγκρότηση της κοινωνίας ως βασικού προστατευτικού παράγοντα). Θέλουν μια μετατόπιση σε «επικεντρωμένη» πρόληψη – δηλαδή «πρόληψη» που να «κολλάει» με τα ΕΣΠΑ για «ειδικές κατηγορίες πληθυσμού»…
Είναι προφανές ότι η τούμπα αυτή, αν πραγματοποιηθεί, θα πραγματοποιηθεί είτε στο σημερινό πάνω – κάτω πλαίσιο των αστικών εταιρειών, είτε στο πλαίσιο μιας συγχώνευσης των Κέντρων Πρόληψης με τον ΟΚΑΝΑ, είτε στο πλαίσιο ενός «ριξίματος» της πρόληψης των εξαρτήσεων στο σύστημα Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας. Με άλλο από αυτά τα τρία «σενάρια» δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί. Η μόνη πρόταση που θέτει ανυποχώρητα στο επίκεντρο την καθολική πρόληψη των εξαρτήσεων, συγκρατεί το 100% της σημερινής επιχορήγησης και σπάει τον παρασιτισμό τοπικών «παραγόντων» (από το κεντρικό κράτος και τα «ευρωπαϊκά προγράμματα»), είναι η πρόταση του Σωματείου μας, που μιλάει για έναν φορέα πρόληψης ενιαίο, δημόσιο και χωρίς συμβόλαια με τρίτους – είτε με τον ΟΚΑΝΑ, είτε με άλλο φορέα.
Πρόσφατη (8/2/2018) απάντηση του υπουργού Υγείας σε Ερώτηση 32 βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ για το τι μέλλει γενέσθαι με το θεσμικό πλαίσιο των Κέντρων Πρόληψης, παραπέμπει σε μια «Διυπουργική Επιτροπή μεταξύ του υπουργείου Υγείας και του υπουργείου Εσωτερικών», που «έχει συσταθεί και αναμένεται να ξεκινήσει πολύ σύντομα τις εργασίες της». Οχι μόνο αυτό, αλλά τελειώνει με τον ευσεβή πόθο: «Τα Κέντρα Πρόληψης αποτελούν έναν από τους τρεις πυλώνες για την αντιμετώπιση των εξαρτήσεων (πρόληψη, θεραπεία, επανένταξη) και αποτελούν λειτουργικό κομμάτι του Οργανισμού (σ.σ. ΟΚΑΝΑ) με τελικό στόχο την ενοποίηση των παρεμβάσεων στο χώρο των εξαρτήσεων: Από την Πρόληψη μέχρι και την Κοινωνική Επανένταξη».
Οι συντάκτες της απάντησης, προφανώς μέσα στον ΟΚΑΝΑ, έχουν απλά τυφλωθεί από τον καημό να οικοδομήσουν μια ναπολεόντεια αυτοκρατορία, μέσα από συγχώνευση ΟΚΑΝΑ και Κέντρων Πρόληψης, ή γνωρίζουν κάτι παραπάνω;
Σε κάθε περίπτωση, τα τρία σενάρια του ΕΣΠΑ, αν όντως τα απεργάζεται η κυβέρνηση, θα της επιστραφούν ως απαράδεκτα. Παραφράζοντας τον Ρίτσο: Αν ποντάρουν στον φόβο μας, κακό του κεφαλιού τους. Δεν τους φοβόμαστε. Το φως ανδρώθηκε, πια, στους λόφους με τα καμπαναριά.
*Γιώργος ΨΑΡΟΥΔΗΣ – Νίκος ΛΑΪΟΣ
Εργαζόμενοι σε Κέντρα Πρόληψης, μέλη του Σωματείου των Εργαζομένων στα Κέντρα Πρόληψης
Πηγή: Ριζοσπάστης
