«Όσο περίεργο κι αν μας φαίνεται , εκείνους που είχαν επιζήσει από το Αουσβιτς τους ρωτούσαν γιατί αυτοί τα είχαν καταφέρει να βγουν ζωντανοί από τα στρατόπεδα κι όχι άλλοι – με το σιωπηρό , και κάποτε όχι τόσο σιωπηρό, υπονοούμενο ότι είχαν συνεργαστεί και αφήσει τους άλλους να πορευτούν προς το θάνατο. «πάντα σχεδόν τίθεται το εξής ερώτημα: γιατί έζησες εσύ και όχι ο συγγενής μου – η μάνα μου, ο πατέρας μου, η αδερφή μου και ούτω καθεξής» έγραφε ένας που δούλευε στην ανθρωπιστική βοήθεια το 1945. “
από το βιβλίο του Μαρκ Μαζάουερ «Θεσσαλονίκη, η πόλη των φαντασμάτων »
Στις 15 Μαρτίου επέστρεφε στη Θεσσαλονίκη ο Λεονάρδος Μπατής ο πρώτος από τους ελάχιστους επιβιώσαντες Εβραίους της πόλης (και αρκετά σκληρό αφεντικό του πατέρα μου ) Η ανάγκη των ανθρώπων να πληροφορηθούνε σύντομα έδωσε τη θέση της στην καχυποψία του πως κατάφερε και επέζησε σε αυτές τις συνθήκες αλλά και την μνησικακία του γιατί να επιζήσει αυτός και όχι κάποιος άλλος δικός μας. Αυτή η παλιννόστηση που ήταν η εισαγωγή σε μια νέα κακοτράχαλη παράταση ζωής φέρνει στον νου όχι μόνο αυτούς που χάθηκαν αλλά και τον εν ζωή θάνατο του επιβιώσαντα. Αυτός ο άλλος θάνατος ο ζωντανός, να οδηγείς εσύ στα κρεματόρια αδέλφια, συντρόφους γιατί όχι την οικογένεια σου, η θρησκεία να λιώνει έξω από τον φούρνο, οι σχέσεις, οι δεσμοί , η συλλογική και προσωπική ταυτότητα να πνίγονται απ΄τα αέρια της ετοιμοθάνατης ύπαρξης. Τι σημασία όλα αυτά, μπροστά σε μια επιβίωση αβέβαιη, ακαθόριστου χρόνου και μόνο με φρικτές στιγμές. Μάθημα ζωής, το τελευταίο. Δεν είναι τόσο σπάνιο όσο πιστεύουμε τώρα.
Είναι στην ίδια δέσμη , με ανάλογη ύλη με το μάθημα που παίρνει όχι τόσο εντατικά αλλά σταδιακά και με μέθοδο όλη η ανθρωπότητα από τα κέντρα εξουσίας σήμερα. Η φτώχεια η αθλιότητα , ο τρόμος μιας τιποτένιας ύπαρξης που οδηγεί άλλους σε στρατόπεδα προσφύγων , άλλους στην τρομοκρατία τους περισσότερους σε εξοντωτικά ωράρια εργασίας άθλια αμειβόμενα και τους άνεργους στην παρανομία, την παραβατικότητα ή την απομόνωση και τον σταδιακό μαρασμό μέχρι την εξαφάνιση της προσωπικής και συλλογικής ταυτότητας, την αποξήρανση του δεσμού με την κοινωνία που δεν είναι κοινωνία αλλά προθάλαμος αερίων,
Είναι κατανοητό ότι για τους περισσότερους Εβραίος η σύγκριση του ολοκαυτώματος με οποιαδήποτε άλλη συνθήκη ακούγεται ύβρις , αλλά αυτό έχει να κάνει με την ψυχολογία που δημιουργεί το προσωπικό βίωμα και όχι με τις αναγωγές και τα συμπεράσματα που σε οδηγεί η αμερόληπτη παρατήρηση, όπως ο κάθε άνθρωπος κουβαλάει τον σταυρό του. έτσι και η κάθε συλλογική ταυτότητα. Απόδειξη η σαφώς μικρότερη σημασία του ολοκαυτώματος στους μη Εβραίους κι όσους πλήγηκαν δικοί τους ομοφυλόφιλοι, κομμουνιστές, αντιφρονούντες, τσιγγάνοι, άτομα με ειδικές ανάγκες, και εν γένει όσοι δεν πληρούσαν τις προϋποθέσεις ενός υγειούς και αξιου να ζει ναζί Αρειου.
Όμως ο καπιταλισμός – δηλαδή η επικρατέστερη φυσιολογία και τρόπος διαβίωσης των ανθρώπων οδηγεί σε ολοκαυτώματα και γενοκτονίες όταν δεν μπορεί να περιοριστεί σε πιο αναίμακτες μεθοδεύσεις. Αρκετά συχνά δεν είναι ανάγκη να γίνεται κάποιος σαπούνι , φτάνει να γίνει υπάλληλος, άνεργος και όλα παίρνουν τον δρόμο τους φυσιολογικά. Υπάρχουν εναλλακτικές για να μην γίνει κανείς ζόντερ κομάντο σε στρατόπεδο συγκέντρωσης οδηγώντας ομοεθνείς, συντρόφους , γνωστούς και φίλους στον θάλαμο αερίων. Μπορεί να γίνει μπάτσος, τραπεζικός, συνεργάτης της ΚΥΠ, απλό βαποράκι ναρκωτικών αν δεν αντέχει τις πολλές ευθύνες, κάτι θα βρει να κάνει μέσα στο στρατόπεδο με κάποιο τρόπο θα πουλήσει ότι και όσους αγαπάει, την ανθρωπότητα συμβολικά ή κυριολεκτικά αφού δεν γεννάται θέμα για όλα αυτά είναι απλές συνέπειες όταν έχεις κάνει την βασική πώληση του εαυτού σου.
Για αυτό βλέπεις ο κόσμος πάλι διασκεδάζει τρελά, όπως μπορεί ο καθένας, όπως στο μεσοπόλεμο. γι΄ αυτό έχει αυτή τη διάθεση για ζωή την μια μέρα σαν να είναι η τελευταία του και την επόμενη μέρα η στιγμή πατάει την σύριγγα ή παθαίνει επιτέλους έναν καρκίνο, γιατί το στρατόπεδο με αφορμή την εμφάνιση μιας εντελώς προβλέψιμης οικονομικής κρίσης επανακαθιστά τους πιο γρήγορους ρυθμούς, το να τελειώνουμε όσο περνά απ΄το χέρι μας.
Οι Εβραίοι είχαν το ολοκαύτωμα αυτό έκανε ουκ ολίγους να τρελαθούν , να αυτοκτονήσουν σαν επιβιώσαντες είκοσι και τριάντα χρόνια μετά την απελευθέρωση αλλά πρόσφερε κι ένα μοναδικό μέτρο σύγκρισης: τι να είναι όλα τα άλλα μπροστά στο ολοκαύτωμα. Σωστά , ψήλωσε αισθητά ο πύχης της φρίκης, διευρύνθηκε το περιεχόμενο της αποδεκτής, μέσα στα φυσιολογικά όρια βιας. Εξάλλου όπως είπε και η αλεπού Χάνα Άρεντ -ποια να είναι η μετενσάρκωση της προσπαθώ συχνά να μαντέψω- για να συνεχιστεί με κάποιον τρόπο η Ειρήνη καταδικάστηκαν επιλεκτικά κάποιοι Ναζί και έμεινε ατιμώρητο αλλά και υποβοηθούμενο από την πολιτισμένη Δύση ένα έθνος ογδόντα τοις εκατό Ναζίδων, που είναι μια αξιοπρεπής αναλογία για ένα προηγμένο έθνος.
Γι αυτό και υπάρχουν και κάποιοι λίγοι Εβραίοι που φρικάρουν όταν γίνεται η ελεεινή σύγκριση μεταξύ Ναζί και πολιτικής Ισραηλινού κράτους στο Παλαιστινιακό, τι πάει να πει αποκλεισμός και στέρηση βασικών αγαθών, τι πάει να πει στρίμωγμα όσο δεν παίρνει και εκτοπισμός, εξάλλου τους δόθηκαν όλες οι ευκαιρίες υποταγής σε ένα κράτος Ισραηλινών Εβραίων και τις πετάξανε στον κάλαθο των μαρτύρων τους στην πλουσιοπάροχη εκ μέρους τους ανάλωση ζωών και παραγωγή θυμάτων. Έξαλλου πριν καν δημιουργηθεί και αν δικό τους ( ποιανών;) παλαιστινιακό κράτος γνωρίζουν τα σημαντικότερα οφέλη ενός δικού τους κράτους, την άγρια χειραγώγησή τους και εκμετάλλευση της μειονεκτικής τους θέσης από την Χαμάς κι άλλους απελευθερωτές , το νταβατζηλίκι αυτών που θα τους φτιάξουν κράτος ολόιδιο με αυτό που απολαμβάνουμε όσοι έχουμε δικό μας κράτος χάρη στην ηρωίκή προσπάθεια των κρατούντων μας και τις υγιείς ισορροπίες μεταξύ ψηφοφόρων και πολιτικού προσωπικού. Τα πάντα εν σοφία εποίησε ο άνθρωπος.
Υπάρχει κι ένα άλλο είδος παλιννόστησης η παλιννόστηση στο χρόνο, να θυμηθείς ότι ξέχασες, να απαριθμήσεις ποια έχασες μόνος σου και ποιά σου πήρανε με την βία να επιστρέψεις στην αφετηρία. Αυτός ο απολογισμός είναι η Ιθάκη για τους τυχερούς επιβιώσαντες, Κι αν είσαι τυχερός , ξεκίνα πάλι.
Αν κάποτε στα βρόχια του πιαστείς
κανείς δε θα μπορέσει να σε βγάλει
μονάχος βρες την άκρη της κλωστής
κι αν είσαι τυχερός ξεκινά πάλι
μονάχος βρες την άκρη της κλωστής
κι αν είσαι τυχερός ξεκινά πάλι
