Με φόντο την αυξανόμενη διπλωματική κινητικότητα και τις κλιμακούμενες πιέσεις από Ηνωμένες Πολιτείες και Ισραήλ, ξεκινά σήμερα στη Ρώμη ο δεύτερος γύρος έμμεσων συνομιλιών μεταξύ Ουάσιγκτον και Τεχεράνης για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Οι διαπραγματεύσεις, που διεξάγονται με τη διαμεσολάβηση του Ομάν, έπονται του πρώτου γύρου που πραγματοποιήθηκε στις 12 Απριλίου στη Μουσκάτ, και τον οποίο οι εμπλεκόμενες πλευρές χαρακτήρισαν «παραγωγικό», παρά τις σοβαρές αποκλίσεις στις θέσεις τους.
Επικεφαλής των διαπραγματευτικών ομάδων είναι ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών, Αμπάς Αραγτσί, και ο Αμερικανός ειδικός απεσταλμένος, Στιβ Γουίτκοφ. Η προσπάθεια επικεντρώνεται στην υπέρβαση του αδιεξόδου που προκάλεσε η μονομερής αποχώρηση των ΗΠΑ από τη συμφωνία του 2015 (ΚΟΣΔ) το 2018, υπό την προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ. Η επιστροφή Τραμπ στον Λευκό Οίκο από τον Ιανουάριο του 2025 επανέφερε την πολιτική της «μέγιστης πίεσης» προς την Τεχεράνη, με νέα κύματα κυρώσεων και απειλές για ενδεχόμενη στρατιωτική δράση.
Η αντιφατική στάση των ΗΠΑ
Παρά τις ενδείξεις για κάποια ευελιξία, οι αμερικανικές τοποθετήσεις παραμένουν αντιφατικές. Ο Γουίτκοφ ζήτησε πλήρη εγκατάλειψη του πυρηνικού προγράμματος από το Ιράν, την ώρα που ο Τραμπ διαμήνυε ότι δεν προτίθεται να καταφύγει άμεσα σε στρατιωτικά μέσα και πως η Τεχεράνη «δείχνει διάθεση διαλόγου». Ωστόσο, δεν πέρασαν απαρατήρητες οι δηλώσεις του Αμερικανού προέδρου, τον περασμένο Μάρτιο, περί ετοιμότητας για αεροπορικά πλήγματα εφόσον η διπλωματία αποτύχει.
Ο Ιρανός διαπραγματευτής Αραγτσί εξέφρασε έντονες επιφυλάξεις για τις προθέσεις της Ουάσιγκτον, προειδοποιώντας κατά των «μη ρεαλιστικών και παράλογων απαιτήσεων». Από την πλευρά του, ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, αν και υποστήριξε την προσέγγιση μέσω διαλόγου, εμφανίστηκε επιφυλακτικός απέναντι στις αμερικανικές διαβεβαιώσεις. Η Τεχεράνη επιμένει ότι το δικαίωμά της στον εμπλουτισμό ουρανίου για ειρηνική χρήση είναι αδιαπραγμάτευτο, τονίζοντας ότι οι συνομιλίες πρέπει να περιοριστούν στο πυρηνικό ζήτημα και την άρση των κυρώσεων.
Παρέμβαση από τη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας
Ανησυχία προκαλεί και η παρέμβαση του γενικού διευθυντή της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (IAEA), Ραφαέλ Γκρόσι, ο οποίος προειδοποίησε ότι το Ιράν πλησιάζει επικίνδυνα το όριο απόκτησης πυρηνικής ικανότητας. Μετά την επίσκεψή του στην Τεχεράνη και επαφές με Ιρανούς αξιωματούχους, χαρακτήρισε τις τρέχουσες διαπραγματεύσεις «καθοριστικές», προειδοποιώντας ότι ο χρόνος είναι περιορισμένος, ενώ απέρριψε την ιδέα στρατιωτικής λύσης.
Σε απάντηση στις κυρώσεις που επέβαλε η Ουάσιγκτον μετά την αποχώρησή της από το ΚΟΣΔ, η Τεχεράνη έχει επιταχύνει τον εμπλουτισμό ουρανίου, φθάνοντας το 60% στις εγκαταστάσεις του Νατάνζ και του Φορντό – πολύ πάνω από το ανώτατο όριο 3,67% της αρχικής συμφωνίας. Αν και η Δύση εκφράζει φόβους για στρατιωτικοποίηση του πυρηνικού προγράμματος, το Ιράν επιμένει ότι αυτό υπηρετεί αποκλειστικά ειρηνικούς σκοπούς.
Η στάση του Ισραήλ και ο «άξονας της αντίστασης»
Η ατμόσφαιρα επιβαρύνεται και από τη στάση του Ισραήλ, το οποίο δηλώνει αποφασισμένο να αποτρέψει με κάθε μέσο το ενδεχόμενο απόκτησης πυρηνικών όπλων από το Ιράν. Το Τελ Αβίβ, που θεωρεί την Τεχεράνη στρατηγική απειλή, διαμηνύει ότι διαθέτει επιχειρησιακό σχέδιο δράσης, ενώ η συγκέντρωση αμερικανικών στρατιωτικών δυνάμεων στον Περσικό Κόλπο και την Ερυθρά Θάλασσα ενισχύει το κλίμα έντασης.
Η γεωπολιτική επιρροή του Ιράν μέσω συμμαχιών με τη Χεζμπολάχ, τη Χαμάς, τους Χούθι και φιλοϊρανικές ομάδες στο Ιράκ, αποτελεί αδιαπραγμάτευτο πεδίο για την Τεχεράνη. Οι Φρουροί της Επανάστασης έχουν καταστήσει σαφές ότι το πυραυλικό και στρατιωτικό δυναμικό του Ιράν δεν αποτελεί αντικείμενο συζήτησης.
Την ίδια στιγμή, η Ουάσιγκτον εντείνει τις πιέσεις μέσω του υπουργού Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο, ο οποίος κάλεσε τις ευρωπαϊκές χώρες να επαναφέρουν κυρώσεις, κατηγορώντας το Ιράν για παραβίαση των δεσμεύσεων του ΚΟΣΔ. Το σκηνικό παραμένει εύφλεκτο, καθώς διπλωματία και επιθετική ρητορική συνυπάρχουν σε μια εύθραυστη ισορροπία με απρόβλεπτες προεκτάσεις.
