Μεξικό 1968: Η Ολυμπιάδα βάφτηκε στο αίμα του λαού

Με αφορμή τις μεγάλες διαδηλώσεις και αντιδράσεις του βραζιλιάνικου λαού λίγες μέρες πριν τη διεξαγωγή του Μουντιάλ στη χώρα του και τις σφοδρές συγκρούσεις με τις κατασταλτικές δυνάμεις, μας ήρθε στο νου η μεγάλη σφαγή που σημειώθηκε 46 χρόνια πριν, στο Μεξικό, λίγες μέρες πριν από την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων του 1968. Τότε, στις 2 Οκτωβρίου, στρατός και αστυνομία άνοιξαν πυρ εναντίον της φοιτητικής διαδήλωσης στην πλατεία της συνοικίας Τλατελόλκο, στην καρδιά της πόλης του Μεξικού. Οι νεκροί ήταν πάνω από 300, ωστόσο η τραγωδία αυτή παραμένει μέχρι σήμερα η ξεχασμένη ιστορία του 1968.

Στο Μεξικό το αποκαλούν «Ελ 68» και σήμανε την πρώτη μεγάλη αμφισβήτηση της αυταρχικής εξουσίας του Επαναστατικού Θεσμικού Κόμματος (ΡRΙ), που βρισκόταν σχεδόν 40 χρόνια στην κυβέρνηση, και του προέδρου Γκουστάβο Ντίας Ορντάς. Το «ελ 68» άρχισε στις 22 και 23 Ιουλίου με φοιτητικές διαδηλώσεις που κατεστάλησαν βίαια από την αστυνομία. Στις 26 Ιουλίου, νέα διαδήλωση των φοιτητών στην κεντρική πλατεία Θοκάλο της πρωτεύουσας κατέληξε σε ολονύκτιες οδομαχίες.  Οι φοιτητές ήταν εξαιρετικά προσεκτικοί ώστε να αποφεύγουν τις συγκρούσεις, διέκοπταν πορείες όταν έβλεπαν πως υπήρχε κίνδυνος να θεωρηθούν προβοκατόρικες και είχαν υπογραμμίσει πως δεν θα εμπόδιζαν τη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων. Όμως, ο πρόεδρος απάντησε στο Κογκρέσο απαξιώνοντάς τους και χαρακτηρίζοντάς τους απειλή για τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Του απάντησαν στις 13 Σεπτεμβρίου με μια σιωπηλή πορεία 250.000 ανθρώπων που κρατούσαν πορτρέτα του Τσε, του Χο Τσι Μινχ, αλλά και του Εμιλιάνο Ζαπάτα και του Πάντσο Βίγια, ηρώων της μεξικανικής επανάστασης.   Το μακελειό έγινε στην πλατεία των Τριών Πολιτισμών Το κίνημα πνίγηκε στο αίμα στις 2 Οκτωβρίου 1968, στην πλάσα ντε λας Τρες Κουλτούρας (πλατεία των Τριών Πολιτισμών) στη συνοικία Τλατελόλκο. Περίπου δεκαπέντε χιλιάδες άνθρωποι είχαν συγκεντρωθεί εκεί απαντώντας σε έκκληση της Εθνικής Απεργιακής Επιτροπής και σχεδίαζαν να διαδηλώσουν προς το Εθνικό Πολυτεχνικό Ινστιτούτο που είχε καταληφθεί από τις δυνάμεις ασφαλείας. Ανάμεσά τους βρίσκονταν πολλοί προβοκάτορες με πολιτικά του Τάγματος Ολύμπικο, που είχαν ένα λευκό μαντίλι ή ένα λευκό γάντι στο δεξί χέρι τους για να αναγνωρίζονται μεταξύ τους. Στις 6.10 μ.μ., ένα ελικόπτερο πέταξε πάνω από την πλατεία και έριξε τρεις πράσινες φωτοβολίδες. Ήταν το σύνθημα προς τους προβοκάτορες και τους στρατιώτες για να ανοίξουν πυρ εναντίον του άοπλου πλήθους. Ακούστηκαν οι πρώτοι πυροβολισμοί.

Πολλοί έπεσαν. Πυροβολισμοί και ριπές ακούγονταν συνεχώς. Σύμφωνα με τον ανταποκριτή της «Λε Μοντ» Κλοντ Κιεζμάν, ο στρατός συνέλαβε χίλιους νέους και, μη αρκούμενος να τους έχει με τα χέρια ψηλά μέσα στη βροχή, τους ταπείνωσε βάζοντάς τους να κατεβάσουν τα πανταλόνια τους. Κάποιοι χτυπούσαν απελπισμένα την πόρτα της εκκλησίας Σαντιάγο Τλατελόλκο, όμως οι Φραγκισκανοί δεν άνοιξαν. Οι στρατιώτες πυροβολούσαν στην πλάτη τους φοιτητές που προσπαθούσαν να διαφύγουν. Οι τραυματίες που έφταναν στο νοσοκομείο έφεραν τραύματα στον αυχένα, στην πλάτη, στα οπίσθια, στις γάμπες. Οι ξένοι ανταποκριτές αγανάκτησαν: «Είναι η πρώτη φορά στη μακρά σταδιοδρομία μου που βλέπω στρατιώτες να πυροβολούν εναντίον ενός πλήθους στριμωγμένου και ανυπεράσπιστου», έγραψε η Οριάνα Φαλάτσι, απεσταλμένη του περιοδικού «Εuropeo», η οποία τραυματίσθηκε μάλιστα από τρεις σφαίρες, στην πλάτη και το πόδι. Ο Αγγλος δημοσιογράφος Ρόμπερτ Τρέβορ ήταν απεσταλμένος της “London Evening News” στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μεξικό. Βρέθηκε στην Τρες Κουλτούρας από καθαρή περιέργεια και βίωσε τη χειρότερη μέρα της ζωής του, όπως ο ίδιος την χαρακτήρισε. Ας δούμε τι είπε 40 χρόνια αργότερα μιλώντας στο BBC: “Στην αρχή τα πράγματα ήταν πολύ ήσυχα. Ολοι άκουγαν τις ομιλίες των φοιτητών που καταφέρονταν κατά του προέδρου. Ζητούσαν καλύτερη στέγαση, καλύτερη μόρφωση και καλύτερη διατροφή. Ολα άλλαξαν όταν ακούστηκαν πυροβολισμοί από οροφές διπλανών κτιρίων. Ακριβώς τότε έφτασαν και τα ελικόπτερα και άρχισαν να βάλλουν εναντίον του πλήθους. Ο κόσμος τρομοκρατήθηκε. Τρέξαμε να φύγουμε από το σημείο και είδαμε στρατιώτες με πλήρη εξάρτυση αλλά και τεθωρακισμένα οχήματα. Το πλήθος είχε περικυκλωθεί. Από μπροστά πυροβολούσαν οι πεζοί στρατιώτες, πίσω τα ελικόπτερα. Δεν υπήρχε διαφυγή. Ηταν φρικτό. Εγραψα ότι είδα στην εφημερίδα μου. Ανέφερα και το γεγονός ότι ο επικεφαλής της αστυνομίας της Πόλης του Μεξικό Λουίς Κουέτο έκανε λόγο μόλις για 25 νεκρούς. Ηξερα ότι έλεγε ψέματα. Είχα δει πολύ περισσότερους νεκρούς. Είδα την επόμενη μέρα μία γυναίκα να ρωτά επίμονα αστυνομικούς για το χαμένο της γιο. Εκείνοι της είπαν να φύγει και να πάψει να τους ενοχλεί. Δεν θα το ξεχάσω ποτέ”.   Οι έρευνες έδειξαν και αμερικανική εμπλοκή  Για χρόνια υπήρχε η φήμη ότι τα πρώτα πυρά έπεσαν από την πλευρά των φοιτητών. Το βιβλίο όμως της φημισμένης Πολωνομεξικανής συγγραφέα Ελενα Πονιατόφσκα αποκαλύπτει ότι εκείνο το απόγευμα η προβοκάτσια δούλεψε θαυμάσια. Στο εν λόγω βιβλίο περιγράφεται το εξής φοβερό σκηνικό. Η Olympia Battalion, παραστρατιωτική οργάνωση που είχε δημιουργηθεί για την ασφάλεια των Ολυμπιακών Αγώνων και αποτελούνταν από επίλεκτους αστυνομικούς και στρατιωτικούς, διατάχθηκε να συλλάβει τους ηγέτες των φοιτητών. Πιο πριν μερικά μέλη της είχαν παρεισφρήσει μέσα στο πλήθος. Φορούσαν μάλιστα ένα άσπρο γάντι στο αριστερό χέρι τους για να ξεχωρίζουν από τον υπόλοιπο κόσμο. Ο λόγος προφανής.

Η έρευνα που διέταξε πολύ αργότερα, το 2002, ο τότε πρόεδρος του Μεξικού Βιθέντε Φοξ είναι αποκαλυπτική. Τη σφαγή την είχαν προκαλέσει μέλη της Οlympia Βattalion αλλά και μέλη της προεδρικής φρουράς που άνοιξαν πυρ μόνο και μόνο για να προκαλέσουν την αντίδραση του στρατού. Οι στρατιώτες απάντησαν έχοντας την εντύπωση ότι βάλλονται από φοιτητές και η σφαγή κατέστη αναπόφευκτη. Επίσης, αρκετά χρόνια αργότερα αποκαλύφθηκε ότι το χεράκι τους είχαν βάλει και οι ΗΠΑ. Οι αρχές αποχαρακτήρισαν έγγραφα που είχαν χαρακτηριστεί απόρρητα και τα οποία περιλαμβάνονταν στο Εθνικό Αρχείο Εθνικής Ασφάλειας του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον. Σύμφωνα με τα έγγραφα, το Πεντάγωνο είχε αποστείλει στο Μεξικό, όπλα, ασυρμάτους και υλικό καταστολής διαδηλώσεων κατά τη διάρκεια της κρίσης. Αλλωστε, πιο πριν, η CIA είχε φροντίσει να ενημερώσει το Πεντάγωνο ότι η κατάσταση στο Μεξικό ήταν έκρυθμη.   Φόρτωσαν τα πτώματα σε αεροπλάνα και τα πέταξαν στον Κόλπο του Μεξικό Δύο χιλιάδες άνθρωποι συνελήφθησαν. Πάνω από 1.000 τραυματίσθηκαν σοβαρά. Γονείς περιφέρονταν σε νοσοκομεία και αμφιθέατρα αναζητώντας τα παιδιά τους. Στον Τύπο γνωστοποιήθηκε πως οποιαδήποτε αναφορά στη σφαγή θα αντιμετωπιζόταν ως σαμποτάζ των Ολυμπιακών Αγώνων. Ο μεξικανικός στρατός καθάρισε την πλατεία από τα αίματα, συγκέντρωσε τα πτώματα, τα φόρτωσε σε αεροπλάνα και τα πέταξε στον Κόλπο του Μεξικού. Σήμερα εκτιμάται ότι περισσότεροι από 300, ίσως 350 άοπλοι φοιτητές και άλλοι πολίτες σκοτώθηκαν από σφαίρες και ξιφολόγχες στην Πλατεία των Τριών Πολιτισμών. Ο Ζαν-Πολ Σαρτρ και ο Μπέρναρντ Ράσελ ζήτησαν το μποϊκοτάρισμα των Ολυμπιακών. Όμως η μεξικανική κυβέρνηση προχώρησε σε πλήρη συγκάλυψη της σφαγής. Στις 7 Οκτωβρίου, η επίσημη κυβερνητική έκθεση κατέληγε στο συμπέρασμα πως «ένοπλες φάλαγγες της Εθνικής Απεργιακής Επιτροπής (CΝΗ) ευθύνονται για τις τραγικές ανταλλαγές πυρών» στις 2 Οκτωβρίου. Στις 12 Οκτωβρίου, ημέρα έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων, η σιωπή για τη σφαγή του Τλατελόλκο ήταν απόλυτη. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα σαν μακάβριο αστείο ακούγεται η δήλωση του προέδρου της Ολυμπιακής Επιτροπής Εϊβερι Μπράντεϊτζ: «Τίποτε δε θα εμποδίσει, την 12η Οκτωβρίου, την ειρηνική είσοδο της ολυμπιακής φλόγας στο στάδιο των Αγώνων»…