Καθώς το τοπίο σχετικά με τα όσα συμβαίνουν στην φαρμακευτική αγορά δεν είναι ξεκάθαρο για τον πολύ κόσμο, και κάτι τέτοιο δίνει τη δυνατότητα σε επιτήδειους να ψεύδονται για να παραπλανήσουν την κοινή γνώμη με απώτερο σκοπό να προωθήσουν επικίνδυνες πολιτικές για τη δημόσια υγεία, ας δούμε παρακάτω πως έχουν τα πράγματα: Αλήθειες:
1. Ένας τρόπος να διαχωρίσουμε τα φάρμακα μεταξύ τους, είναι κατηγοριοποιώντας τα ανάλογα με τον τρόπο διάθεσης στον τελικό καταναλωτή. Έχουμε λοιπόν τα Νοσοκομειακά Φάρμακα, αυτά που διατίθενται σχεδόν αποκλειστικά από τα νοσοκομειακά φαρμακεία, σε κάποιες περιπτώσεις και για εξωνοσοκομειακή χρήση, τα Μη Συνταγογραφούμενα Φάρμακα (ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ), σκευάσματα δηλαδή που δεν συνταγογραφούνται από κάποιον γιατρό αλλά διατίθενται από το φαρμακείο ύστερα από επιλογή του φαρμακοποιού ή του ασθενή, και τέλος τα Συνταγογραφούμενα Φάρμακα, όλα εκείνα που χορηγούνται μέσω φαρμακείων με ιατρική συνταγή. Τα φαρμακεία των νοσοκομείων μπορεί να διαθέτουν για τις ανάγκες νοσηλείας και φάρμακα από τις άλλες δύο κατηγορίες χωρίς όμως να θεωρούνται τα φάρμακα αυτά νοσοκομειακά. Το μόνο που αλλάζει είναι η τιμή αγοράς τους από τις φαρμακευτικές εταιρίες, που είναι χαμηλότερη από την χονδρική τιμή τους.
2. Το φάρμακο είναι διατιμημένο. Αυτό σημαίνει ότι η τιμή του δεν διαμορφώνεται από τους νόμους της αγοράς αλλά ορίζεται σαφώς με νόμο. Αυτό ισχύει σε όλη την Ευρώπη και κάθε χώρα έχει τη δική της φόρμουλα που ορίζει την τελική τιμή. Η τιμολογιακή πολιτική στην Ελλάδα έχει καθοριστεί με σαφήνεια τα τελευταία χρόνια: Ο μέσος όρος των τριών χαμηλότερων τιμών των χωρών της Ευρώπης. Αυτό συνεπάγεται ότι ανάμεσα στις χώρες της Ευρώπης, η Ελλάδα είναι ακριβότερη το πολύ από δύο. Στην τιμή αυτή προκύπτει μια επιπλέον μείωση για εκείνα τα φάρμακα που έχει λήξει η πατέντα τους και κυκλοφορούν γενόσημα, τα οποία τιμολογούνται στο 65% της αξίας του πρωτοτύπου. Βάσει της ίδιας τιμολογιακής πολιτικής, κάθε φορά που εκδίδεται νέο δελτίο τιμών, η τιμή ενός φαρμάκου δεν μπορεί να μειωθεί περισσότερο από 10%, ακόμα και αν από το μέσο όρο των τριών χαμηλότερων χωρών προέκυπτε μεγαλύτερη μείωση. Αυτή η τιμολογιακή πολιτική ισχύει για την συντριπτική πλειοψηφία των φαρμάκων, ανεξάρτητα από τον τρόπο διάθεσής τους, όπως περιγράφηκε παραπάνω.
3. Για κάθε φάρμακο υπάρχουν συνήθως τρεις τιμές απολύτως συνδεδεμένες μεταξύ τους. Η λιανική τιμή, αυτή δηλαδή που βλέπουμε στο ράφι ως καταναλωτές, η χονδρική τιμή, η τιμή που αγοράζει το φάρμακο η φαρμακαποθήκη από την φαρμακευτική εταιρία και τέλος η νοσοκομειακή τιμή που είναι η τιμή που αγοράζει το φάρμακο ένα νοσοκομείο. Οι τιμές αυτές είναι εξαρτημένες μεταξύ τους με σταθερό ποσοστό και εμπεριέχουν το ποσοστό κέρδους του φαρμακείου και της φαρμακαποθήκης
4. Με εξαίρεση τα Νοσοκομειακά Φάρμακα, η διάθεση των φαρμάκων από τις εταιρίες προς τα φαρμακεία γίνεται μέσω των φαρμακαποθηκών. Μία φαρμακαποθήκη συνεργάζεται με όλες τις φαρμακευτικές εταιρίες λειτουργώντας ως διαμετακομιστικά κέντρα σε αυτή την αλυσίδα διανομής. Οι φαρμακαποθήκες είναι ιδιωτικές επιχειρήσεις και πολλές φορές συνεταιρισμοί φαρμακείων, με τα φαρμακεία αυτά να αποτελούν την ίδια στιγμή πελάτες αλλά και μετόχους τους.
5. Η ετήσια κρατική δαπάνη για τα φάρμακα είναι σταθερή και έχει όριο τα 1,9 δισεκατομμύρια ευρώ. Αυτό ενδέχεται να παρακάμπτεται σε κάποιες περιπτώσεις εξαιρέσεων, που αφορούν κάποιες ιδιαιτέρως ακριβές αγωγές, έκτακτους εμβολισμούς κλπ. Κάθε υπέρβαση αυτού του ποσού επιστρέφεται αναλογικά από τις εταιρίες υπό τη μορφή rebate. Το ποσό αυτό δεν αφορά εν γένει στις συνολικές πωλήσεις κάθε φαρμάκου αλλά μόνο στο μέρος εκείνο που αποζημιώνει το κράτος. Προκύπτει προφανώς ότι τα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ δεν έχουν τέτοιες επιστροφές καθώς το κράτος δεν καλύπτει κανένα ποσοστό της τιμής του.
6. Ως Παράλληλες Εξαγωγές ή Παράλληλο Εμπόριο ορίζεται η διασυνοριακή πώληση αγαθών εντός της ΕΕ από εμπόρους εκτός του συστήματος διανομής του κατασκευαστή, χωρίς τη συγκατάθεση του κατασκευαστή. Η εμπορική λογική που διέπει το παράλληλο εμπόριο είναι η δυνατότητα αγοράς αγαθών σε ένα κράτος μέλος της ΕΕ σε σχετικά χαμηλή τιμή και στη συνέχεια μεταπώλησής τους σε άλλο κράτος μέλος όπου η τιμή είναι υψηλότερη. Στην περίπτωση των φαρμακευτικών προϊόντων, αυτό ενθαρρύνεται από τις σημαντικές διακυμάνσεις στις τιμές των φαρμάκων μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Η Κομισιόν θεωρεί ότι οι παράλληλες εξαγωγές αυξάνουν τον ανταγωνισμό τιμών καθώς η εισαγωγή αγαθών από μια χώρα με χαμηλότερες τιμές αναγκάζει τους πωλητές στη χώρα προορισμού να μειώσουν τις τιμές – αυτή είναι η θεμελιώδης αρχή στην οποία βασίζεται η ενιαία αγορά – και αυτό με τη σειρά του βοηθά θεωρητικά τους καταναλωτές.
7. Οι “πληττόμενοι” από το παράλληλο εμπόριο φαίνεται να είναι οι φαρμακευτικές εταιρίες. Για να ελέγξουν τα διαφυγόντα κέρδη τους έχουν προχωρήσει στον έλεγχο των ποσοτήτων που διαθέτουν στην αγορά, βασισμένες σε στοιχεία πωλήσεων προηγούμενων ετών. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αυτό έχει επιτραπεί από το 2000, τότε που η Bayer το εφάρμοσε στη Γαλλία και την Ισπανία για κάποιο αντιυπερτασικό σκεύασμα που εξαγόταν στην Μεγάλη Βρετανία όπου η τιμή του ήταν μεγαλύτερη Πλέον όλες οι φαρμακευτικές εταιρίες διαχειρίζονται με παρόμοιο τρόπο τις ποσότητες που διανέμουν σε χώρες όπου η τιμή είναι σημαντικά χαμηλότερη, με τις ευλογίες της ΕΕ.
Και ψέματα
1. Η υπερσυνταγογράφηση από τους γιατρούς ευθύνεται για τις ελλείψεις. Κάτι τέτοιο θα ίσχυε ίσως αν οι ελλείψεις εμφανίζονταν σε Συνταγογραφούμενα Φάρμακα. Τα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ όμως δεν συνταγογραφούνται – εξ ορισμού – και επομένως δεν είναι ο όγκος των συνταγών και η συνεπακόλουθη αυξημένη ζήτησή τους που οδηγεί σε ελλείψεις. Επιπλέον, τώρα πια που η συνταγογράφηση σε κάθε περίπτωση είναι ηλεκτρονική και είναι δυνατός ο έλεγχος παρασπονδιών ή υπερβάσεων με απλό και εύκολο τρόπο, η μαζική στοχοποίηση – για άλλη μια φορά – των γιατρών είναι άλλη μία απόδειξη της γενικότερης αντίληψης από τους κυβερνώντες, που προσπαθούν να ενεργοποιήσουν ξανά τον κοινωνικό αυτοματισμό.
2. Η αύξηση των τιμών των φαρμάκων θα μειώσει τις ελλείψεις. Η άρνηση αντιμετώπισης του προβλήματος στη ρίζα του πάει να γίνει “χρυσή ευκαιρία” για να ανεβούν οι τιμές στο φάρμακο. Τα στοιχεία του ΙΟΒΕ από το 2020 δείχνουν ότι η ιδιωτική φαρμακευτική δαπάνη, τα χρήματα δηλαδή που πληρώνουμε απευθείας από την τσέπη μας για φάρμακα, είναι σήμερα στα 1,8 δις Ευρώ. Περίπου το ήμισυ των δαπανών για φάρμακα προέρχονται από άμεσες ιδιωτικές πληρωμές οι οποίες συνιστούν το μεγαλύτερο μερίδιο των δαπανών σε άμεσες ιδιωτικές πληρωμές (13 %) έναντι 5,5% στη ΕΕ ή αλλιώς 58% υψηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Σε αντίστοιχη ανάλυση του ΟΟΣΑ η αναλογία δημόσιας/ιδιωτικής κατά κεφαλήν δαπάνης στην ΕΕ για το 2019 ήταν 310€/132€ ενώ στην Ελλάδα 198€/170€. Ακόμα και αν μια οριζόντια ή επιλεκτική αύξηση των τιμών αποτελούσε λύση για τις ελλείψεις στα ράφια των φαρμακείων, είναι προφανές ότι θα επιβάρυνε οικονομικά επιπλέον τους ασθενείς. Ίσως το Medicine Pass να ήταν το επόμενο βήμα.
3. Το πρόβλημα της έλλειψης φαρμάκων είναι παγκόσμιο Οι ελλείψεις που προκύπτουν λόγω των παράλληλων εξαγωγών αφορούν τη χώρα εξαγωγής και όχι τη χώρα εισαγωγής τους. Ελλείψεις δεν παρατηρούνται σε χώρες που δέχονται εισαγωγές. Εκείνο που δεν υπάρχει επίσης στις χώρες αυτές είναι και το όφελος στον καταναλωτή από τη χαμηλότερη τιμή του φαρμάκου που εισάγεται. Εφόσον υπάρχει διατίμηση και η τιμή είναι σταθερή, το όποιο οικονομικό όφελος το καρπώνονται οι μεσάζοντες που βρίσκονται στην αλυσίδα του παράλληλου εμπορίου και όχι ο Γερμανός πχ ασθενής που θα το αγοράσει από το φαρμακείο του εκτός φυσικά για τις περιπτώσεις που η τοπική εταιρία προβεί σε εθελοντική μείωση της τιμής. Αν συνέβαινε αυτό τότε η εισαγωγή από φτηνές χώρες δεν θα ήταν ελκυστική και θα σταματούσε, μαζί με τις ελλείψεις στις χώρες εξαγωγής.
4. Οι φαρμακευτικές εταιρίες να αυξήσουν τις ποσότητες που διαθέτουν στην αγορά Θα περίμενε κάποιος από άριστους και τεχνοκράτες να γνωρίζουν καλύτερα από τον καθένα πως λειτουργεί μια εταιρία παραγωγή και εμπορίας προϊόντων, ανεξάρτητα αν είναι φάρμακα ή παπούτσια. Η ετήσια παραγωγή είναι προκαθορισμένη και βασίζεται σε προβλέψεις (forecasts) βάσει της προβλεπόμενης ζήτησης. Αυτές οι προβλέψεις δεσμεύουν όλη τη διαδικασία παραγωγής, από την αγορά και δέσμευση πρώτων υλών μέχρι την οργάνωση των μονάδων παραγωγής, συσκευασίας, διανομής κλπ. Όλη αυτή η διαδικασία συντελεί στη βελτιστοποίηση του κέρδους, εφόσον επιτρέπει στις εταιρίες να αγοράζουν σε καλύτερες τιμές και να ελαχιστοποιούν τα λειτουργικά τους έξοδα. Είναι αφελές να ξεστομίζεται λοιπόν πως η αύξηση των ποσοτήτων θα έλυνε το πρόβλημα, απλούστατα γιατί αυτό δεν μπορεί να γίνει πάντα – και ας μην αναφερθούμε στο γεγονός ότι οι ποσότητες αυτές απλά θα αύξαιναν τις ποσότητες που εξάγονται και δεν θα καταλήγαν στο ράφι του φαρμακείου. Ενδιαφέρον πάντως θα είχε αυτό που αναφέρεται στο επόμενο “ψέμα”
5. Ελλείψεις παρουσιάζονται και στο στοκ σε φάρμακα των ίδιων των φαρμακευτικών εταιριών Υπάρχει μία νομική αξίωση από το κράτος προς κάθε φαρμακευτική εταιρία. Σύμφωνα με αυτή, οι εταιρίες παραγωγής και διάθεσης υποχρεούνται να έχουν στοκ ικανό να καλύψει τους επόμενους τρεις μήνες. Σε περίπτωση που λόγω ανωτέρας βίας κάτι τέτοιο δεν μπορεί να ισχύσει, οφείλουν να ενημερώσουν τις Αρχές για την έλλειψη. Κάτι τέτοιο θα ήταν ενδιαφέρον να ελεγχθεί ακόμα και σε περιόδους που δεν υπάρχει έλλειψη σε κάποιο προϊόν και να επιβληθούν οι ανάλογες κυρώσεις σε περίπτωση που δεν εφαρμόζεται. Στη λογική της αύξησης του κέρδους οι φαρμακευτικές εταιρίες είναι αμφίβολο ότι στοκάρουν πάντα ποσότητες για παραπάνω από λίγες εβδομάδες, μειώνοντας έτσι τα λειτουργικά τους κόστη.
6. Η συνταγογράφηση γενοσήμων θα μειώσει τις ελλείψεις Αυτή τη στιγμή ο φαρμακοποιός έχει τη δυνατότητα να προτείνει στον ασθενή του ένα φτηνότερο γενόσημο σκεύασμα, ιδιαίτερα στην περίπτωση που υπάρχει έλλειψη σε εκείνο που λαμβάνει. Οι ελλείψεις όμως δεν αφορούν τόσο σε φάρμακα που έχει λήξει η πατέντα τους και υπάρχουν γενόσημα στην αγορά καθώς για αυτά τα προϊόντα η τιμή στις ακριβές χώρες έχει μειωθεί κατά πολύ. Επομένως κατά κανόνα αυτά δεν εξάγονται.
Οι ελλείψεις στο πλαίσιο αυτό είναι αναπόφευκτες και πηγάζουν από μία και μόνο πρακτική, ότι το φάρμακο δεν είναι αγαθό αλλά προϊόν. Όσο το κέρδος είναι το βασικό κριτήριο και λειτουργούμε με όρους Αγοράς για τα φάρμακα, θα βλέπουμε και τις παθογένειες που έχει κάθε Αγορά: Ελλείψεις, αισχροκέρδεια, αποσύνθεση καρτέλ, κλπ.
