Η αγόρευση του Θόδωρου Θεοδωρόπουλου, συνηγόρου της Πολιτικής Αγωγής για λογαριασμό των μελών του ΠΑΜΕ στη δίκη της Χρυσής Αυγής, αποτελεί όχι μόνο ένα συγκλονιστικό νομικό κείμενο που ξεγυμνώνει την εγκληματική υπόσταση και δράση της ναζιστικής Χρυσής Αυγής, αλλά και ένα πολιτικό κειμήλιο που ανατέμνει τον δολοφονικό χαρακτήρα του ίδιου του ναζισμού.
Ο «Ημεροδρόμος» αποφάσισε λόγω της σπουδαιότητας της τοποθέτησης – η οποία στο σύνολό της αριθμεί στο γραπτό κείμενο τις 400 σελίδες – να την παρουσιάσει ολόκληρη στους αναγνώστες του. Η παρουσίαση (σήμερα το Μέρος 3ο) γίνεται σε συνέχειες, σύμφωνα με την δομή που τηρήθηκε στην αγόρευση, σε κάθε μια από τις οποίες ο αναγνώστης θα έχει παράλληλα τη δυνατότητα πρόσβασης σε ολόκληρο το σώμα της τοποθέτησης (στο τέλος του κάθε μέρους).
ΝΟΜΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ
2γ. Σχετικά με τον δόλο στο άρ. 299 ΠΚ – Διαζευκτικός δόλος
1-. Αναγνώσατε την απόφαση 3218/2013 του Τριμελούς Εφετείου Πλημμελημάτων που απέρριψε την έφεση των κατηγορουμένων (Στράτου-Σιατούνη) κατά της πρωτοδίκου αποφάσεως που τους παρέπεμπε στο Μεικτό Ορκωτό Δικαστήριο. Απλώς έχει ενδιαφέρον στο σκεπτικό και θέλω να το σημειώσω, αν κι εσείς τα γνωρίζετε, ότι «…ο δόλος πρέπει να κατευθύνεται προς την αφαίρεση της ζωής του άλλου [έστω και μη προσδιορισμένης (από πριν) ταυτότητας, ΑΠ 290/2016, ΑΠ 1286/2016, ΑΠ 1059/2014 κ.α.], εάν δε υπάρχει διαζευτικός δόλος, ανθρωποκτονίας ή σωματικής βλάβης, υπερισχύει ο δόλος της ανθρωποκτονίας…», αναφέρεται δε σχετική νομολογία. Τελικώς, το δικαστήριο στη συγκεκριμένη περίπτωση δέχτηκε ότι «…πρέπει να σημειωθεί ότι ακόμη κι αν γίνει δεκτό ότι οι κατηγορούμενοι είχαν διαζευκτικό δόλο ανθρωποκτονίας…ή σωματικής βλάβης, υπερισχύει ο δόλος της ανθρωποκτονίας σύμφωνα με όσα αναφέρονται στη μείζονα σκέψη…» (Βλ. και ΑΠ 1772/2010, ΑΠ 1406/2010, ΑΠ 753/1981 ΠΧ ΛΒ/46, Εφ. Θεσ/κης 47/1987 ΠΧ ΛΗ/20, Συμβ. Πλημ. Βόλου 317/2018, Ποιν. Δικ. 2019/470).
2-. Επαναλαμβάνω ότι σύμφωνα με τη νομολογία, ανθρωποκτόνος σκοπός υπάρχει «…είτε όταν ο δράστης θέλησε ευθέως και αποκλειστικώς τη θανάτωση (dolus directus), είτε όταν θέλησε ή να σκοτώσει ή να τραυματίσει (dolus alternativus), είτε όταν σκοπούσε μεν στην επαγωγή σωματικών βλαβών, δεν απέκλειε όμως το σκοπό ή το ενδεχόμενο της θανάτωσης (dolus eventualis). Στις περιπτώσεις αυτές, το βλαπτικό γεγονός εφόσον είχε προβλεφθεί, πρέπει να θεωρηθεί και ηθελημένο. Ενδεχόμενος δόλος είναι αρκετός. Ο δόλος της ανθρωποκτονίας δεν είναι όμως πάντοτε φανερός και δύναται να συνάγεται από τις προηγούμενες σχέσεις μεταξύ του δράστη και του θύματος, από τη φύση της πράξεως, από το χρησιμοποιηθέν μέσο, από τις συνθήκες κάτω από τις οποίες έλαβε χώρα η πράξη, από την κατεύθυνση του χτυπήματος…» Συμ.Πλημ. Βόλου 317/18 Ποιν.Δικ. 2019/470, Πλημ. Αλεξανδρουπόλεως 125/2015 ΠΧ ΞΖ/385.
2δ. Σχετικά με τη συναυτουργία
Αναφορικά με τη συναυτουργία, η νομολογία του ανωτάτου ακυρωτικού δεν απαιτεί να εξειδικεύεται η επιμέρους δράση του κάθε συναυτουργού (ΟλΑΠ 50/1990 ΝοΒ 38 σελ.320), αλλά αρκεί να αναφέρεται η πράξη, o κοινός δόλος, η παρουσία, η γνώση της από κοινού τέλεσης της πράξης.
Εξάλλου είναι γνωστό ότι «…με τον όρο “από κοινού” με τον οποίο εκφράζεται η έννοια της συναυτουργίας, νοείται αντικειμενικώς σύμπραξη κατά την εκτέλεσης της κύριας πράξεως και υποκειμενικός κοινός δόλος, δηλαδή ότι ο καθένας συμμέτοχος θέλει ή αποδέχεται την πραγμάτωση της αντικειμενικής υποστάσεως του διαπραττομένου εγκλήματος, γνωρίζοντας ότι και οι λοιποί συμμέτοχοι πράττουν με το δόλο τελέσεως του ίδιου εγκλήματος και θέλοντας ή αποδεχόμενος να ενώσει τη δική του δράση με εκείνη του άλλου ή των άλλων προς πραγμάτωση της αντικειμενικής υποστάσεως του εγκλήματος. Η σύμπραξη κατά την εκτέλεση της κυρίας πράξεως μπορεί να συνίσταται στο ότι ο καθένας πραγματώνει με την πράξη του την όλη αντικειμενική υπόσταση του εγκλήματος ή στο ότι η αντικειμενική υπόσταση του εγκλήματος πραγματώνεται με τις συγκλίνουσες επιμέρους πράξεις των συμμετόχων, ταυτόχρονες ή διαδοχικές, χωρίς να είναι αναγκαίο να εκτίθενται στη δικαστική απόφαση και οι επιμέρους υλικές ενέργειες καθενός από τους συναυτουργούς…», ΑΠ 1024/2019, ΑΠ 210/2017, ΑΠ 603/2016.
[Υπενθυμίζουμε ότι έχει κριθεί ότι ο κοινός δόλος μπορεί να σχηματιστεί ακόμα και κατά την εκτέλεση της πράξης («τυχαία συναυτουργία»), Συμβούλιο Εφετών Θεσσ 630/1992, Υπεράσπιση 1995, σελ. 518].
Ιδιαίτερα για την κατά συναυτουργία απόπειρα, αρκεί να θεμελιώνεται η κοινή απόφαση, η παρουσία, ο κοινός δόλος. Όταν έστω και ένας εκ των συναυτουργών τελέσει μία πράξη που αποτελεί αρχή τελέσεως του εγκλήματος, τότε όλοι οι συναυτουργοί εισέρχονται στην κατά συναυτουργία απόπειρα, δεδομένου ότι επί συναυτουργίας η συμβολή κάθε συμπράττοντος καταλογίζεται και στους λοιπούς μόνο στον βαθμό που συνιστά για τον πράττοντα συναυτουργική δράση. Επιβάλλεται να αναφέρεται η πράξη και ο κοινός δόλος, είναι δε αδιάφορο αν η πραγμάτωση της αντικειμενικής υπόστασης του εγκλήματος τελείται από όλους κατά τον αυτό τρόπο, και με την αυτή ενέργεια, αλλά αρκεί ότι όλοι τελούν εν γνώσει της πρόθεσης μεταξύ τους για την τέλεση του αυτού εγκλήματος (βλ. ΑΠ 571/1993 Ποινικά Χρονικά ΜΓ σελ.389, Πλημμελειοδικείο Αθηνών 5279/1996 Ποινικά Χρονικά ΜΣΤ σελ.115).
Αυτό αναφέρει και ο επίτιμος αρεοπαγίτης Κ. Φράγκος στην online κατ’ άρθρο ερμηνεία του Ποινικού Κώδικα των εκδόσεων Σάκκουλα (www.sakkoulas-online.gr). Αναφέρει εκεί: «…Η απόπειρα λογίζεται ότι υπάρχει για όλους όσους συναποφάσισαν την πραγμάτωση του εγκλήματος, από τη στιγμή κατά την οποία έστω ένας από αυτούς τελέσει πράξη που συνιστά αρχή εκτέλεσης, οπότε η αρχή τέλεσης του ενός είναι αρχή τέλεσης για όλους…»
Βλ. ειδικότερα την με αριθμό 1338/2005 απόφαση του Αρείου Πάγου, με την οποία εκρίθη ότι:
«…Απόπειρα κλοπής μπορεί να τελεστεί και κατά συναυτουργία, όπως στην περίπτωση που περισσότεροι έχουν συναποφασίσει την τέλεση της κλοπής και ένας από αυτούς δεν πρόφτασε να αρχίσει την εκτέλεση της δικής του συμβολής, αρκεί όμως να έχει πραγματωθεί τουλάχιστον από έναν αρχή εκτέλεσης (…) Το γεγονός ότι η αναιρεσείουσα δεν πρόφτασε να αρχίσει την εκτέλεση της δικής της συμβολής, που ήταν η φόρτωση των πραγμάτων στο αυτοκίνητο, δεν αναιρεί την συμμετοχή της ως συναυτουργού στην απόπειρα κλοπής, αφού όπως εκτέθηκε, αρκεί να έχει πραγματωθεί τουλάχιστον από έναν των συναυτουργών αρχή εκτέλεσης της συναποφασισθείσης εγκληματικής πράξης…».
(Βλ. αναλόγως για την κατά συναυτουργία απόπειρα και ΑΠ 2014/2019, ΑΠ 413/2017)
2ε. Απλή συνέργεια
Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 47 παρ. 1 ΠΚ, όποιος παρέσχε με πρόθεση σε άλλον οποιαδήποτε συνδρομή πριν από την τέλεση ή κατά την τέλεση της άδικης πράξεως που διέπραξε, τιμωρείται ως συνεργός με ποινή ελαττωμένη (άρθρο 83). Από το συνδυασμό των παραπάνω διατάξεων, προκύπτει ότι απλός συνεργός σε τετελεσμένη ή σε απόπειρα ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως είναι όποιος, με θετική ή αποθετική του ενέργεια, με πρόθεση, παρέχει στον αυτουργό, πριν από την τέλεση ή κατά την τέλεση της άδικης πράξεως, την οποία ο τελευταίος τελεί, οποιαδήποτε υλική ή ψυχική συνδρομή, η οποία συντελεί στην τέλεση της πράξεως από τον αυτουργό. Η συνδρομή του απλού συνεργού μπορεί να είναι είτε υλική είτε ψυχική. Η αντικειμενική υπόσταση της απλής συνέργειας πραγματώνεται με οποιαδήποτε βοηθητική της κυρίας πράξεως ενέργεια ή παράλειψη, θετική ή αποθετική, υλική ή (και) ψυχική. Η ψυχική δε βοήθεια μπορεί να παρασχεθεί και με την παρουσία του απλού συνεργού (εγγύς) στον τόπο του εγκλήματος και την παρότρυνση, ενίσχυση ή διευκόλυνση του φυσικού αυτουργού στον τόπο αυτό. Ο δόλος του απλού συνεργού συνίσταται στη γνώση του για την από τον αυτουργό τέλεση ορισμένης άδικης πράξεως που αντικειμενικά συνιστά έγκλημα (ανθρωποκτονία εκ προθέσεως) και τη βούληση ή αποδοχή να συμβάλλει στην τέλεση αυτής από τον αυτουργό: Ο απλός συνεργός δεν χρειάζεται να γνωρίζει στις λεπτομέρειες τα σχετικά με τις πιθανότητες επίτευξης του σκοπού του φυσικού αυτουργού, εάν τελικώς θα επιτευχθεί αυτός, τον τρόπο τελέσεως κ.λπ., αρκεί να γνωρίζει και να αποδέχεται ότι αυτός απεφάσισε και πρόκειται να τελέσει μία πράξη, έστω κατ’ είδος προσδιορισμένη (ΑΠ 928/2015).
Με την προαναφερόμενη με αρ. 928/2015 απόφαση του Αρείου Πάγου έγινε δεκτό ότι: «Αποδείχθηκε όμως ότι ο κατηγορούμενος αυτός είχε ενεργό συμμετοχή στις συγκρούσεις των οπαδών των δύο ομάδων, με την συμμετοχή του δε αυτή, τις παροτρύνσεις του κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων προς τους οπαδούς της ομάδας του …, καθώς επίσης με τις φωνές και τις κραυγές του εξωθούσε τους συμμετέχοντες στις συγκρούσεις οπαδούς του …. σε βιαιοπραγίες κατά των οπαδών του … και ενίσχυσε την απόφαση τόσο του Χ. Σ., όσο και των άλλων αγνώστων ατόμων που επιτέθηκαν κατά του Μ. Φ., να επιφέρουν πλήγματα σ’ αυτόν με μια σιδηρόβεργα ο Χ. Σ. και με διάφορα άλλα αντικείμενα και μαχαίρια οι άλλοι, όταν αυτός έπεσε στο οδόστρωμα, πράγμα το οποίο αντιλήφθηκε αυτός, γνωρίζοντας ότι τα πλήγματα αυτά ήταν ενδεχόμενο να επιφέρουν τον θάνατο αυτού και αποδεχόμενος το αποτέλεσμα αυτό, γνώριζε δε ότι η παραπάνω ενεργός συμμετοχή του στις συγκρούσεις των οπαδών των δύο ομάδων είναι ενδεχόμενο να ενισχύσει την απόφαση των αυτουργών της πράξης σε βάρος του Μ. Φ. και αποδέχθηκε το ενδεχόμενο αυτό. Η συμπεριφορά αυτή του εν λόγω κατηγορουμένου, η οποία δεν περιορίσθηκε στην απλή παρουσία του στον τόπο των επεισοδίων, αλλά στην ενίσχυση της απόφασης των αυτουργών της πράξης σε βάρος του Μ. Φ. να τον θανατώσουν, πληροί την αντικειμενική και υποκειμενική υπόσταση του εγκλήματος της απλής συνέργειας, στην πράξη της ανθρωποκτονίας με πρόθεση του Μ. Φ., με την μορφή της ψυχικής συνέργειας (…)».
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ο Άρειος Πάγος απέρριψε τις σχετικές αιτιάσεις των αναιρεσειόντων, υπογραμμίζοντας: «Ειδικότερα παρατίθενται στην προσβαλλομένη απόφαση με λεπτομέρεια οι συγκεκριμένες ενέργειες και των τριών αναιρεσειόντων που συνιστούν την απλή συνέργεια στην πράξη της ανθρωποκτονίας με πρόθεση και διαλαμβάνεται ότι η συνδρομή παρασχέθηκε εν γνώσει τους ότι από τα πλήγματα των φυσικών αυτουργών με σιδερόβεργα, μαχαίρι και άλλα αντικείμενα σε βάρος του παθόντος Μ. Φ. ήταν δυνατόν να επέλθει ο θάνατος αυτού και ότι το αποτέλεσμα των φυσικών αυτουργών το αποδέχονταν, αιτιολογώντας έτσι ότι συνέτρεχε στο πρόσωπο των αναιρεσειόντων το υποκειμενικό στοιχείο του ενδεχόμενου δόλου».
Εκτός της προαναφερόμενης απόφασης αναφερόμαστε στην ΑΠ 747/2000 ΠΧ ΝΑ σελ. 69, όπου έγιναν δεκτά τα εξής: «…κραδαίνοντας ρόπαλα και διάφορα επιθετικά αντικείμενα (…) και έχοντας την ψυχική συμπαράσταση των λοιπών μελών της οικογένειάς του, αποπειράθηκε να σκοτώσει (…) αλλά απέτυχε (…), εν συνεχεία δε, ενισχυόμενος ιδιαιτέρως με προτροπές και απειλητικές κραυγές από όλα τα μέλη της οικογένειάς του, πυροβόλησε το θύμα από ελάχιστη απόσταση, επιφέροντας τον θάνατό του».
Για τη στοιχειοθέτηση της απλής συνέργειας σε ανθρωποκτονία από πρόθεση, αρκεί λοιπόν και η απλή παρουσία στον τόπο του εγκλήματος, στον βαθμό που ψυχικά ενισχύει την απόφαση του δράστη να τελέσει την πράξη, πολύ δε περισσότερο όταν η απόφαση του δράστη ενισχύεται από την παρουσία των απλών συνεργών, που με φωνές, κραυγές κ.λπ., κρατώντας ρόπαλα, σιδηρογροθιές και άλλα αντικείμενα, ενθαρρύνουν και ενδυναμώνουν την απόφαση και τη θέλησή του για την τέλεση της πράξης [συμβ.ΑΠ 1687/2002 ΠΧ ΝΓ σελ. 638, όπου και σημείωση με παράθεση νομολογίας σχετικά με το ζήτημα της παρουσίας στον τόπο του εγκλήματος και του πότε αυτή στοιχειοθετεί απλή (ψυχική) συνέργεια].
