Μας έλεγαν πως η κρίση θα ενισχύσει τη συνεργασία των ανθρώπων, θα ξεκαθαρίσει το τοπίο από τους ανίκανους και τους δήθεν, θα επικρατήσει, επιτέλους, η αξιοκρατία. Προϊόντος του χρόνου, διαπιστώνουμε ότι τίποτα από αυτά δεν ισχύει. Αντίθετα, επικρατεί εντονότερα η φαλκίδευση. Και στο χώρο της τέχνης, ειδικά του θεάτρου, σε επίπεδο θεσμών η κατάρρευση είναι εμφανής. Παράδειγμα, ο μακροχρόνιος θεσμός των Βραβείων Κριτικών Θεάτρου και Βραβείων «Κάρολος Κουν»:
-
Η θεατρική κριτική στην Ελλάδα κακοπαθαίνει.
-
Κακοποιείται από επίδοξους δημοσιογράφους που αναλαμβάνουν -ως πλέον ανώδυνο- να γράφουν περί τέχνης και προβάλλονται ως κριτικοί θεάτρου με μόνο τους κριτήριο τη συμπάθεια ή την εκδούλευση προς καλλιτέχνες.
-
Κακοποιείται από την εύκολη πρόσβαση στα ηλεκτρονικά μέσα οιουδήποτε θεωρεί ότι έχει κρίση για το θέατρο και κολακεύει ή κατακεραυνώνει ηθοποιούς, σκηνοθέτες, παραστάσεις, ανάλογα με φιλίες, συγγένειες κ.ά.. (Να θυμίσω εδώ ότι τα αναξιόπιστα, τα πρώτα χρόνια, Βραβεία κοινού του «Αθηνοράματος» θορύβησαν τους υπευθύνους του περιοδικού που ανέλαβαν, με σειρά υποδείξεων, να εκπαιδεύσουν θεατρικά τους αναγνώστες του δίνοντας το επιβεβλημένο κύρος στα εν λόγω βραβεία).
-
Κακοποιείται από κάποιους ιθύνοντες του πολιτιστικού ρεπορτάζ που, αντί να ενημερώνουν τον αναγνώστη, τείνουν να υποκαταστήσουν συχνά τον κριτικό καταθέτοντας άκριτα την προσωπική τους, συναισθηματικά φορτισμένη, εκτίμηση.
-
Τα βραβεία της ντροπής
-
Η θεατρική κριτική κακοποιείται όμως σήμερα πρώτιστα από τα ίδια τα θεσμικά της όργανα, την άνευ θεατρικής υπόστασης πλέον Ένωση Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών και τα Βραβεία που αναγγέλλει ότι θα απονείμει την ερχόμενη εβδομάδα στο Μέγαρο Μουσικής εξόδοις Δήμου Αθηναίων.
-
Πρόκειται για τα Βραβεία των Κριτικών Θεάτρου καθώς και τα Βραβεία ΚΑΡΟΛΟΣ ΚΟΥΝ τα οποία έχει εμπιστευτεί τις τελευταίες δεκαετίες στους Κριτικούς Θεάτρου ο Δήμος Αθηναίων ο οποίος, άλλωστε, καλύπτει τα έξοδα κατασκευής των τιμητικών στεφάνων και της όλης εκδήλωσης. Την προσφερόμενη για το θέατρο εκδήλωση εκμεταλλεύονται και οι Κριτικοί Μουσικής για να απονείμουν τα δικά τους βραβεία.
-
Θεωρητικά, πρόκειται για τα πλέον έγκυρα βραβεία θεάτρου στην Ελλάδα.
-
Στην Επιτροπή Βραβείων συμμετέχουν καταστατικά έγκυροι και ενεργοί κριτικοί θεάτρου.
-
Πριν δύο-τρία χρόνια η πλειοψηφία των τότε ενεργών κριτικών θεάτρου, μετά διαβουλεύσεις μηνών, αποχώρησε (και διαγράφτηκε) από την Ένωση διαμαρτυρόμενη για μεθοδεύσεις του Δ.Σ. στο οποίο οι κριτικοί θεάτρου, ενάντια στο καταστατικό, εκπροσωπούντο ελλιπώς σε σχέση με τη μειονότητα των μουσικών. Το αποτέλεσμα είναι ότι αν και εγνωσμένου κύρους από τη Διεθνή Ένωση Κριτικών Θεάτρου στα όργανα της οποίας κάποιοι μετέχουν, οι πλέον ενεργοί Έλληνες Κριτικοί δεν αποτελούν μέλη της αντίστοιχης Ελληνικής.
-
Η απορφανισμένη από κριτικούς θεάτρου Ένωση και με ουσιαστικά απέχοντες των διαδικασιών τους ελάχιστους δύο ή τρεις έγκριτους εναπομείναντες αδυνατούσε πλέον να συγκροτήσει πενταμελή Επιτροπή Βραβείων εξ ού και δεν προχώρησε πέρυσι σε βραβεύσεις.
-
Βραβείο Τραγωδού στον Ρουβά;
-
Έτσι, το Δ.Σ. προχώρησε σε «νέες προσλήψεις» υποτιθέμενων κριτικών θεάτρου, από αυτούς που, όπως ανέφερα παραπάνω, «κακοποιούν τη κριτική», παραβιάζοντας τους όρους του καταστατικού και χρήζοντας, σήμερα, κάποιους από αυτούς «Μέλη της Επιτροπής Βραβείων Κουν».
-
Δικηγόροι και σεβάσμιοι κριτικοί χορού συναποτελούν την Πενταμελή Επιτροπή Θεάτρου που προτείνει ως υποψήφιους για το Βραβείο Αρχαίου Δράματος τον Σάκη Ρουβά ή την Ελένη Μπούκλη που έπαιξε τον μικρό και ΒΟΥΒΟ (!) ρόλο της Ιόλης στις «Τραχίνιες».
-
Και μπορεί να μην έχει κανείς τίποτα με τον συμπαθή Ρουβά που αναμείχθηκε σε μια υπόθεση για φιλανθρωπικούς σκοπούς και σεβάστηκε, στο μέτρο των δυνατοτήτων του, τον τραγικό ρόλο που του εμπιστεύτηκαν. Όμως, κατά πόσο έχει ανάγκη ο ίδιος να αποδεχθεί την υποψηφιότητα αυτή που κινδυνεύει να προκαλέσει χλεύη εις βάρος του ενώ εξυπηρετεί αλλότριους στόχους;
-
Ούτε φυσικά μπορεί να στραφεί κάποιος κατά της νεαράς ηθοποιού που δεν άρθρωσε λόγο στην παράσταση και τιμάται αυτή, ως υποψήφια, έναντι των συναδέλφων της. Μήπως στη θέση της θα έπρεπε να αρνηθεί την υποψηφιότητα για απλούς λόγους δεοντολογίας και στοιχειώδους σεβασμού;
-
Και ακόμα: πώς αισθάνεται, άραγε, η τρίτη συνυποψήφια των ανωτέρω Μάρθα Φριντζήλα για την «τιμή» που της γίνεται;
-
Αλλά αναρωτιέται κανείς: δύο θεατρικές περιόδους (2012-2014) με τόσες παραστάσεις Αρχαίου Δράματος, τόσους μεγάλους ηθοποιούς και σημαντικούς σκηνοθέτες, σκηνογράφους, ενδυματολόγους, μουσικούς, αυτοί ήσαν οι επικρατέστεροι για βράβευση; Δικαιολογημένα θα αναρωτηθεί κανείς κατά πόσον η Επιτροπή είδε άραγε και άλλες παραστάσεις ή κατά πόσον, με τις επιλογές της, δεν εξυπηρετεί άλλους στόχους.
-
Διότι, χωρίς να θέλει να θίξει κανείς τους προτεινόμενους και στις υπόλοιπες κατηγορίες (παρ’ όλο που κάποιων η επιλογή δημιουργεί και πάλι εύλογα ερωτήματα ενώ τα διαφορετικά βραβεία κινούνται μεταξύ κάποιων ελάχιστων μόνο από τις εκατοντάδες παραστάσεις), αναρωτιέται πλέον κατά πόσο τους τιμά η επιλογή τους από μια τέτοια αναρμόδια Επιτροπή; Κατά πόσο ακόμη και η παρουσία τους εκεί δεν τους εκθέτει;
-
Η κριτική θεάτρου είναι είδος πολυτελείας προς εξαφάνιση. Σε αυτό που οι κριτικοί θα έπρεπε να είναι αναντικατάστατοι είναι σε κάποια βραβεία όπως αυτά του «Καρόλου Κουν». Η «Ένωση Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών», με τα εναπομείναντα ή βεβιασμένα στρατολογημένα νέα μέλη της, δεν είναι σε θέση να επιτελεί πλέον τον ρόλο αυτό.
-
Ευτελίζει, όπως αποδεικνύει στην πράξη, το θεσμό των Βραβείων, ευτελίζει τους δημιουργούς, ευτελίζει το ίδιο το θέατρο.
-
Ποια είναι άραγε η θέση του Δήμου Αθηναίων -υπεύθυνου για τη σχετική εκδήλωση αλλά και θεματοφύλακα των «Βραβείων Κουν»- επ’ αυτού;
-
Και ποια η θέση των «τιμώμενων» καλλιτεχνών;
Ας προστατευτεί από όλους μας η χαμένη τιμή του θεάτρου μας.
* Ο Δημήτρης Τσατσούλης είναι καθηγητής Σημειωτικής του Θεάτρου και Θεωρίας της Επιτέλεσης στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Πάτρας και κριτικός Θεάτρου.
