Προπαγάνδα- τρομοκρατία

« Μην τους φοβάσαι, στο φόβο σου ποντάρουν… »

Γιάννης Ρίτσος

«Καλός πολίτης είναι ο τρομοκρατημένος πολίτης …»

Στη Δύση, δεκαετίες τώρα, κυριαρχεί ένα δόγμα : καλός πολίτης είναι ο τρομοκρατημένος πολίτης. Ένας τέτοιος πολίτης είναι εύκολα χειραγωγήσιμος . Είναι μέρος, ας μας επιτραπεί η έκφραση, μιας «βιομάζας» που κινείται προβλέψιμα (πολιτικά- ιδεολογικά) και εκφράζεται (συναισθηματικά, γνωσιακά) ομοιόμορφα, (ομαλοποίηση κοινωνικών συμπεριφορών).

Η τρομοκρατία λοιπόν, τόσο σαν έννοια όσο και σαν δράση, αποκτά ιδιαίτερη σημασία για την εξυπηρέτηση πολιτικών σκοπών και οικονομικών συμφερόντων που βρίσκονται πάνω από τις ζωές των ανθρώπων.

Πολλοί παράγοντες και πολλές αιτίες που σχετίζονται με την τρομοκρατία αλληλεπιδρούν και καθιστούν δύσκολη την κατανόησή της. Με άλλα λόγια, η αλληλοδιαπλοκή αιτιών και παραγόντων διευκολύνει την συστηματική προσπάθεια των αστικών κρατών, του μεγάλου κεφαλαίου, των οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων, να απομονώσουν την τρομοκρατία από τις πολιτικές συνθήκες που την δημιουργούν, ώστε να καθορίσουν προς όφελός τους τον τρόπο που γίνεται αντιληπτή.

Πράγματι, έννοιες και θεωρίες όπως ο «πόλεμος των πολιτισμών», ο θρησκευτικός φανατισμός, το τζιχάντ, το ψυχολογικό προφίλ των καμικάζι βομβιστών, το ισλάμ, επιστρατεύονται κυρίως από κρατικές υπηρεσίες ώστε να οδηγήσουν σε ένα αδιευκρίνιστο γενικό και αόρατο απόλυτο κακό, που σκοπό έχει να αποκρύψει τις πραγματικές ευθύνες από όπου και αν αυτές προέρχονται.

Η άποψη που θεωρεί ορισμένα κοινωνικά και πολιτικά φαινόμενα , όπως την τρομοκρατία, ως πολυπαραγοντικά και πολυαιτιακά είναι γενικά σωστή. Έχει όμως ένα μειονέκτημα, δημιουργεί μια σούπα αιτιών και παραγόντων, που σε τελευταία ανάλυση οδηγεί σε αδιέξοδο την οποιαδήποτε προσπάθεια για την κατανόησή τους.

Ο εντοπισμός των παραγόντων, που αλληλεπιδρούν στο φαινόμενο της τρομοκρατίας ,είναι αναγκαίος. Για την πλήρη κατανόησή της όμως χρειάζεται η ανάδειξη της κύριας αιτίας, της κύριας αντίθεσης.

Αυτή την κύρια αιτία όσο και να ψάξει κάποιος δε θα τη βρει ούτε στη θρησκεία, ούτε στην ιδεολογία, ούτε στον πολιτισμό. Αυτή η κύρια αιτία βρίσκεται στην καρδιά του καπιταλισμού.

Η θεωρία της αντίθεσης των πολιτισμών Ανατολής – Δύσης και η υποτιθέμενα αναπόφευκτη σύγκρουσή τους, είναι μια αντιεπιστημονική, ανιστορική θεωρία. Είναι μια κατά παραγγελία θεωρία για να δικαιολογήσει την ληστρική επιδρομή του καπιταλισμού στον ορυκτό πλούτο της Ανατολής.

Την κοινωνία δεν την διαμορφώνει η ιδεολογία, η τέχνη, η επιστήμη, η θρησκεία. Αντίθετα, είναι η κοινωνία, οι σχέσεις παραγωγής που διαμορφώνουν την θρησκεία, την ιδεολογία ,τις ανάγκες, τις αξίες,…

Με αφορμή τα τελευταία τρομοκρατικά χτυπήματα στο Παρίσι και στις Βρυξέλλες, ορισμένοι ηγέτες χωρών της δύσης μιλάνε για πόλεμο. Αυτές οι καλά σχεδιασμένες απόψεις, ενισχύουν την άποψη ότι η τρομοκρατία ταυτίζεται με τον πόλεμο και οδηγούν τις προσπάθειες καταστολής στο πεδίο των ενόπλων δυνάμεων, με ότι αυτό συνεπάγεται.

Η σκόπιμη ταύτιση της τρομοκρατίας με τον πόλεμο, έχει σαν σκοπό να δημιουργήσει σύγχυση για τις πραγματικές διαστάσεις αυτού του φαινομένου.

Αυτές οι διαστάσεις είναι πλέον γνωστές σε μεγάλο βαθμό. Αυτοί που δημιουργούν τους πολέμους, που επαναπροσδιορίζουν τα σύνορα χωρών που πριν ένα περίπου αιώνα οι ίδιοι έφτιαξαν, που ληστεύουν τον πλούτο από τους λαούς των χωρών που διαλύουν, είναι και αυτοί που δημιούργησαν και δημιουργούν την τρομοκρατία είτε με την μορφή του ISIS, της Αλ Κάιντα, είτε με την μορφή παράπλευρων απωλειών από τις πολεμικές επιχειρήσεις των ενόπλων δυνάμεών τους.

Σε αυτό το πλαίσιο, υπάρχουν κοινά στοιχεία μεταξύ των πολέμων που δημιουργούν, των τρόπων που τους διεξάγουν και των τρομοκρατικών χτυπημάτων στις χώρες της Δύσης.

Αυτά τα κοινά στοιχεία, σε επίπεδο προπαγάνδας, άσκησης ψυχολογικού πολέμου και τρομοκρατίας, θα προσπαθήσουμε να αναπτύξουμε στη συνέχεια.

Ο άμεσος και απόλυτος έλεγχος πολλών τρομοκρατικών οργανώσεων από τις μυστικές υπηρεσίες των χωρών της Δύσης, θέτει πολλά ερωτηματικά σχετικά με τις επιχειρήσεις αυτών των οργανώσεων μέσα στο έδαφος και εναντίων πολιτών των χωρών που τις δημιούργησαν. Οι τελευταίες επιχειρήσεις στις Βρυξέλλες , δηλαδή στην έδρα του ΝΑΤΟ, της Ε.Ε. και του Echelon ενισχύουν τα ερωτήματα γιατί πρόκειται για μια από τις καλύτερα φυλασσόμενες περιοχές του κόσμου.

Παρατηρήσαμε και παρατηρούμε μια σειρά γεγονότων, πολεμικών επιχειρήσεων και επιθέσεων αυτοκτονίας. Αυτές οι επιχειρήσεις, οδηγούν σε ψυχολογικές συνέπειες που επαναλαμβάνονται στους πολέμους του κόλπου, της Σερβίας, της Παλαιστίνης, του Αφγανιστάν, της Ασίας, και στις τελευταίες τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι, στις Βρυξέλλες.

Η εισβολή στην Ανατολή, για την αρπαγή του ορυκτού πλούτου προετοιμάστηκε προπαγανδιστικά πολύ πριν ξεκινήσουν οι πόλεμοι. Η προπαγανδιστική δραστηριότητα είχε και έχει σαν σκοπό να ασκήσει κοινωνική επιρροή τόσο μέσα στις χώρες που υφίστανται τις παρεμβάσεις, όσο και στις χώρες της Δύσης. Έτσι, επιχειρήθηκε η διάδοση και σταθεροποίηση μερικών ιδεών που αποτελούν την βάση πάνω στην οποία διαμορφώνεται η ιδεολογία και οι κοινωνικο-πολιτικές πεποιθήσεις του ιμπεριαλισμού :

• Οικονομία της αγοράς

• «Ανθρώπινα δικαιώματα»

• «Δημοκρατία»

• «Παγκοσμιοποίηση»

• «Κατάργηση συνόρων»

• «ιδεολογία χρηματιστήριου»

• «Ισλαμική τρομοκρατία»

• «Ισλαμικός φονταμενταλισμός»

• «Πόλεμος των πολιτισμών», κ.λ.π.

Ένα δεύτερο επίπεδο στόχων της κοινωνικής επιρροής είναι :

• Η δημιουργία εξατομικευμένης μορφής συνείδησης

• Η δημιουργία μιας συγκεκριμένης και μοναδικής εικόνας του κόσμου και των γεγονότων που τον συνθέτουν

• Κυριαρχία αυτής της εικόνας στα Μ.Μ.Ε.

• Φίμωση «ενοχλητικών» φωνών

• Ερμηνεία αυτής της εικόνας του κόσμου μέσα από το ιδεολογικό πρίσμα του ιμπεριαλισμού

• Δημιουργία συγκεκριμένων κοινωνικο-ψυχολογικων στάσεων που καθορίζουν τον τρόπο που γίνονται αντιληπτά τα μηνύματα από τα Μ.Μ.Ε.

Στρατηγική επιδίωξη της προπαγάνδας του ιμπεριαλισμού είναι να διαμορφώσει, να διατηρήσει, ή να αλλάξει τις ψυχολογικές διαθέσεις και τις συνειδήσεις των κοινωνιών. Αυτά τα ψυχολογικά φαινόμενα μπορεί να αφορούν :

• Κοινωνικά συναισθήματα , αγωνία

• Διαθέσεις , αναμονή

• Καταστάσεις φόβου, ταραχή

• Ανασφάλεια , άγχος

• Αβεβαιότητα, πανικό

Ή αντίθετα:

• Ενθουσιασμό

• Ασφάλεια

• Βεβαιότητα

• Ηρεμία

• Σταθερότητα κ.λ.π

Η προπαγανδιστική δραστηριότητα δρα κυρίως σε συναισθηματικό ή νοητικό επίπεδο με σκοπό : οι γνώσεις, οι ιδέες, οι αξίες, οι αντιλήψεις που διέπουν την κυρίαρχη ιδεολογία να μετατρέπονται σε ατομικές, προσωπικές πεποιθήσεις και σε στάση ζωής και αντίληψης.

Στο πλαίσιο άσκησης κοινωνικής επιρροής η δημιουργία συγκεκριμένων συγκινησιακών καταστάσεων καθορίζει την αναστολή ή τη δυσκολία κατανόησης της αντικειμενικής πραγματικότητας και πληροφόρησης. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι οι βομβιστικές επιθέσεις. Αυτές οι συγκινησιακές καταστάσεις είναι :

• Φόβος

• Ανησυχία

• Αμφιβολία

• Μίσος

• Απέχθεια προς τους άλλους

• Θυμός, κ.λ.π.

Στο ίδιο πλαίσιο, προσπαθούν να δημιουργήσουν στους λαούς που δέχονται τις ιμπεριαλιστικές επιθέσεις (Ιράκ, Συρία, κ.λ.π.) αισθήματα

• Φόβου

• Μοναξιάς

• Απομόνωσης

• Κατωτερότητας

• Αδυναμίας

• Ανησυχία, κ.λ.π.

Όσο πιο έντονες είναι οι καταστάσεις συγκίνησης τόσο περισσότερο δυσκολεύεται η κατανόηση της αλήθειας. Η υποβολή που δρα ανασταλτικά πάνω στη νοητική δραστηριότητα ενώ ταυτόχρονα κατευθύνεται στο συγκινησιακό μέρος της συνείδησης μπορεί να εξασφαλίσει :

• Αποδοχή μιας ιδέας χωρίς κριτική

• Αφομοίωση μιας ιδέας χωρίς κριτική

• Αποδοχή λαθεμένων απόψεων

• Δράση χωρίς σκέψη

• Προσηλυτισμό, κ.λ.π.

Με την υποβολή της έννοιας του «πολέμου των πολιτισμών» τα επιτελεία της προπαγάνδας αναζωπύρωσαν συναισθήματα :

• Φόβου

• Μίσους

• Εχθρότητας

• Απέχθειας για τους άλλους, ματαιοδοξίας

• Οργής

• Ρατσισμού, κ.λ.π.

Μέσα από την συγκινησιακή ένταση, επιχειρείται να ανασταλεί κάθε λογική και κριτική σκέψη. Η ταύτιση, ένας άλλος ψυχολογικός μηχανισμός που χρησιμοποιείται κατά τη διαδικασία υποβολής, ενίσχυσε τη θεωρία της αντίθεσης των πολιτισμών με το να υποστηρίζει το «εμείς» και οι «άλλοι». Η ένταξη στο «εμείς» της συμμαχίας επιδιώκεται παντοιοτρόπως. Η ταύτιση μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί ως ταύτιση με τον επιτιθέμενο και να βοηθήσει έτσι τις προσπάθειες υποταγής των λαών που αντιστέκονται .

Οι οργανώσεις τύπου Αλ Κάιντα , ο ISIS,… δημιουργήθηκαν για να εξυπηρετήσουν τα παραπάνω σχέδια (στο εσωτερικό των χωρών που δρουν υποστηρίζουν – μεταξύ άλλων- τους εμφύλιους πολέμους και στο εξωτερικό – μεταξύ άλλων επίσης- την θεωρία του «πολέμου των πολιτισμών»).

Για να αποφύγουμε την συνομωσιολογία πρέπει να πούμε πως όταν δημιουργούνται τέτοιου είδους οργανώσεις από τις μυστικές υπηρεσίες, οι τελευταίες, έχουν σαν σκοπό να ελέγξουν τη δυναμική της διαδικασίας και όχι τις επιμέρους δραστηριότητες, που μπορούν ενίοτε να αυτονομούνται μέσα στην ίδια τη δυναμική. Αυτός είναι και ο λόγος που εύκολα φιλικά προσκείμενες οργανώσεις γίνονται εχθρικές και το αντίστροφο.

Αυτές οι οργανώσεις, πέραν των πολεμικών επιχειρήσεων, είναι σε θέση να διεξάγουν και ανορθόδοξες επιχειρήσεις στις ποίες συμπεριλαμβάνονται και οι λεγόμενες τρομοκρατικές επιθέσεις αυτοκτονίας. Τέτοιες επιχειρήσεις ήταν αυτές στο Μπατακλάν στο Παρίσι, στο Αεροδρόμιο και στο Μετρό των Βρυξελλών.

Βέβαια, δεκάδες τέτοια τυφλά χτυπήματα αυτοκτονίας έχουν γίνει και μέσα στις χώρες της Ανατολής. Ακόμα και σε αυτές που εμπλέκονται σε πολεμικές επιχειρήσεις.

Τι σκοπό έχουν αυτά τα τυφλά χτυπήματα που σκορπούν το θάνατο αδιακρίτως; Μπορούν να ερμηνευτούν μέσα από το τρίπτυχο προπαγάνδα- ψυχολογικός πόλεμος- τρομοκρατία; , Και αν ναι , μπορούν να είναι ελεγχόμενα και καθοδηγούμενα από αυτούς οι οποίοι ελέγχουν αυτές τις οργανώσεις (βλ. χρηματοδότηση, εκπαίδευση, οπλισμός, πληροφορίες, πολιτική στήριξη, κ.λ.π.). Σε τελευταία ανάλυση τα αποτελέσματα αυτών των χτυπημάτων μπορούν να είναι αξιοποιήσιμα ; Πως είναι δυνατόν να «διεξάγεται» πόλεμος κατά του ισλαμικού κράτους και ταυτόχρονα αυτό να στηρίζεται ως ύπαρξη και λειτουργία ;

Για να απαντήσουμε σε αυτά τα ερωτήματα πρέπει να δούμε τι προκαλούν αυτές οι ενέργειες :

• Άγχος θανάτου

• Τρόμος

• Πανικός

• Φόβος

• Ανασφάλεια, τίποτα δεν είναι ασφαλές

• Αίσθηση αδυναμίας προστασίας

• Αγχώδης αναμονή του αγνώστου

• Σύνδρομο αβοηθητότητας

• Αβεβαιότητα

• Αίσθηση ότι όλοι είναι απροστάτευτοι

Ο φόβος προϋποθέτει ένα συγκεκριμένο αντικείμενο, ενώ το άγχος όχι. Σε συνθήκες άγχους μπορεί να διακρίνουμε μια αβεβαιότητα, μια αμφιβολία, την πιθανότητα να προκύψουν επικίνδυνες καταστάσεις. Άμεσο αποτέλεσμα αυτών των συναισθημάτων είναι η πιθανότητα αναστολής κάθε δράσης (βλ. τα συναισθήματα που δημιουργήθηκαν στον αμερικανικό λαό αμέσως μετά τα χτυπήματα της 11^ης Σεπτέμβρη και την αναστολή κάθε δράσης για αρκετές μέρες μετά).

Ο φόβος μπορεί να οδηγήσει σε δράση όπως η φυγή ή η αντίσταση. Το άγχος μπλοκάρει ανάλογες διαδικασίες βέβαια, ανάλογες αντιδράσεις μπορούν να παρουσιαστούν και στο φόβο.

Δεν είναι λοιπόν τυχαία η προσπάθεια διατήρησης μιας αγχώδους αναμονής, μιας απρόβλεπτης καταστροφής στον αμερικάνικο λαό και στους λαούς της Δύσης :

• Άνθρακας 14

• Χτυπήματα με βιολογικά όπλα

• Χτυπήματα με χημικά όπλα

• Κίνδυνοι από χτυπήματα πυρηνικών εργοστασίων, κ.λ.π.

Σκοπός είναι η αδρανοποίηση των λαών, ώστε να αποδεχτούν την επιβολή ενός ιδιότυπου στρατιωτικού νόμου μέσα από τα μέτρα κατά της τρομοκρατίας. Αυτού του είδους οι συνέπειες , δεν αφορούν μόνο τις επιθέσεις αυτοκτονίας σε πολυσύχναστα μέρη των μεγαλουπόλεων της Δύσης ή των ήδη ρημαγμένων από τον πόλεμο πόλεων των χωρών της Ανατολής. Μπορούν να αφορούν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο και ενέργειες οργανωμένων ενόπλων δυνάμεων, που υποτίθεται ότι διεξάγουν πολέμους σεβόμενοι τις διεθνείς συνθήκες. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε :

• Βομβαρδισμοί σε εγκαταστάσεις του ερυθρού σταυρού

• Βομβαρδισμοί προσφύγων

• Βομβαρδισμοί σε νοσοκομεία

• Βομβαρδισμοί σε καραβάνια προσφύγων

• Βομβαρδισμοί σε σχολεία

• Βομβαρδισμοί αμάχων

• Βομβαρδισμοί δημοσιογράφων

Με αυτό τον τρόπο αντικαθίσταται κάθε αίσθημα ασφάλειας με μια οδυνηρή , αγχώδη αναμονή του αγνώστου. Σε αυτές τις συνθήκες, ένας αγχώδης φόβος κυριαρχεί που δεν επιτρέπει καμιά άλλη σκέψη, κανένα άλλο συναίσθημα. Μας λένε κυνικά ότι καμία προφύλαξη δεν ωφελεί, γιατί δεν χρειάζονται αιτίες για να πεθάνει κάποιος.

Αυτά τα χτυπήματα που τα συναντάμε με τον γενικό τίτλο των «παράπλευρων απωλειών», δεν είναι τίποτα άλλο πάρα επιλεγμένοι στόχοι με σκοπό να ασκηθεί ψυχολογικός πόλεμος σε συνθήκες τρομοκρατίας.

Η δημιουργία ανατριχιαστικών βιωμάτων είναι μια πραγματικότητα που χαρακτηρίζει τα εγκλήματα πολέμου. Τέτοια συναισθήματα δημιουργούνται όταν :

• ΝΑΤΟ βομβαρδίζει παιδιά και νοσοκομεία

• Οι φανατικοί ισλαμιστές αποκεφαλίζουν ανθρώπους και καταστρέφουν πολιτιστικά μνημεία

• Όταν οι ΝΑΖΙ κρεμούσαν στις πλατείες τα θύματά τους

Στις περιπτώσεις των τυφλών χτυπημάτων με επιθέσεις αυτοκτονίας ή μη, αλλά και στις περιπτώσεις αντίστοιχων χτυπημάτων από οργανωμένες ένοπλες δυνάμεις ο σκοπός είναι ο ίδιος. Άσκηση ψυχολογικού πολέμου με τρομοκρατικές ενέργειες ώστε να έχουμε :

• Μειωμένες αντιδράσεις

• Αδυναμία κατανόησης της πραγματικότητας

• Αδυναμία αντικειμενικής αξιολόγησης της πληροφορίας

• Έλεγχο συμπεριφορών

• Χειραγώγηση

• Τρομοκρατία

• Αβεβαιότητα

• Αμφιβολία

Μέσα από τέτοιες διαδικασίες, τρομοκρατημένοι πολίτες μπορούν εύκολα να είναι χειραγωγήσιμοι, υιοθετώντας έννοιες όπως ο «πόλεμος των πολιτισμών». Έτσι, εύκολα μπορούμε να είμαστε βέλγοι όταν χτυπιέται το Βέλγιο, Γάλλοι όταν χτυπιέται η Γάλλια, αλλά σε καμία περίπτωση Ιρανοί όταν χτυπιέται το Ιράν, Σύριοι όταν χτυπιέται η Σύρια κ.λ.π.

Τέτοιες καταστάσεις δεν συναντάμε μόνο σε τρομοκρατικά χτυπήματα. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο βομβαρδισμός της κοινής γνώμης της Δύσης με την εξάπλωση των επιδημιών. Τα τελευταία χρόνια καταγράφουμε :

• Κοξάκι

• Νόσος των πτηνών

• Νόσος των χοίρων

• Η1Ν1

• Κουνούπια τίγρεις

• Νόσος των πουλερικών κ.λ.π.

Το κέρδος είναι διπλό. Χρήματα για τις πολυεθνικές των φαρμάκων και φόβος για τους λαούς. Όσο περισσότερο φοβάται ένας λαός τόσο πιο χειραγωγήσιμος γίνεται. Απέναντι στον αόρατο εχθρό των ιών, των μικροβίων, της ραδιενέργειας, μόνο το κράτος μπορεί να μας προστατέψει, καθώς και οι πολυεθνικές που ελέγχουν την έρευνα και τη διάθεση των φαρμάκων. Αυτό είναι το μήνυμα!

Αυτοί οι πόλεμοι δεν είναι « πόλεμοι μεταξύ πολιτισμών». Αυτοί οι πόλεμοι, είναι πόλεμοι για το κέρδος ενάντια στον πολιτισμό.

Βιβλιογραφία,

Ηλίας Μιχαλαρέας : ‘’ Προπαγάνδα, ψυχολογικός πόλεμος , τρομοκρατία ‘’, ΚΟΜΕΠ, τεύχος 1, Αθήνα 2002.

Φ. Σκούρας, Α. Καλούτσης, Γ.Παπαδημητρίου: ‘’ Η ψυχοπαθολογία της πείνας, του φόβου και του άγχους τον καιρό της κατοχής ‘’, εκδ. ‘’Οδυσσέας , Αθήνα, 1991.

*O Ηλίας Μιχαλαρέας είναι Δρ. Ψυχολογίας- Δρ. Γεωγραφίας. Επιστημονικά Υπεύθυνος Μονάδας Απεξάρτησης «Διάπλους» της Ψυχιατρικής Κλινικής του Γενικού Νοσοκομείου Κέρκυρας.