Στην Ελλάδα, από την φυλακή του Κολοκοτρώνη στο Παλαμήδι μέχρι τα Γιούρα, γνωρίσαμε δεκάδες στρατόπεδα συγκέντρωσης, φυλακές, τόπους εξορίας και εξόντωσης, μέσω των οποίων η άρχουσα τάξη της χώρας και το πολιτικό της προσωπικό διακήρυξαν εξαρχής και την «δημοκρατία» και τον «πολιτισμό» τους.
Όμως, αν αποτολμούσε κανείς να μιλήσει με όρους «ποσότητας» και «ποιότητας» για την απανθρωπιά και την βαρβαρότητα, η Μακρόνησος υπήρξε κάτι πολύ περισσότερο: Σχεδιάστηκε, κατασκευάστηκε και λειτούργησε όχι μόνο ως κολαστήριο σωματικής και βιολογικής εξόντωσης, αλλά ως «Νταχάου» εξουθένωσης ψυχών και συντριβής της ίδιας της έννοιας της ανθρώπινης ύπαρξης.
Το συγκλονιστικό στο θεατρικό έργο του Αντώνη Κατσά, πέρα από την μαεστρία της γραφής που μαγεύει τον αναγνώστη (και που εμένα ως γραφιά με έκανε να ενθουσιάζομαι από τη «ζήλια» μου για ένα τέτοιο λογοτεχνικό διαμάντι) είναι ακριβώς αυτό: Το βιβλίο «Στο Σύρμα» (εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή») καταφέρνει με τρόπο ξεχωριστό, θα έλεγα μοναδικό, να μεταδώσει στην ψυχή του αναγνώστη την αβυσσαλέα απόσταση του ανθρώπου-κτήνους, από τη μια, με την άνω θρώσκω αποθέωση του ανθρώπου – Προμηθέα, από την άλλη. Το έργο του Κατσά καταφέρνει χωρίς βερμπαλισμό και αχρείαστο διδακτισμό να διδάξει, τελικά, διαλεκτική: Από τη μια η Θέση (δηλαδή ο ζόφος της επιδιωκόμενης από τους θύτες ψυχικής συντριβής των θυμάτων), από την άλλη η Αντίθεση (δηλαδή το προμηθεικό μεγαλείο της ανθρώπινης αντίστασης και ανάτασης των δεσμωτών απέναντι στον υπανθρωπισμό των δεσμοφυλάκων) και τελικά η Σύνθεση (δηλαδή η Αλήθεια που προκύπτει μέσα από την με εκπληκτικό συγγραφικό τρόπο δοσμένη αρμονία της σύγκρουσης). Το θεατρικό έργο του Αντώνη Κατσά αποτελεί, ήδη, ένα από τα πολύτιμα τιμαλφή στο θησαυροφυλάκιο τόσο των Γραμμάτων, όσο και της Ιστορίας, όσον αφορά τον «παρθενώνα» της Μακρονήσου.
Η δραματουργική απόδοση του έργου «Στο Σύρμα» υπήρξε ένα δεύτερο ανεκτίμητο δώρο. Ακόμα κι αν γνωρίζεις την επί τρεις δεκαετίες πορεία και προσφορά της
«Θεατρικής Διαδρομής» στην Καλαμάτα, ό,τι συμβαίνει επί σκηνής στην παράσταση «Στο Σύρμα» είναι, απλά, ανεπανάληπτο. Η σκηνοθεσία, τα σκηνικά, η μουσική επιμέλεια, η υποκριτική καθοδήγηση της ομάδας, με μια κουβέντα η «μπαγκέτα» του Κώστα Χαλκιά, τον κατατάσσει σε έναν από τους κορυφαίους θεατρανθρώπους του τόπου, άξιο διάδοχο – μαθητή και συνεχιστή του Κουν. Ο Χαλκιάς, ως μαέστρος μιας εκπληκτικής ομάδας πάνω από 30 ερασιτεχνών ηθοποιών, έχει δημιουργήσει κάτι που περιγράφεται μόνο με δυο λέξεις: Λαϊκός Πολιτισμός! Ο,τι συντελείται επί δυο ώρες στη σκηνή δεν είναι τίποτα λιγότερο από την ανωτερότητα ενός Πολιτισμού που επειδή ακριβώς είναι Λαικός δεν νοιάζεται να κομπάζει για να ξεχωρίσει, αφού έχει επιλέξει την αυθεντική σεμνότητα που ενώνει. Αυτή τη μαγική ατμόσφαιρα, όταν το δάκρυ στα μάτια και η συγκίνηση δεν θολώνουν το μυαλό, αυτή τη μαγική τελετουργία, όταν το μυαλό μένει καθαρό την στιγμή που η ψυχή του θεατή πάλλεται, μόνο οι εραστές της Τέχνης ενός Λαικού Πολιτισμού – που δεν εισπράττουν τίποτα υλικό αλλά καταθέτουν οι ίδιοι στο κοινό ταμείο της αχρήματης οικονομίας των ονείρων – μπορούν να την γεννήσουν.
Το θεατρικό έργο του Αντώνη Κατσά, η σκηνοθετική δημιουργία του Κώστα Χαλκιά, η υψηλή υποκριτική κατάθεση όλων των ηθοποιών της «Θεατρικής Διαδρομής – με τον Γιάννη Φωτεινόπουλο σε ένα σπάνιο ρεσιτάλ ερμηνείας – αποτελούν πολιτιστικό γεγονός πανελλαδικής εμβέλειας.
