Η πορεία της κυβέρνησης Σαμαρά – Βενιζέλου από τις ευρωεκλογές και μετά μοιάζει αυτοκτονική. Είναι, όμως, απολύτως φυσική ύστερα από το κάζο του περασμένου Μαΐου.
Η μακρά προεκλογική περίοδος και η αβεβαιότητα – κυρίως το ερώτημα αν θα είχαμε και βουλευτικές κάλπες τον Μάιο – είχε αποτέλεσμα μια αργόσυρτη πολιτική διαδικασία που συνοδεύτηκε από πλήρη στασιμότητα. Όμως εκλογές δεν έγιναν, διότι η προσφυγή σε αυτές ήταν αδύνατη για τους λόγους που περιγράφαμε επί μήνες: οι μεγάλες εκκρεμότητες – τράπεζες, «κόκκινα δάνεια», ιδιωτικοποιήσεις, ασφαλιστικό, ρύθμιση των δόσεων του χρέους, νέο μνημόνιο – καθιστούσαν, εκ μέρους της τρόικας και κυρίως της Γερμανίας, απίθανες τις εκλογές και απαγόρευαν το ρίσκο μιας πολιτικής αλλαγής.
Το τέλος της εκκρεμότητας και η χρονική μετάθεση των εκλογών σήμαναν την επιτάχυνση της μνημονιακής διαδικασίας. Όμως η κυβέρνηση, παγιδευμένη στην ανικανότητά της, στις δεσμεύσεις της και στους διαρκώς υψηλότερους δημοσιονομικούς στόχους, ξεπέρασε τον εαυτό της σε φορολογική αγριότητα. Έτσι κατάφερε να αυξάνει τα κρατικά έσοδα από φόρους και ταυτοχρόνως να γιγαντώνει τα χρέη προς το Δημόσιο λόγω εξάντλησης της φοροδοτικής ικανότητας.
Ο φορολογικός εφιάλτης εμπλουτίστηκε με το μεγαλύτερο – και πιο συμβολικό – χτύπημα: τον Ενιαίο Φόρο Ιδιοκτησίας Ακινήτων (ΕΝΦΙΑ), ο οποίος, σε συνδυασμό με τα «κόκκινα» δάνεια και την απειλή κατασχέσεων, μετατράπηκε στον καταλύτη της κυβερνητικής αποσύνθεσης. Όταν στο Μαξίμου κατάλαβαν το μέγεθος της πολιτικής ζημιάς, αντέδρασαν ως συνήθως σπασμωδικά, με αποτέλεσμα δύο αλλεπάλληλα επικοινωνιακά «πρότζεκτ», το Παρίσι και η ΔΕΘ, με επίκεντρο υποτιθέμενες φοροελαφρύνσεις, να καταλήξουν σε αυτογελοιοποίηση.
Εγκαταλείπουν τη Ν.Δ.
Ήδη στις ευρωεκλογές κατοχυρώθηκε μια διαφορά 4 μονάδων υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ, η οποία τώρα φαίνεται αδύνατον να καλυφθεί και η πιθανότερη τάση στο εξής θα είναι η διεύρυνσή της. Εξ άλλου οι δυσάρεστες εκκρεμότητες που υπενθυμίσαμε πιο πάνω θα ισχύουν για καιρό ακόμη, ενώ η κυβέρνηση Σαμαρά βαδίζει σε έναν μονόδρομο που την αποκόπτει προοδευτικά από μεγάλα τμήματα της δυνητικής εκλογικής πελατείας της.
- Οι μικρομεσαίοι, οι έμποροι και οι υπάλληλοι δημόσιου και ιδιωτικού τομέα απομακρύνονται από τη Ν.Δ. – αυτό αποτυπώνεται και στη ραγδαία βελτίωση της σχέσης των επαγγελματικών ενώσεών τους με τον ΣΥΡΙΖΑ.
- Οι συνταξιούχοι, οι οποίοι αποτελούν την πληθυσμιακή ομάδα στην οποία κυρίως στηρίζεται η Ν.Δ., ήδη αντιλαμβάνονται – και θα το αντιληφθούν ακόμη περισσότερο με το νέο ασφαλιστικό – ότι το μέλλον των ταμείων τους και των ιδίων προβλέπεται οδυνηρό.
- Οι αγρότες, με το ρωσικό εμπάργκο, συνειδητοποιούν πόσο απροστάτευτοι έχουν μείνει τις δύο τελευταίες δεκαετίες από την έλλειψη μιας σχεδιασμένης αγροτικής πολιτικής και κάθε αύξηση της φορολογίας τους – δίκαιη ή άδικη, δεν έχει πια σημασία – θα δίνει ένα ακόμη χτύπημα στη σχέση τους με τα δύο κόμματα της συγκυβέρνησης.
- Οι ιδιοκτήτες ακινήτων έλαβαν κι αυτοί ένα ισχυρό μήνυμα για το μέλλον της περιουσίας τους.
- Ο τραγέλαφος του αντιρατσιστικού δημιούργησε δυσαρέσκεια και προς τα δεξιά και προς τα αριστερά της Ν.Δ.
- Η παράλογη προσδοκία για «διαπραγμάτευση» και «κόκκινες γραμμές» σε μια διερευνητική συνάντηση με την τρόικα στο Παρίσι κατέρρευσε πριν καν γίνει η συνάντηση αφήνοντας ακόμη μια φορά πικρή γεύση σε όσους έχουν απομείνει να ελπίζουν ότι η κυβέρνηση αυτή μπορεί να επιτύχει την όποια διαπραγμάτευση ή την – ούτως ή άλλως ψευδή – «έξοδο από το μνημόνιο».
- Οι δε εξαγγελίες για «φοροελαφρύνσεις», στις οποίες επίσης σπαταλήθηκε πολύτιμη πολιτική δυναμική, κινούνται στη σφαίρα της κοροϊδίας.
Εν τω μεταξύ ο Σόιμπλε προαναγγέλλει τον διαχωρισμό της ευρωζώνης σε δύο ταχύτητες και η Γερμανία ήδη ασκεί πιέσεις για τη διευθέτηση του «Μακεδονικού» ερήμην της Ελλάδας. Όλα καλά, όλα ανθηρά…
Σε ασταθές έδαφος
Σε αυτό το κλίμα η προσπάθεια του Σαμαρά να συγκεντρώσει την πλειοψηφία των 180 βουλευτών για να εκλέξει τώρα Πρόεδρο της Δημοκρατίας εξασθενεί ακόμη περισσότερο, καθώς η εύκολα προβλέψιμη ήττα της Ν.Δ. στις επόμενες εκλογές προκαλεί πολλαπλές αναταράξεις.
- Ακόμη και αν ηττηθεί με 0,1% – σε συνδυασμό με τη φυσιολογική, αλλά εντονότερη τα τελευταία χρόνια, τάση «ανανέωσης» του κοινοβουλίου –, γύρω στους 70 από τους 126 σημερινούς βουλευτές της αναμένεται να πουν «αντίο» στη Βουλή.
- Το δε ΠΑΣΟΚ, κινούμενο στο όριο μεταξύ απαξίωσης και πιθανής διάσπασης, είναι άγνωστο όχι μόνο πόσους, αλλά και ποιους θα εκλέξει.
Πώς, λοιπόν, τα δύο κυβερνητικά κόμματα μπορούν να εγγυηθούν πολιτικό μέλλον σε όσους αποφασίσουν να «θυσιάσουν» την πολιτική τους υπόληψη για να τα στηρίξουν;
Στον αντίποδα ο ΣΥΡΙΖΑ θα δει να αυξάνονται οι εκλόγιμες θέσεις στα δικά του ψηφοδέλτια κατά 70 έως 90 – κι αυτό ήδη λαμβάνεται πολύ σοβαρά υπ’ όψιν τόσο από πασοκογενείς ανεξάρτητους όσο και από βουλευτές της ΔΗΜΑΡ, οι οποίοι σπεύδουν να ξεκαθαρίσουν ότι ούτε τον… Κουβέλη δεν θα ψήφιζαν ως Πρόεδρο της Δημοκρατίας αν πρόκειται με αυτή την κίνηση να στηρίξουν τη νυν κυβέρνηση.
Η πολιτική, εκλογική και δημοσκοπική κατιούσα των κυβερνητικών εταίρων όμως γεννά μια σειρά κινδύνους για τις ηγεσίες τους, οι οποίες αισθάνονται ότι το έδαφος κάτω από τα πόδια τους δεν είναι πια σταθερό.
Ξυπνάει ο… «καραμανλισμός»
Στη Ν.Δ. οι σκοπίμως περιθωριοποιημένοι καραμανλικοί ήδη «μυρίζονται αίμα» και, χωρίς να προκαλούν σοβαρές πολιτικές προστριβές, ετοιμάζονται για την επομένη της ήττας. Μπορεί ο Σαμαράς να μην έχει όριο θητείας, αλλά μια ήττα στις εκλογές με μεγάλη διαφορά θα θέσει εκ των πραγμάτων ζήτημα ηγεσίας.
Εξ άλλου ο Σαμαράς – κατά την άποψη πολλών στελεχών, όχι μόνο καραμανλικών, αλλά και μητσοτακικών – είναι ξένο σώμα για τη Ν.Δ. από τη στιγμή που με μαζί τους… Μπαλτάκους έσυρε το κόμμα μακριά και από την καραμανλική παράδοση και από το κέντρο του πολιτικού συστήματος οδηγώντας το σε ακραία μονοπάτια. Όσο, λοιπόν, και αν το σημερινό «σύστημα Σαμαρά» μοιάζει άτρωτο στο κάστρο του Μεγάρου Μαξίμου, κανείς δεν πρέπει να ξεχνά ότι το κόμμα, σε επίπεδο βάσης και μεσαίων στελεχών, παραμένει καραμανλικό.
Μια ακόμη παράμετρος του εσωκομματικού παιχνιδιού είναι και η εγκατάλειψη του κόμματος, σε επίπεδο ψηφοφόρων, από σημαντικό μέρος της «λαϊκής Δεξιάς», η οποία το 2009 ανέδειξε τον Σαμαρά πρόεδρο του κόμματος προκειμένου να μην εκλεγεί η Μπακογιάννη – η οποία επίσης εσχάτως… ξετσούμισε. Η εκλογική μετανάστευση αυτού του τμήματος της κομματικής και εκλογικής βάσης στερεί τον Σαμαρά από τα ερείσματα που θα του επέτρεπαν να αντισταθεί σθεναρά σε περίπτωση αμφισβήτησης. Η μόνη εγγύηση γι’ αυτόν θα ήταν ένα υψηλό, και σε μικρή απόσταση από τον ΣΥΡΙΖΑ, εκλογικό ποσοστό.
Ας μην ξεχνάμε, τέλος, ότι οι διαρροές περί ετοιμότητας του Καραμανλή να συμβάλει – και όχι απαραιτήτως να πρωταγωνιστήσει – στην ανασυγκρότηση της Κεντροδεξιάς και τα σενάρια περί Προεδρίας της Δημοκρατίας προέρχονται από το στενό του περιβάλλον…
«Σημαδεύουν» Βενιζέλο
Ανάλογη – και πιο περίπλοκη – είναι η κατάσταση στο ΠΑΣΟΚ, όπου η επανεμφάνιση του Παπανδρέου συνοδεύθηκε από… αγριότητες μεταξύ του ιδίου και του Βενιζέλου, οι οποίες κατέδειξαν ότι το κόμμα περνάει τη δυσκολότερη εποχή της Ιστορίας του. Επιπλέον για το ΠΑΣΟΚ υπάρχει το ερωτηματικό τού – γειτονικού στον χώρο της Κεντροαριστεράς – Ποταμιού, το οποίο κανείς δεν γνωρίζει αν ήρθε για να εδραιωθεί ή θα στερέψει πρόωρα.
Πάντως ο Βενιζέλος δεν έχει να αντιμετωπίσει μόνο τον Παπανδρέου, ο οποίος φιλοδοξεί είτε να πάρει το κόμμα είτε να του μείνει η σφραγίδα ύστερα από τη δημιουργία της βενιζελικής Δημοκρατικής Προοδευτικής Παράταξης και να επανεμφανιστεί με ένα εντελώς δικό του ΠΑΣΟΚ. Ως άμυνά του ο Βενιζέλος διατηρεί το πόρισμα για τα οικονομικά του κόμματος. Όμως η χρήση του θα μπορούσε να τινάξει στον αέρα το «όλον ΠΑΣΟΚ»…
Επιπλέον πρόβλημα για τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης εντοπίζεται στη διαμόρφωση της στρατηγικής που θα πρέπει να ακολουθήσει μετεκλογικά, όταν ενδεχομένως το κόμμα του, ελλείψει της ΔΗΜΑΡ, θα κληθεί να αποτελέσει τον πιθανότερο κυβερνητικό σύμμαχο του ΣΥΡΙΖΑ – μια κατεύθυνση προς την οποία ήδη ωθούν πολλά από τα «κορυφαία» στελέχη του. Αυτό το ενδεχόμενο μέχρι σήμερα σκοντάφτει στο πρόσωπο του Βενιζέλου, στην πρόσδεσή του στον Σαμαρά και στην αμοιβαία αντιπάθεια με τη νυν αξιωματική αντιπολίτευση, η οποία δεν θα είναι εύκολο να ξεπεραστεί μετεκλογικά χωρίς τον παραγκωνισμό του.
Κρίσιμο ρόλο στο θέμα της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ αναμένεται να παίξει όχι μόνο η δική του εκλογική επίδοση, αλλά και το ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ. Κοινώς, αν ο Τσίπρας είναι εκλογικά πανίσχυρος, θα επιβάλει τους όρους του και στο ΠΑΣΟΚ. Σε διαφορετική περίπτωση θα πρέπει να αποδεχθεί μια συγκατοίκηση με εξαιρετικά δυσάρεστες προϋποθέσεις. Όμως έως τότε έχουμε καιρό…
* Ο Σταύρος Χριστακόπουλος είναι διευθυντής σύνταξης της εφημερίδας «Το Ποντίκι» και το κείμενο αυτό έχει δημοσιευθεί στο φύλλο Σεπτεμβρίου της μηνιαίας εφημερίδας «Ρήξη»
