Προσπαθώ να καταλάβω την τακτική του ΚΚΕ. Και, ομολογώ ότι – τουλάχιστον με πολιτικούς όρους – αδυνατώ. Ας δούμε καταρχήν, πού βρισκόμαστε τώρα.
Οι εξαγγελίες του ΣΥΡΙΖΑ στην έκθεση Θεσσαλονίκης, δεν αποτελούν παρά το ελάχιστο απαραίτητο ώστε η Ελληνική κοινωνία να μπορέσει να ορθοποδήσει, και πάλι στο ελάχιστο: δηλαδή, να επιβιώσει. Δεν αποτελούν το πλαίσιο κάποιας κοινωνικής αλλαγής: δεν θίγουν τις παραγωγικές δομές όπως θα έσπευδε δικαίως να επισημάνει οποιοσδήποτε μαρξιστής, αντίθετα αποτελούν «σανίδα σωτηρίας του συστήματος». Αποτελούν, θα μπορούσε κάποιος να πει, ασφαλιστικές δικλείδες ώστε να εκτονωθεί η συσσωρευμένη λαϊκή οργή (ή απελπισία) και να μπορέσει το «σύστημα» να συνεχίσει την αυτο-αναπαραγωγή του, μέχρι την επόμενη κρίση του. Όλα αυτά είναι σωστά. Εξάλλου, ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας διευκρίνισε ότι δεν πρόκειται για το κυβερνητικό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά για μέτρα εκ των ων ουκ άνευ, που θα ληφθούν άμεσα ώστε να υπάρξει μια ανακούφιση από τις πιο προφανείς πληγές που έχει ανοίξει το μνημόνιο στην ελληνική κοινωνία. Πράγματι, ο καπιταλισμός δεν κινδυνεύει από τη λήψη μέτρων άμεσης ανακούφισης του πληθυσμού.
Ή μήπως κινδυνεύει;
Όσοι απαξιώνουν αυτό το πλαίσιο μέτρων έκτακτης ανάγκης, ως κάτι που υπηρετεί τον καπιταλισμό, ταυτόχρονα επισημαίνουν ότι, στα πλαίσια της ΕΕ αυτά τα μέτρα δεν θα γίνουν ανεκτά. Οπότε, τι να υποθέσει κάποιος; Ότι ο καπιταλισμός αποφάσισε την καταστροφή πληθυσμών του πυρήνα του κι αυτός είναι ο στόχος των μνημονίων; Τότε, τα μέτρα αυτά, έχουν σαφώς υπονομευτικό χαρακτήρα των στόχων του συστήματος. Οπότε, γιατί απαξιώνονται; Αν πάλι, ο καπιταλισμός δεν έχει τέτοια πρόθεση αυτή την ώρα, γιατί η ΕΕ να μην τα ανεχθεί; Στο κάτω-κάτω, η εφαρμογή τους μάλλον θα πυροδοτήσει τη λειτουργία της Ελλάδας ως αγοράς και πάλι, και θα ενισχύσει την καπιταλιστική ανάπτυξη και επέκταση. Η αντίφαση είναι εξόφθαλμη: ή τα μέτρα αυτά είναι ασήμαντα, οπότε θα περάσουν εύκολα από την ΕΕ, ή είναι σημαντικά, οπότε πρέπει να υποστηριχθούν.
Βεβαίως, ο αντίλογος λέει ότι δεν μπορεί η αριστερά – και μάλιστα η κομμουνιστική αριστερά – να «παγιδευτεί» σε ένα σοσιαλδημοκρατικό (γιατί αυτό είναι) πρόγραμμα, που θα «κοροϊδεύει το λαό». Μάλιστα, σε περίπτωση κυβερνητικής συνεργασίας, το ΚΚΕ εκτιμά ότι κινδυνεύει «να είναι το Κόμμα εγκλωβισμένο σε περίπτωση που ξεσπάσει κάποια μορφή κοινωνικής εξέγερσης»[1]. Αυτό είναι πράγματι καταπληκτικό(!) και άπτεται ψυχαναλυτικών ερμηνειών – κι όχι πολιτικών. Το ΚΚΕ, με απλά λόγια, δηλώνει ότι φοβάται την «παγίδα» των κυβερνητικών ευθυνών που θα αλλοιώσουν (μάλλον αυτό εννοεί) τον επαναστατικό χαρακτήρα του. Εξάλλου, στο ίδιο κείμενο ξεκαθαρίζει ότι «η θέση ότι η επαναστατική αλλαγή στην Ελλάδα θα είναι σοσιαλιστική ανεξάρτητα από το συσχετισμό δυνάμεων, ότι δεν υπάρχει ενδιάμεση πολιτική εξουσία ανάμεσα στον καπιταλισμό και το σοσιαλισμό, άρα είναι θέμα αρχής η μη συμμετοχή του Κόμματος σε κυβέρνηση στο έδαφος του καπιταλισμού, είναι θέματα που διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην επεξεργασία του προγράμματος του Κομμουνιστικού Κόμματος» (η έμφαση δική μου).
Το ΚΚΕ δηλαδή, λέει ότι «ανεξάρτητα του συσχετισμού δυνάμεων», με κάποιον άλλο τρόπο προφανώς (ποιον;), η επανάσταση θα ξεσπάσει, ίσως ως «κοινωνική εξέγερση». Βεβαίως, το ΚΚΕ διαφυλάσσει για τον εαυτό του το δικαίωμα της αυθεντικής ερμηνείας των κοινωνικών φαινομένων κι έτσι, το ίδιο θα αποφασίσει πότε υπάρχει «επαναστατική κατάσταση» στην οποία βεβαίως, αυτοδίκαια θα ηγηθεί. Εν τω μεταξύ, για το τι γίνεται στην κοινωνία δεν φέρει ευθύνη το ΚΚΕ, αλλά ο καπιταλισμός. Δύσκολα κάποιος αποφεύγει τους (επιστημονικούς έστω) χαρακτηρισμούς για αυτές τις απόψεις. Γιατί, όταν το δάσος καίγεται και ζητάς βοήθεια για το σβήσεις, αν κάποιος απαντήσει στις εκκλήσεις σου «να διαδηλώσουμε για πληρέστερη πυροπροστασία», υπάρχει κάποιος χαρακτηριστικός όρος που χρησιμοποιούμε σε τούτη τη χώρα. Βεβαίως η πυροπροστασία χρειάζεται, και βεβαίως φταίει ο εμπρηστής – ρίχνουμε όμως και κανέναν κουβά νερό την ώρα της πυρκαγιάς. Κι αυτό το ΚΚΕ το αρνείται απερίφραστα και θεωρητικοποιεί (αν και πολύ αδύναμα) την άρνησή του αυτή.
Υπάρχει όμως κι άλλη μια παράμετρος εδώ. Ο Τσίπρας, δήλωσε ότι αυτά τα μέτρα (που είναι πολύ συγκεκριμένα) δεν θα αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγμάτευσης. Αυτό όμως σημαίνει ότι, ο ίδιος ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ ύψωσε έναν τοίχο πίσω από την πλάτη του. Πέρα από αυτό το σημείο αυτό, δεν μπορεί πλέον να υποχωρήσει. Άρα, όταν – κι αν – έρθει η ώρα που ο Τσίπρας θα λάβει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης, το ΚΚΕ θα μπορούσε να υποστηρίξει μια κυβέρνηση της αριστεράς, με την απλή αυτή δέσμευση: καμιά υποχώρηση πέρα από το πρόγραμμα των έκτακτων μέτρων. Αν όντως η ΕΕ δεν τα ανεχθεί, τότε το ΚΚΕ θα ενεργοποιήσει τον συγκεκριμένο όρο – που μόνος του ο ΣΥΡΙΖΑ έθεσε ήδη. Κι οι εξελίξεις – όπως τις θέλει το ΚΚΕ – θα πάρουν το δρόμο τους. ‘Η θα υπάρξει ρήξη με την ΕΕ, ή το ΚΚΕ αποχωρεί κι η κυβέρνηση πέφτει. Αν πάλι, τα μέτρα εφαρμοστούν, το ΚΚΕ απλώς θα επιβεβαιώσει ότι δεν είναι αποκομμένο από τις λαϊκές ανάγκες, κι ότι με τη δική του συνδρομή επιτεύχθηκε η βελτίωση της ζωής των εργαζομένων –η πυρκαγιά έσβησε. Κι από κει και πέρα, βλέποντας και κάνοντας σε ό,τι αφορά το ΚΚΕ. Αλλά η στάση «δεν ανακατευόμαστε γιατί όλα τούτα είναι καπιταλισμός», πραγματικά, δεν αντέχει σε καμιά σοβαρή κριτική.
Κι είναι κρίμα, όχι για το ΚΚΕ, αλλά για την κοινωνία μας.
[1] ΚΟΠΕΜ 6/2013 «Η ΠΟΡΕΙΑ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΤΟΥ ΚΚΕ», το κείμενο είναι διαθέσιμο online στο http://www.komep.gr/2013-teyxos-6/h-poreia-apokatastashs-toy-epanastatikoy-xarakthra-toy-kke
*Ο Θωμάς Μαυροφίδης είναι διδάκτορας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, με ειδικότητα τη Θεωρία Συστημάτων.
