Με βαρύτατες καταγγελίες παραιτήθηκε από την Επιτροπή Φαρμακοεπαγρύπνησης (ΕΦΑΡ) του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΟΦ) o καθηγητής Παθολογίας-Ανοσολογίας της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ Παναγιώτης Γ. Βλαχογιαννόπουλος, διαφωνώντας έντονα με τον χειρισμό στο ζήτημα του εμβολίου της AstraZeneca.
Παράλληλα κάνει λόγο για «εξοργιστική απροθυμία» της επιτροπής να γνωματεύσει στην περίπτωση του θανάτου ασθενούς.
«Αποτελεί καταισχύνη για το ιατρικό προσωπικό της Ε.ΦΑ.Ρ. η ομόθυμη συμφωνία των μελών της Ε.ΦΑ.Ρ, για την κοινοποίηση στο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό της χώρας της επικαιροποιημένης γνωμάτευσης του ΕΜΑ, ότι το εν λόγω εμβόλιο μπορεί να προκαλέσει σπάνια θρομβώσεις, ενώ μέχρι τότε κανένα μέλος της Επιτροπής δεν πιθανολόγησε συσχέτιση των εμβολίων ούτε με ένα περιστατικό θρόμβωσης. Πιστεύω ότι αυτό λέγεται εθελοδουλία και όχι ελεύθερη επιστημονική σκέψη» αναφέρει σε άλλο σημείο.
Τέλος καταλήγει ότι είναι ένθερμος υποστηρικτής των εμβολιασμών, αλλά καταλογίζει στην ΕΦΑΡ ότι «δεν έχει το θάρρος να αναδείξει πιθανά προβλήματα» που σχετίζονται με τους εμβολιασμούς.
Αναλυτικά η επιστολή παραίτησης προς τον Βασίλη Κικίλια:
«Αξιότιμε κ Υπουργέ,
Παρακαλώ όπως αντικατασταθώ από την Επιτροπή Φαρμακοεπαγρύπνησης (Ε.ΦΑ.Ρ) του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων (Ε.Ο.Φ.) για τους ακόλουθους λόγους:
Η Επιτροπή αυτή δεν έχει το θάρρος να αναδείξει πιθανά προβλήματα των εμβολίων (ειδικά δε του εμβολίου της AstraZeneca) και είχε γνωματεύσει πάντοτε αρνητικά για την συσχέτιση ποικίλλων φαινομένων θρομβώσεων με το εν λόγω εμβόλιο.
Αν δεν υπήρχαν εμφανείς παραδοσιακοί παράγοντες κινδύνου για θρόμβωση, η Επιτροπή συνήθιζε να αναβάλλει μια τελεσίδικη απόφαση, με το αιτιολογικό ότι η περίπτωση μελετάται.
Στην περίπτωση της θανούσης ασθενούς του Γ.Κ.Ν. Αθηνών η απροθυμία της επιτροπής να γνωματεύσει ήταν εξοργιστική: Θυμίζω ότι η ασθενής την 7η ημέρα μετά από τον εμβολιασμό με εμβόλιο AstraZeneca, ανέπτυξε έντονο πονοκέφαλο και την 9η ημέρα εγκεφαλικό επεισόδιο θρομβωτικής αιτιολογίας, ακολούθως δε θρομβοπενία που ανάγκασε τους γιατρούς να διακόψουν παροδικά την ηπαρίνη και τότε η ασθενής ανέπτυξε θρόμβωση σε κεντρική αρτηρία του ενός κάτω άκρου και υπεβλήθη σε ακρωτηριασμό του εν λόγω άκρου.
Η μετέπειτα νοσηλεία υπήρξε εργώδης και επιπεπλεγμένη και τελικώς η ασθενής κατέληξε. Με δική μου προτροπή, η επιτροπή αποφάσισε τελικώς να πιθανολογήσει συσχέτιση του εμβολίου με τις θρομβώσεις, με τη λέξη «possible», ζήτησα δε να καταγραφεί η απόφαση και να ενημερωθεί το Υπουργείο και η Επιτροπή Εμβολιασμών.
Αντί αυτού, την επομένη, Εσείς ανακοινώνετε ότι κανένα περιστατικό θρομβώσεων σχετικών με τον εμβολιασμό δεν έχει παρατηρηθεί στη χώρα μας, ένα ήταν υπό συζήτηση αλλά δεν απεδείχθη συσχέτισή του με το εμβόλιο.
Η Ε.ΦΑ.Ρ δεν έχει ένα μόνιμο, θεσμικό τρόπο συνεργασίας με την Επιτροπή Εμβολιασμών. Η συνεργασία των δύο επιτροπών είναι περιστασιακή και απρογραμμάτιστη και δημιουργεί εύλογα ερωτηματικά περί του πώς αποφασίζει η Επιτροπή Εμβολισμών, επί θεμάτων που αναφύονται όπως αυτά των πιθανών επιπλοκών των εμβολίων.
Αποτελεί καταισχύνη για το ιατρικό προσωπικό της Ε.ΦΑ.Ρ. η ομόθυμη συμφωνία των μελών της Ε.ΦΑ.Ρ για την κοινοποίηση στο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό της χώρας της επικαιροποιημένης γνωμάτευσης του ΕΜΑ, ότι το εν λόγω εμβόλιο μπορεί να προκαλέσει σπάνια θρομβώσεις, ενώ μέχρι τότε κανένα μέλος της Επιτροπής δεν πιθανολόγησε συσχέτιση των εμβολίων ούτε με ένα περιστατικό θρόμβωσης. Πιστεύω ότι αυτό λέγεται εθελοδουλία και όχι ελεύθερη επιστημονική σκέψη.
Πρέπει να σας αναφέρω ότι είμαι ένθερμος θιασώτης των εμβολίων, παρακολουθώ πάνω από 10 χιλιάδες ασθενείς με συστηματικά αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα και σε όλους πρότεινα εμβολιασμό με το διαθέσιμο κάθε φορά εμβόλιο, χωρίς να ξεχωρίσω κανένα από τα διαθέσιμα εμβόλια στην πατρίδα μας.
Πιστεύω όμως ότι πρέπει να βγαίνουμε στην κοινωνία με θετικά και όχι αντιφατικά μηνύματα και να είμαστε διαφανείς και ειλικρινείς. Η επιχειρηματολογία μου είναι: Ναι λοιπόν έχουν περιγραφεί σπάνια περιστατικά θρομβώσεων με το εμβόλιο της A-Z (αλλά και με το εμβόλιο της Pfizer απ’ ότι μαθαίνω) αλλά αυτά είναι όντως σπάνια, και εργαζόμαστε έντονα για την μελέτη των μηχανισμών των θρομβώσεων και την πρόληψή τους.
Κανένας Έλληνας πολίτης δεν είναι μόνος του. Στα περισσότερα περιστατικά εγκεφαλικών θρομβώσεων προϋπάρχει πονοκέφαλος, που αν δεχτούμε ότι μπορεί να σχετίζεται με το εμβόλιο είναι ένα σημάδι, που μας πυροδοτεί να λάβουμε κάποια προληπτικά μέτρα και να αυξήσουμε την επιτήρηση.
Με βάση όσα σας εξέθεσα κ Υπουργέ γίνεται εμφανές ότι τα αξιακά μου πρότυπα δεν μου επιτρέπουν να συμμετάσχω στην Ε.ΦΑ.Ρ. και παρακαλώ για την αντικατάστασή μου».
Απάντηση ΕΟΦ
ο ΕΟΦ με ανακοίνωσή του επιχειρεί να απαντήσει στις παραπάνω βαρύτατες καταγγελίες του καθηγητή. Η ανακοίνωση του ΕΟΦ αναφέρει:
Ο ΕΟΦ, σεβόμενος το θεσμικό του ρόλο, ενεργεί με αυστηρά επιστημονικά κριτήρια και σύμφωνα με το νόμο και τους κανόνες δεοντολογίας. Δεδομένης όμως της συζήτησης που προκλήθηκε ιδιαίτερα μετά τις δημόσιες και κατά παρέκκλιση κάθε διαδικασίας, τοποθετήσεις μέλους της Επιτροπής Φαρμακοεπαγρύπνησης του ΕΟΦ (ΕΦΑΡ), θεωρείται αναγκαία η δημόσια τοποθέτηση του Οργανισμού προκειμένου να αποκατασταθεί η αλήθεια των γεγονότων.
Η Φαρμακοεπαγρύπνηση, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), είναι η επιστήμη και οι δραστηριότητες που σχετίζονται με την ανίχνευση, την αξιολόγηση, την κατανόηση και την πρόληψη των ανεπιθύμητων ενεργειών και άλλων προβλημάτων τα οποία σχετίζονται με τα φάρμακα. Αποτελεί σύνθετη και χρονοβόρα διαδικασία. Στον ΕΟΦ λειτουργεί Τμήμα Ανεπιθύμητων Ενεργειών (ΤΑΕ) στη Διεύθυνση Φαρμακευτικών Μελετών και Έρευνας και, εδώ και πολλές δεκαετίες, Επιτροπή Φαρμακοεπαγρύπνησης (Ε.ΦΑΡ.), η οποία αποτελεί θεσμικό επιστημονικό γνωμοδοτικό του όργανο, με έργο την αξιολόγηση της πιθανότητας συσχέτισης των αναφερόμενων εικαζόμενων ανεπιθύμητων ενεργειών (ΑΕ) με τα φάρμακα και με γνώμονα την ασφάλεια των πολιτών. Η συμμετοχή των μελών της προαπαιτεί δήλωση περί μη σύγκρουσης συμφερόντων και τήρησης εμπιστευτικότητας, καθώς επίσης την αυτονόητη τήρηση του ιατρικού απορρήτου.
Από τις αρχές Δεκεμβρίου 2020, πριν την έναρξη των εμβολιασμών, συγκροτήθηκε στον ΕΟΦ και ειδική Ομάδα Εργασίας (ΟΕ) στα πλαίσια της ΕΦΑΡ, με σκοπό τη διαρκή και ενδελεχή παρακολούθηση των ΑΕ των εμβολίων έναντι του SARS-CoV-2. Πρόκειται για δύο διεπιστημονικά όργανα, αποτελούμενα από 25 επιστήμονες αναγνωρισμένου κύρους και διαφορετικών ειδικοτήτων από όλη την Ελλάδα, με μεγάλη εμπειρία στην αξιολόγηση περιστατικών, η οποία γίνεται με βάση διεθνείς κανόνες, παραδεδεγμένα κριτήρια και μεθοδολογία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ), που εφαρμόζουν και οι ομόλογοί μας Οργανισμοί και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (Ε.Μ.Α.), τα διαθέσιμα στοιχεία κάθε περιστατικού και τη διεθνή βιβλιογραφία. Οσάκις απαιτείται ειδικότητα μη εκπροσωπούμενη, ζητείται γνώμη αντίστοιχων ειδικών.
H OE εργάζεται εθελοντικά, ανελλιπώς και αόκνως, ευρισκόμενη σε διαρκή ετοιμότητα, συμβάλλοντας στην επιστημονικά τεκμηριωμένη και με απόλυτη διαφάνεια αξιολόγηση ενδεχόμενης συσχέτισης των αναφερομένων στις Κίτρινες Κάρτες (ΚΚ) ανεπιθύμητων ενεργειών (ΑΕ) με τα εμβόλια. Η ΟΕ/Ε.ΦΑΡ. έχει συμβάλλει στη συστηματική συλλογή στοιχείων που αφορούν τις ΑΕ των εμβολίων και με πρωτοβουλία της έχουν επίσης ληφθεί στατιστικά στοιχεία από την Στατιστική Υπηρεσία προκειμένου να συγκριθεί η παρατηρούμενη συχνότητα των ΑΕ των εμβολίων με την αναμενόμενη συχνότητα των ιδίων ΑΕ στο γενικό πληθυσμό.
Τα δεδομένα ανελλιπώς διαβιβάζονται μέσω του ΤΑΕ στην Ευρωπαϊκή βάση δεδομένων (Eudravigilance) μαζί με τις αξιολογήσεις επί των σοβαρών περιστατικών, συμβάλλοντας στην τελική αξιολόγηση των ευρωπαϊκών δεδομένων από την αρμόδια Ευρωπαϊκή Επιτροπή Φαρμακοεπαγρύπνησης Αξιολόγησης Κινδύνου (PRAC).
Mέσω του ΤΑΕ και της Διεύθυνσης Φαρμακευτικών Μελετών και Έρευνας (ΔΦΜΕ) ενημερώνεται η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών από εκπρόσωπο του ΕΟΦ σε καθημερινή βάση.
Αναφορικά με το συγκεκριμένο περιστατικό που αποτελεί το αντικείμενο των συζητήσεων, θεωρούμε ότι πρέπει να γνωστοποιηθούν τα παρακάτω, προκειμένου να αποκατασταθεί η διαστρέβλωση που έχει παρατηρηθεί τις τελευταίες ημέρες, η οποία θίγει βαθιά το κύρος, την ακεραιότητα, την υπόληψη και την αξιοπιστία της Ε.ΦΑΡ., της Ε.ΦΑΡ./ΟΕ και του ΕΟΦ συνολικά, υπονομεύοντας και ακυρώνοντας ένα πολύχρονο, κοπιαστικό, αθόρυβο, εθελοντικό και πολύ ουσιαστικό έργο.
Το περιστατικό εξετάσθηκε από την ΟΕ/Ε.ΦΑΡ. στις 09/3/21, αμέσως μόλις εστάλη η ΚΚ και ζητήθηκαν συμπληρωματικά στοιχεία από τους θεράποντες ιατρούς. Στις 16/3/21 συνεκλήθη εκ νέου η ΟΕ/Ε.ΦΑΡ. σε κοινή συνεδρίαση με την ολομέλεια της Ε.ΦΑΡ. Κατόπιν διεξοδικής εξέτασης του συνόλου των διαθέσιμων κλινικών και εργαστηριακών στοιχείων του συγκεκριμένου περιστατικού, έκρινε ότι δεν είναι δυνατόν επί του παρόντος να αποκλείσει την αιτιολογική συσχέτιση του αναφερόμενου συμβάντος με τον εμβολιασμό. Σύμφωνα με τα κριτήρια του Π.Ο.Υ. κατέταξε το περιστατικό στον βαθμό «possible». Εφόσον προκύψουν νεότερα στοιχεία, το περιστατικό θα επανεξετασθεί.
Ο ΕΟΦ απέστειλε την αξιολόγηση αυτή στην ευρωπαϊκή βάση αναφορών ανεπιθύμητων ενεργειών, η οποία προηγήθηκε κατά 2 ημέρες της ανακοίνωσης του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΜΑ) που κατέληξε στο ίδιο συμπέρασμα για παρόμοια σπανιότατα περιστατικά θρομβώσεων με συνοδό θρομβοπενία (possible risk) του εμβολίου της Astra-Zeneca (AZ) (Ανακοίνωση ΕΜΑ στις 18/3/2021, η μετάφραση της οποίας αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του ΕΟΦ).
Στις 19/3/2021 o EMA μέσω της Επιτροπής Φαρμάκων για Ανθρώπινη Χρήση (CHMP) και κατόπιν εισηγήσεως της PRAC (στις διαδικασίες αυτές συμμετέχει θεσμικά και ο ΕΟΦ) ζήτησε την επικαιροποίηση των εγκεκριμένων στοιχείων του εμβολίου της Astra-Zeneca (AZ) και την αποστολή σχετικής ενημερωτικής επιστολής στους επαγγελματίες υγείας. Στις 19/3/2021 η ΑΖ, συμμορφούμενη, απέστειλε στον ΕΟΦ σχέδιο επιστολής «Απευθείας Επικοινωνίας με Επαγγελματίες Υγείας» (DHPC) σχετικά με το εμβόλιό της και το υπό εξέταση ζήτημα. Η ΟΕ/Ε.ΦΑΡ. επεξεργάστηκε και διόρθωσε κρίσιμα σημεία της επιστολής και συνέστησε αποστολή της επιστολής σε όλους ανεξαιρέτως τους Επαγγελματίες Υγείας, την εκτενή διανομή της οποίας ξεκίνησε η ΑΖ στις 24/3/21, σύμφωνα με το προβλεπόμενο χρονοδιάγραμμα.
Επομένως,
Η ΟΕ/Ε.ΦΑΡ. αξιολόγησε το περιστατικό ως possible ήδη 2 ημέρες προ της τελικής αξιολόγησης του ΕΜΑ και 8 ημέρες προ της αποστολής της επιστολής της ΑΖ προς τους επαγγελματίες υγείας.
Επίσης, τα δεδομένα της Ελλάδας για το συγκεκριμένο περιστατικό, αφού διαβιβάστηκαν στον ΕΜΑ, σύμφωνα με τις προβλεπόμενες διαδικασίες, ελήφθησαν υπόψη στις σχετικές συνεδριάσεις του, με τις οποίες αποφασίστηκε η τροποποίηση των εγκεκριμένων στοιχείων του εμβολίου και η αποστολή σχετικής ενημερωτικής επιστολής προς τους επαγγελματίες υγείας για το ενδεχόμενο θρομβοπενίας και διαταραχών της πήξης, που εξετάζεται σε ευρωπαϊκό. επίπεδο
Η ΟΕ/Ε.ΦΑΡ. λειτουργεί με αυστηρά επιστημονικά κριτήρια και με αποκλειστικό γνώμονα την προάσπιση της υγείας των πολιτών, μέσω του έγκαιρου εντοπισμού ενδεχόμενων ΑΕ των εμβολίων.
O ΕΟΦ άμεσα ενημερώνει τους αρμόδιους εθνικούς και διεθνείς οργανισμούς, με τους οποίους διασυνδέεται, ώστε να διαπιστώνεται τελικώς και με ασφάλεια η όποια πιθανή συσχέτιση των ΑΕ με συγκεκριμένο εμβόλιο.
Συνεπώς, αναφορές περί απροθυμίας ουδεμία σχέση έχουν με την πραγματικότητα. Οι αναφορές αυτές εκπορεύθηκαν από πρόσφατα ορισθέν αναπληρωματικό μέλος της Ε.ΦΑΡ., το οποίο συμμετείχε σε μία μόνο συνεδρίαση, χωρίς καν να γνωρίζει τον τρόπο λειτουργίας της επιτροπής, τον τρόπο αξιολόγησης, ούτε το πλήθος, ούτε το αποτέλεσμα προηγούμενων αξιολογήσεων. Ως προς τις αναφορές περί αξιακού συστήματος, θεωρούμε ότι ο σεβασμός των προσωπικών δεδομένων, η τήρηση ανειλημένων υποχρεώσεων και ο σεβασμός των συνομιλητών αποτελούν θεμελιώδεις ηθικές αξίες οποιουδήποτε θέλει να συμβάλλει πραγματικά και ουσιαστικά στο κοινό καλό και στην προάσπιση της Δημόσιας Υγείας
Η Ε.ΦΑΡ. και η ΟΕ/Ε.ΦΑΡ. λαμβάνει αποφάσεις με αμεροληψία και απόλυτη ελευθερία στην έκφραση της επιστημονικής της σκέψης, και είναι άδικο να λοιδωρείται το έργο της από αμετροεπείς συμπεριφορές. Οι πολίτες πρέπει να γνωρίζουν ότι ο ΕΟΦ και η ΕΦΑΡ εργάζονται διαρκώς και ανιδιοτελώς για την προάσπιση της υγείας όλων. Η ενημέρωση θα γίνεται συντεταγμένα και βάσει στοιχείων ή εκτάκτως, μόνο όμως εφόσον κριθεί αναγκαίο και πάντοτε βάσει των διαθέσιμων μέχρι εκείνη τη στιγμή, επιστημονικών δεδομένων. Για την ορθή ενημέρωση των πολιτών, θέματα φαρμακοεπαγρύπνησης αναρτώνται συστηματικά στις σχετικές ανακοινώσεις του ΕΟΦ. Υπενθυμίζεται η δυνατότητα ηλεκτρονικής υποβολής πιθανολογούμενων ανεπιθύμητων ενεργειών φαρμάκων και εμβολίων μέσω της ιστοσελίδας του ΕΟΦ.
Η κρίση που αντιμετωπίζει ολόκληρος ο πλανήτης είναι πρωτόγνωρη, όπως πρωτόγνωρη είναι και η προσπάθεια αντιμετώπισής της. Απαιτείται λοιπόν σοβαρότητα και νηφαλιότητα προκειμένου σύντομα να καταστεί εφικτή η επιστροφή στην κανονικότητα.
