Just in

Όλα τα νέα
Imerodromos logo
 

ΕΛΑΜ: Η “σοβαρή” Χρυσή Αυγή στην Κύπρο

Το 2008 στο Υπουργείο Εσωτερικών της Κύπρου κατέθεσε αίτηση ένα νέο κόμμα για να ενταχθεί στο μητρώο κομμάτων και τους..

Το 2008 στο Υπουργείο Εσωτερικών της Κύπρου κατέθεσε αίτηση ένα νέο κόμμα για να ενταχθεί στο μητρώο κομμάτων και τους εκλογικούς καταλόγους. Η “Χρυσή Αυγή – Πυρήνας Κύπρου” εισερχόταν και επίσημα στην πολιτική ζωή της χώρας ακολουθώντας τη συνταγή με το αδελφό κόμμα στην Ελλάδα. Η αίτηση αρχικά απορρίφθηκε και έπρεπε να υποβληθεί ξανά. Το νέο κόμμα έγινε δεκτό ως “Εθνικό Λαϊκό Μέτωπο” (ΕΛΑΜ) και μετά από 13 χρόνια έρχεται να χτυπήσει την πόρτα της πρώτης τετράδας στις τελευταίες εκλογές του 2021 και για πρώτη φορά στη νεότερη ιστορία της Κύπρου να σπάσει την κυριαρχία των τεσσάρων κομμάτων όπως είχαν διαμορφωθεί μετά την εισβολή του 1974.

Τo ΕΛΑΜ αυξάνει διαρκώς τον αριθμό των ψήφων που λαμβάνει σε κάθε εκλογική διαδικασία από την ίδρυσή του και προσπαθεί να περάσει την εικόνα της ήπιας ακροδεξιάς. Η εξάρθρωση της Χρυσής Αυγής στην Ελλάδα άλλαξε τις δημόσιες τοποθετήσεις των στελεχών του ΕΛΑΜ, κάτι που ξεκίνησε κατά τη διάρκεια της δίκης για τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα με αποστάσεις από το μητρικό κόμμα και ολοκληρώθηκε με την επιτάσεως αποστροφή για τους πρώην συντρόφους τους, που έως πρόσφατα παρουσιάζονταν ως οι ηθικοί ηγήτορες του Εθνικιστικού “Κινήματος” στην Κύπρο. Η σύνδεση όμως του ΕΛΑΜ με τη Χρυσή Αυγή είναι κάτι διαφορετικό από τις κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες που ευνόησαν την ανάπτυξή ενός φασιστικού φορέα στην Κύπρο, καθώς επικρατούν διαφορετικές κοινωνικές συνθήκες, ενώ η σύνδεση με το παρελθόν και η πρόσφατη ιστορία της Κύπρου έχει ακόμα ανοιχτά μέτωπα. Αυτές ακριβώς οι συνθήκες, μαζί με τα αργοπορημένα αντανακλαστικά της κυπριακής κοινωνίας έδωσαν χώρο ανάπτυξης σε ένα μόρφωμα, με τρόπο που θα ζήλευαν όσοι στην Ελλάδα υπέθαλπαν τα προηγούμενα χρόνια τη Χρυσή Αυγή, ίσως και περισσότερο από τα ίδια τα μέλη της οργάνωσης.

Η παρουσία της ακροδεξιάς στην Κύπρο

Η ακροδεξιά των Ελληνοκύπριων (ε/κ) είναι ιστορικά στενά συνδεδεμένη με την εξέλιξη στο χρόνο του Κυπριακού προβλήματος, αλλά και αντιστρόφως η ύπαρξή της οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε αυτό. Η επίλυση του κυπριακού για εκείνους δεν περιλαμβάνει και δεν αποδέχεται τους Τουρκοκύπριους (τ/κ) στο νησί. Όπως θα ήταν αναμενόμενο, ιδιαίτερο ρόλο έχει και η σχέση της ακροδεξιάς με την Εκκλησία, ένας φορέας με πολύ μεγάλη επιρροή στην καθημερινή ζωή της Κύπρου, που υπήρξε διαχρονικά στενή.

Η πρώτη εμφάνιση ενός οργανωμένου ακροδεξιού σχηματισμού στην Κύπρο έγινε το 1931 με την ΕΡΕΚ. Η Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση Κύπρου ιδρύθηκε με έντονο αντί-αγγλικό λόγο και προσπάθησε να μποϋκοτάρει την αποικιακή κυβέρνηση με άρνηση φορολογίας και απόσυρση των εκλεγμένων μελών του Νομοθετικού Συμβουλίου που είχαν θεσπίσει οι Άγγλοι. Στη μοναδική διακήρυξη που εκδόθηκε από την ΕΡΕΚ αναφέρεται η επιθυμία για Ένωση με την Ελλάδα. Παρόλα αυτά η οργάνωση διαλύθηκε πολύ γρήγορα έπειτα από τις ταραχές του Οκτωβρίου του ’31 και τα σκληρά μέτρα περιορισμού που επέβαλε η αποικιακή κυβέρνηση. Επιπλέον η ΕΡΕΚ απέτυχε να διεισδύσει στην Εθνική Οργάνωση Κύπρου (ΕΟΚ) που είχε ιδρυθεί νωρίτερα και εξαρτάτο πλήρως από την Εκκλησία.

Στα μέσα του 1940 έκανε την εμφάνισή της και στην Κύπρο η “Οργάνωση Χ” του Γρίβα. Η απόπειρα για επέκταση της Χ στην Κύπρο δεν ήταν πετυχημένη. Το στίγμα της οργάνωσης Χ από τη δράση της στην Ελλάδα κατά την περίοδο της Κατοχής αλλά και μετά την απελευθέρωση, καθώς και η χαρακτηριστική ακροδεξιά, αντικομμουνιστική και φιλομοναρχική της κατεύθυνση σε συνδυασμό με την συνεργασία με τους Άγγλους κατά την περίοδο που ακολούθησε την απελευθέρωση της Αθήνας, δεν βρήκαν μαζική απήχηση και δεν ωφέλησαν την εξάπλωσή της.

Η ακροδεξιά έκανε την εμφάνισή της ξανά στην Κύπρο κατά τη διάρκεια του ένοπλου αγώνα της ΕΟΚΑ, την περίοδο 1955-59. Η ΕΟΚΑ δεν ήταν μία ακροδεξιά οργάνωση, όμως τόσο ο αρχηγός της Γεώργιος Γρίβας όσο και κάποια ηγετικά στελέχη της όπως ο Νίκος Σαμψών και ο Πολύκαρπος Γιωρκάτζης διακατέχονταν από ακραία αντικομμουνιστικά αισθήματα, αποκλείοντας από την οργάνωση όλους τους αριστερούς και διαπράττοντας δολοφονίες ε/κ και τ/κ κομμουνιστών και μελών του ΑΚΕΛ, σύμφωνα με την πεποίθηση του Γρίβα πως έπρεπε να αποδυναμωθεί το ΑΚΕΛ ώστε να μην μπορεί να παίξει ενεργό ρόλο στην πολιτική ζωή μετά την αποχώρηση των Βρετανών. Η ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας το 1960 θα βρει την ακροδεξιά, και στις δύο κοινότητες στο νησί, με τη μορφή παραστρατιωτικών οργανώσεων που προωθούσαν την ένταση ανάμεσα σε ε/κ και τ/κ, επιδιώκοντας ακόμα και τον εδαφικό διαχωρισμό τους. Το 1969 ιδρύεται το Εθνικό Μέτωπο με στόχο την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα πραγματοποιώντας τρομοκρατικές επιθέσεις εναντίον του Μακάριου αλλά και υποστηρικτών του ενώ το 1971 η οργάνωση αυτή μετασχηματίζεται στην πιο ακραία και φανατισμένη ακροδεξιά οργάνωση ως τότε στην Κύπρο, την ΕΟΚΑ Β΄, υπό την ηγεσία του Γρίβα και τη στήριξη της χούντας της Ελλάδας. Η ΕΟΚΑ Β΄ ξεκίνησε την κλιμάκωση των ενεργειών της με στόχο την αποκαθήλωση του Μακαρίου, που θεωρούσε ως το κύριο εμπόδιο για την Ένωση με την Ελλάδα ενώ η στήριξή του από το ΑΚΕΛ και η προσέγγιση που επιχειρούσε με τη Σοβιετική Ένωση ενεργοποιούσαν τα αντικομμουνιστικά τους ένστικτα.

Ο Νίκος Σαμψών μετά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974

Η πορεία της ΕΟΚΑ Β΄ είναι λίγο πολύ γνωστή καθώς σε συνεννόηση με την ελληνική χούντα προχώρησε στο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου του 1974 και την ανάληψη της Προεδρίας από το Νίκο Σαμψών, που οδήγησε στην τουρκική εισβολή πέντε μέρες αργότερα και την παράνομη έως σήμερα κατοχή του 36% των εδαφών της Κύπρου. Εκείνο όμως που δεν είναι τόσο γνωστό είναι η κατάληξη της ΕΟΚΑ Β΄ μετά την τουρκική εισβολή. Ο Μακάριος με την επιστροφή του στην Κύπρο, μετά από τα τραγικά γεγονότα του καλοκαιριού, το Δεκέμβριο του ’74, σε μία κίνηση δημιουργίας ομοψυχίας έπειτα από την καταστροφική τουρκική εισβολή, απένειμε χάρη στους πραξικοπηματίες και τα μέλη της ΕΟΚΑ Β΄. Παρόλα αυτά λίγα χρόνια κι έπειτα από πιέσεις του ΑΚΕΛ αποφασίστηκε η δίωξη των “αμετανόητων” στελεχών της οργάνωσης. Έτσι τον Ιανουάριο του ’76 στο δεύτερο ετήσιο μνημόσυνο του Γρίβα η ομιλία του Νίκου Σαμψών – που είχε πρωταγωνιστήσει στα γεγονότα του πραξικοπήματος δύο χρόνια πριν – και οι αντιδράσεις των οπαδών του που τον παρότρυναν να ξαναχτυπήσει, οδήγησαν στη σύλληψη και την καταδίκη του σε 20 χρόνια φυλάκισης για τις ενέργειές του κατά το πραξικόπημα. Η φυλάκιση του Σαμψών κράτησε λίγους μήνες καθώς για λόγους υγείας έγινε δεκτή η μεταφορά του στο εξωτερικό και μερικά χρόνια αργότερα, με την επιστροφή του στην Κύπρο, αφέθηκε ελεύθερος.

Τα δραματικά γεγονότα της εισβολής και ο ρόλος της ΕΟΚΑ Β΄ απαξίωσαν την ακροδεξιά που θεωρήθηκε υπεύθυνη για την έκβαση αυτή. Η ίδρυση του 1976 του Δημοκρατικού Συναγερμού (ΔΗΣΥ) από τον Γλαύκο Κληρίδη, που ήταν Πρόεδρος της Βουλής στην κυβέρνηση του Μακαρίου και είχε κρατήσει αποστάσεις από τον ίδιο ενώ ταυτόχρονα δεν καταδίκασε ποτέ τις ενέργειες των πραξικοπηματιών, έδωσε πολιτική στέγη σε ακροδεξιά εξτρεμιστικά στοιχεία ενσωματώνοντας την κύρια μάζα των μελών της ΕΟΚΑ Β΄, ενώ παράλληλα, για να εμφανιστεί ως ένα προοδευτικό κεντροδεξιό κόμμα υιοθέτησε την πολιτική προσέγγισης με την Ευρώπη. Όπως συνέβη και στην περίπτωση της Ελλάδας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, οι μνήμες της ακροδεξιάς και η ενσωμάτωση ακραίων στοιχείων από συντηρητικά κεντροδεξιά κόμματα δεν ευνόησε τη δημιουργία ακροδεξιών κομμάτων με σημαντικό ρόλο στην κοινωνική και πολιτική ζωή της Κύπρου για πολλά χρόνια. Έτσι, υπήρξαν και δρούσαν στο περιθώριο οργανώσεις όπως ο Ενιαίος Φορέας Αυτόνομων Ενωτικών Φοιτητικών Παρατάξεων (ΕΦΑΕΦΠ) με παρουσία σε ελληνικά πανεπιστήμια αλλά και αργότερα στην Κύπρο.

Τη δεκαετία 1993 – 2003 μπήκαν τα θεμέλια για την αναγέννηση της ακροδεξιάς. Η ανάληψη της Προεδρίας από τον Κληρίδη και το ΔΗΣΥ θα ταυτιστεί με την προσπάθεια ξεπλύματος της ΕΟΚΑ Β΄ και επομένως και του ίδιου του ΔΗΣΥ που είχε στις τάξεις του μέλη της οργάνωσης, ακόμα και σε υψηλές θέσεις στην ιεραρχία όπως ο Σωτήρης Σαμψών, γιός του πραξικοπηματία που υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Νεολαίας του ΔΗΣΥ και διετέλεσε αντιπρόεδρος του κόμματος. Την περίοδο εκείνη στελέχη του κόμματος συμμετείχαν στα μνημόσυνα το Γρίβα ενώ η ρητορική εστιάστηκε σε ζητήματα της εθνικής ταυτότητας των Κυπρίων και προωθήθηκε το ενιαίο αμυντικό δόγμα με την Ελλάδα. Επαναπροσλήφθηκαν 62 δημόσιοι υπάλληλοι που είχαν απολυθεί μετά την εισβολή λόγω της ενεργής συμμετοχής του στο πραξικόπημα λαμβάνοντας και αναδρομικά όλους τους μισθούς που είχαν χάσει από την απόλυσή τους. Η κηδεία του πραξικοπηματία Νίκου Σαμψών και η τέλεση της νεκρώσιμης ακολουθίας από τον Μητροπολίτη Κύπρου με την παρουσία του ίδιου του σημερινού προέδρου της Κύπρου Νίκου Αναστασιάδη, που ήταν τότε πρόεδρος του ΔΗΣΥ και πλήθους βουλευτών του κόμματος, ήταν ενδεικτική εκείνης της περιόδου και του επιχειρούμενου ξεπλύματος της ΕΟΚΑ Β΄.

Η προσπάθεια αυτή διακόπηκε στις αρχές του 2000 καθώς οι πρωτοβουλίες για την επίλυση του Κυπριακού οδήγησαν στο Σχέδιο Ανάν, που για πρώτη φορά θα έβαζε το λαό σε μία διαδικασία επικύρωσης μιας πολιτικής για την επίλυση. Σε εκείνη τη διαδικασία, ο ΔΗΣΥ ήταν το μόνο μεγάλο κόμμα που τάχθηκε υπέρ του Σχεδίου, δημιουργώντας τριγμούς στο εσωτερικό του. Οι πολιτικές ζυμώσεις και οι συζητήσεις πριν από το δημοψήφισμα για το σχέδιο Ανάν θα βγάλουν από το περιθώριο την κυπριακή ακροδεξιά καθώς η πολιτική διαμάχη και η ρητορική στο δημόσιο λόγο θα δημιουργήσει πρόσφορο έδαφος για να αναδειχθούν ακροδεξιοί σχηματισμοί, αυτονομημένοι πλέον σε ένα μεγάλο βαθμό από το ΔΗΣΥ.

Ο δεύτερος παράγοντας στον οποίον οφείλεται η άνοδος της ακροδεξιάς ήταν η εκλογή του Δημήτρη Χριστόφια στην Προεδρία της Κύπρου το 2008. Ως ο πρώτος πρόεδρος προερχόμενος από την Αριστερά ξεκίνησε μια πολιτική προσέγγισης με την τ/κ κοινότητα μιλώντας για λύση του Κυπριακού στη βάση του σεβασμού και της ειρηνικής συνύπαρξης των δύο μεγαλύτερων κοινοτήτων στο νησί. Επιτάχυνε τις διαπραγματεύσεις με τον τότε ηγέτη των τ/κ Μεχμέτ Αλί Ταλάτ συγκλίνοντας σε πολλά ζητήματα μιας μελλοντικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης ενώ προώθησε την ένταξη των τ/κ πολιτών που επιθυμούσαν να γίνουν πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας επιταχύνοντας την έκδοση διαβατηρίων για όσους το επιθυμούσαν. Η προσέγγιση του Χριστόφια ήταν αντίθετη στον ακροδεξιό φανατισμό ενώ στο επίπεδο της ρητορικής, και με δεδομένη την επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης με την κρίση που ξεσπούσε και τους χειρισμούς της κυβέρνησης, αλλά και την σύγχυση που προκάλεσε η πολιτική της σε κοινωνικά ζητήματα, καθώς δύσκολα διέκρινε κανείς διαφορές με τις προηγούμενες κυβερνήσεις, επιτάχυναν την απαξίωση στα πολιτικά κόμματα, δίνοντας περιθώρια στην ανάπτυξη μιας ακραίας ρητορικής, ακόμα και από την αντιπολίτευση.

Ο τρίτος παράγοντας ανάπτυξης της ακροδεξιάς ήταν η αύξηση της ξενοφοβίας λόγω της αυξημένης παρουσίας των μεταναστών στην Κύπρο. Τα στοιχεία του 2001 μιλούσαν για 64.810 πολίτες άλλων χωρών που εργάζονταν στην Κυπριακή Δημοκρατία, δηλαδή το 9,4% του πληθυσμού. Οι μισοί από αυτούς προέρχονταν από χώρες της Ε.Ε. με το 26,9% από την Ελλάδα και το 18,3% από την Μεγάλη Βρετανία. Η είσοδος της Κύπρου στην Ε.Ε., η οικονομική ανάπτυξη και η επακόλουθη ανάγκη του Κυπριακού κεφαλαίου για φτηνό εργατικό δυναμικό από τρίτες χώρες, καθώς και το άνοιγμα των οδοφραγμάτων με τα Κατεχόμενα και την ελεύθερη μετακίνηση οδήγησαν σε αύξηση των μεταναστών. Έτσι το 2011 καταγράφονται 112.424 μετανάστες, με το 62,6% να προέρχεται από χώρες της Ε.Ε., με το ένα τρίτο αυτών να προέρχονται από Ελλάδα και Μεγάλη Βρετανία, ενώ το υπόλοιπο 37,4% από τρίτες χώρες, κυρίως ασιατικές. Επιπλέον από το 2003 καταγράφηκαν περίπου 3.000 τ/κ που εργάζονταν στην Κυπριακή Δημοκρατία ενώ παραμένει άγνωστος ο αριθμός εκείνων που δεν δηλώνονταν από τους εργοδότες τους.

Χρυσή Αυγή – Πυρήνας Κύπρου

Στις αρχές του 2000 δημιουργήθηκε η Χρυσή Αυγή Κύπρου ως οργάνωση-παρακλάδι του κόμματος στην Ελλάδα, με πρωτεργάτες τους δύο σημερινούς βουλευτές του ΕΛΑΜ, Χρίστο Χρίστου και Λίνο Παπαγιάννη. Εκμεταλλευόμενοι το κενό του εθνικιστικού χώρου, και τη στάση του ΔΗΣΥ στο σχέδιο Ανάν ξεκίνησαν την παρουσία τους στις διαδηλώσεις για το δημοψήφισμα του σχεδίου και τις εθνικές επετείους. Η σύνδεση του μορφώματος με την Χρυσή Αυγή στην Ελλάδα τονίζεται συνεχώς προσπαθώντας να εκφράσει μια νέα δυναμική και συνεχίζεται για πολλά χρόνια με εκατέρωθεν ανακοινώσεις στήριξης, επισκέψεις μελών της Χρυσής Αυγής σε εκδηλώσεις στην Κύπρο και σαφώς εναρμονισμένη δημόσια παρουσία. Πλέον οι μαυροφορεμένοι νέοι με την στρατιωτικού τύπου οργάνωση εμφανίζονται όλο και πιο συχνά στις πόλεις της Κύπρου.

Ο Χρίστου την εποχή που ήταν μέλος του προσωπικού τάγματος εφόδου του Μιχαλολιάκου

Ως ΕΛΑΜ συμμετείχε για πρώτη φορά σε εκλογική διαδικασία στις ευρωεκλογές του 2009 λαμβάνοντας 663 ψήφους (0,22%) ενώ στις βουλευτικές του 2011 πήρε το 1,08% χωρίς να εκλέξει κάποιο βουλευτή, έχοντας όμως πολλαπλασιάσει τις ψήφους αφού ξεπέρασε τις 4.000. Είναι προφανές ότι το περιβάλλον ήταν ευνοϊκό για την εθνικιστική και ξενοφοβική ρητορική τους, ενώ οι δεσμοί με την Χρυσή Αυγή, που εκείνη την εποχή ανέβαινε στην Ελλάδα, τους προσέδιδε και “διεθνή” αναγνώριση. Στις επόμενες ευρωεκλογές η δύναμη του ΕΛΑΜ αυξήθηκε κι άλλο χωρίς να εκλέξει ευρωβουλευτή, όμως στις βουλευτικές του 2016 με 13.040 ψήφους (3,71%) θα καταφέρει να εκλέξει 2 βουλευτές.

Σε όλη αυτή την πορεία η στήριξη τόσο από τη ΧΑ όσο και από σημαντικούς θεσμούς στην Κύπρο ήταν παραπάνω από εμφανής. Λίγες μέρες μετά τις εκλογές ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου δήλωσε ότι είναι ικανοποιημένος από την είσοδο του ΕΛΑΜ στη Βουλή των Αντιπροσώπων, ενώ σημείωνε: “Νομίζω ότι εάν η πυξίδα και ο γνώμονας των ενεργειών τους θα είναι το καλώς νοούμενο συμφέρον του τόπου και αυτού του λαού, πιστεύω ότι θα πάμε καλά”. Βέβαια από το 2010 ο Αρχιεπίσκοπος δήλωνε σε συνέντευξη στην Καθημερινή Κύπρου ότι το ΕΛΑΜ τον “εκφράζει πολύ”. Η σχέση είναι προφανώς αμφίδρομη καθώς το ΕΛΑΜ σε κάθε ευκαιρία αναφέρεται στην ελληνορθοδοξία ως τον αποκλειστικό ιδιοκτήτη της Κύπρου καθώς και στην ηγεμονική θέση που πρέπει να έχει η Εκκλησία της Κύπρου μέσα στην κοινωνία

Στις προεδρικές εκλογές του 2018 το ΕΛΑΜ κατεβάζει τον αρχηγό τους, Χρίστο Χρίστου, ως υποψήφιο. Ο Χρίστου που ως φοιτητής στο ΤΕΙ Αθηνών είχε οργανωθεί στη Χρυσή Αυγή και μάλιστα, κατά δήλωση Κασιδιάρη, υπήρξε στον σκληρό πυρήνα των σωματοφυλάκων του Μιχαλολιάκου, αν και δεν θεωρείται ένας χαρισματικός πολιτικός, εν τούτοις διαθέτει οργανωτικές ικανότητες καταφέρνοντας να συσπειρώσει την οργάνωσή του. Η υποψηφιότητά του δεν ήταν δυνατόν να διεκδικήσει την είσοδο στο δεύτερο γύρο, ήταν όμως κίνηση τακτικής δηλώνοντας την παρουσία του ΕΛΑΜ στις πολιτικές ζυμώσεις της Κύπρου ως μία υπολογίσιμη δύναμη. Αν και κατετάγη στην 4η θέση λαμβάνοντας 21.846 ψήφους, ο δεύτερος γύρος και οι ζυμώσεις που συνήθως γίνονται τότε τους έδωσε την ευκαιρία να διεκδικήσουν την πολιτική νομιμοποίηση που ήθελαν. Απέστειλαν επιστολές στους δύο υποψήφιους Ν. Αναστασιάδη και Σ. Μαλά που είχαν περάσει στο δεύτερο γύρο με τον πρώτο να απαντάει επισήμως προσφέροντας την πολυπόθητη νομιμοποίηση. Οι εκλογές αυτές ήταν μία ακόμα ευκαιρία για το ΕΛΑΜ να εκφράσει τη σύμπλευσή του για το Κυπριακό με την Εκκλησία και να ενισχύσει κι άλλο τους δεσμούς μαζί της. Για το ΕΛΑΜ η Εκκλησία είναι ο μοναδικός θεσμός στην Κύπρο που διαφυλάσσει τις πολιτικές και κοινωνικές αξίες για τους ε/κ, και άρα είναι ο βασικός πυλώνας στον οποίον πρέπει να στηρίζεται η Κυπριακή Ελληνικότητα.

Η “απόσχιση” από την μητρική οργάνωση

Παρά την αλλαγή ονόματος, οι σχέσεις του ΕΛΑΜ και της Χρυσής Αυγής δεν αποκρύφθηκαν ποτέ μέχρι και λίγο πριν την απόφαση του δικαστηρίου για τη δράση της Χρυσής Αυγής, το φθινόπωρο του 2020. Τόσο από την μεριά της Χρυσής Αυγής όσο και του ΕΛΑΜ τονίζονταν σε κάθε ευκαιρία οι δεσμοί των δύο μορφωμάτων. Κοινές ανακοινώσεις τύπου, κοινή παρουσία σε εκδηλώσεις σε Αθήνα και Λευκωσία αλλά και υιοθέτηση ρητορικής και ενεργειών που χαρακτηρίζουν την ταύτιση των δύο οργανώσεων. Την ίδια στιγμή που το ΕΛΑΜ φαίνεται ότι συσχετίζεται και με άλλα 11 νεοφασιστικά κόμματα της Ευρώπης, ανάμεσά τους το Forza Nuova στην Ιταλία και το NPD στη Γερμανία, κέρδιζε προβολή στην Κύπρο από την άνοδο της Χρυσής Αυγής στην Ελλάδα, στηρίζοντας με ανακοινώσεις κάθε ενέργεια της μητρικής οργάνωσης. Το 2012 πέρα από την κοινή ρητορική, μιμήθηκε και δράσεις όπως τα Κοινωνικά Παντοπωλεία για ε/κ, Γραφεία Εργασίας για ε/κ κλπ. Από εκείνη την περίοδο δεν διέρρευσε καμία πληροφορία σχετικά με οποιαδήποτε οικονομική συναλλαγή ανάμεσα στις δύο οργανώσεις, παρά μόνο φήμες για στήριξη του ΕΛΑΜ με την καταβολή ενοικίων για γραφεία της οργάνωσης, σε κάποιες περιπτώσεις από την Χρυσή Αυγή.

Παρόμοια ήταν και η δράση τους καθώς υπήρξαν περιστατικά βίας ενάντια σε μέλη αριστερών οργανώσεων αλλά και σε μετανάστες χωρίς την εφαρμογή του ποινικού κώδικα για τις περιπτώσεις αυτές, παρά την αυστηρή αντιρατσιστική νομοθεσία ενώ υπήρξαν καταγγελίες, που αργότερα επιβεβαιώθηκαν χωρίς να γνωστοποιηθεί κάποια τιμωρία, ότι αξιωματικός της Εθνοφρουράς εκπαίδευε στις στρατιωτικές εγκαταστάσεις μέλη της οργάνωσης στη σκοποβολή.

Το ΕΛΑΜ στήριξε με δηλώσεις την Χρυσή Αυγή σε κάθε περίπτωση. Από την επίθεση του Κασιδιάρη στη Λιάνα Κανέλλη μέχρι και τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα και τις συλλήψεις του ηγετικού πυρήνα της Χρυσής Αυγής, σταθερά το ΕΛΑΜ εξέφραζε τη στήριξη του στο Μιχαλολιάκο και τους άλλους συλληφθέντες, επιμένοντας ότι οι κατηγορίες ήταν σκευωρία που σύντομα θα καταρρεύσει, ενώ διαμαρτυρήθηκαν έξω από την ελληνική πρεσβεία στην Κύπρο για τις “παράνομες, αντισυνταγματικές και άδικες συλλήψεις”.

Τότε ο Χρίστου μιλούσε για “ενορχηστρωμένη επίθεση στο κίνημα” και τόνιζε ότι ο Μιχαλολιάκος ήταν “ο πιο έντιμος πολιτικός που υπάρχει” ενώ σε εκδήλωση για την επέτειο των Ιμίων είχε πει:

“Στα φυλακισμένα αδέρφια μας, στέλνουμε το μήνυμα ότι βρισκόμαστε δίπλα τους, είμαστε εδώ παρόντες και θα κάνουμε ό,τι χρειαστεί για να πετύχει ο εθνικός αγώνας τον οποίο διεξάγουμε από κοινού σε Ελλάδα και Κύπρο”

Αυτή η στάση ξεκίνησε να διαφοροποιείται κατά την πορεία της δίκης και όταν άρχισε να φαίνεται ότι τα στοιχεία ήταν αδιάσειστα για την καταδίκη της Χρυσής Αυγής. Τότε επισήμως ο Χρίστου διαχώρισε τη θέση του:

“Ο λόγος για τον οποίο έχουμε χαράξει την δική μας πορεία, είναι αυτό που λέγαμε εξ αρχής. Μπορεί να υπάρχουν δεσμοί συνεργασίας, αλλά εμείς έχουμε ακολουθήσει μια διαφορετική στρατηγική και μια διαφορετική τακτική. Εάν υπάρχουν λάθη στη διαχείριση του ζητήματος από το εν λόγω κίνημα, είναι κάτι που πρέπει να διαχειριστούν οι ίδιοι.

Επομένως, από τη στιγμή που είναι και εκτός κοινοβουλίου, έχουμε διακόψει πλέον κάθε είδους συνεργασία κι αυτό είναι επίσημο.”

Μετά την καταδίκη της Χρυσής Αυγής, το ΕΛΑΜ εξέδωσε ανακοίνωση όπου τόνιζε: “η Παράταξή μας, όπως δήλωσε επανειλημμένα δημόσια και ο Πρόεδρος μας, εδώ και καιρό έχει διακόψει κάθε είδους συνεργασία και επαφή με τον Λαϊκό Σύνδεσμο Χρυσή Αυγή. Για όσους κακόπιστα και με εμπάθεια προσπαθούν να παρουσιάσουν κάτι άλλο για να αποκομίσουν μικροπολιτικά οφέλη, επαναλαμβάνουμε αυτό που είναι ευρέως γνωστό και αντιληπτό ότι: άλλο το Ε.ΛΑ.Μ. και άλλο η Χρυσή Αυγή. Άλλωστε, ο κάθε πολιτικός χώρος κρίνεται με βάση το έργο που επιτελεί και την προσφορά του προς την κοινωνία”

Η ευκολία με την οποία το ΕΛΑΜ αποκήρυξε τη Χρυσή Αυγή είναι χαρακτηριστικό της ευκολίας με την οποία λειτουργούν αυτά τα μορφώματα, στηριζόμενα στην εφήμερη εκλογική απήχηση. Το ΕΛΑΜ δεν υπερασπίστηκε ποτέ τη Χρυσή Αυγή όταν η δίκη για τον Παύλο Φύσσα άρχισε να ξεσκεπάζει τη δράση της οργάνωσης. Αντιθέτως, ξεκίνησε να παίρνει αποστάσεις για να διαφυλάξει τη δική του υπόσταση και να αποφύγει να εισπράξει τη φθορά από μια ενδεχόμενη συσχέτιση των δύο οργανώσεων ενδεχομένως από την κυπριακή δικαιοσύνη. Φυσικά και η κυπριακή δικαιοσύνη, όπως και το πολιτικό σύστημα, μια τέτοια σύνδεση δεν επιχείρησε να κάνει ποτέ, παρέχοντας έμμεση στήριξη στο ΕΛΑΜ.

Οι ρίζες στην κυπριακή κοινωνία

Κατά τη διάρκεια της Προεδρίας Χριστόφια υπήρξε η προοπτική για βαθιά μεταρρύθμιση της Παιδείας, έπειτα και από εισηγήσεις ακαδημαϊκών που στηλίτευαν τον μονολιθικό εθνοκεντρισμό του εκπαιδευτικού συστήματος και πρότειναν την υπέρβασή του με την προώθηση της πολυπολιτισμικότητας. Η απόπειρα της κυβέρνησης βρήκε σθεναρή αντίδραση από την Εκκλησία και προσωπικά τον Αρχιεπίσκοπο, όλα τα κόμματα πλην του ΑΚΕΛ, αλλά και από τις συντεχνίες εκπαιδευτικών που προέρχονται από τον ΔΗ.ΣΥ. Η προσπάθεια για συμβιβασμό απέναντι σε μία αδιάλλακτη στάση οδήγησε σε αποτυχία του εκσυγχρονισμού της Παιδείας. Τα τελευταία χρόνια, το εκπαιδευτικό σύστημα ενισχύει στοιχεία αδιαλλαξίας και εθνικισμού. Ο Έλληνας με τον Κύπριο ταυτίζονται και άρα οι τ/κ αποκλείονται από κάθε δικαίωμα στο νησί θεωρούμενοι ως μειονότητα με ισχνά πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα. Διατηρείται η ρητορική μίσους και απουσίας ιστορικού διαλόγου εμποδίζοντας κάθε προσπάθεια προσέγγισης ενώ περνάνε σε δεύτερη μοίρα οι ευθύνες της ακροδεξιάς (Γρίβας, ΕΟΚΑ Β΄) στην ιστορία της Κύπρου.

Όταν το 2018 ο προερχόμενος από τον ΔΗΣΥ υπουργός Παιδείας Κώστας Χαμπιαούρης κατά τη διάρκεια επίσκεψης σε όλα τα κοινοβουλευτικά κόμματα, σε μία επικοινωνιακή προσπάθεια για επίδειξη συναίνεσης και ομοψυχίας, δήλωνε από τα γραφεία του ΕΛΑΜ ότι το Υπουργείο μοιράζεται τις ίδιες αξίες και αρχές με το ΕΛΑΜ, πέρα από τις αντιδράσεις που προκάλεσε και παρά την προσπάθεια να αναδιατυπώσει, φανέρωνε ακριβώς αυτή την πραγματικότητα.

Η ταύτιση του ΕΛΑΜ με την ΕΟΚΑ Β΄ και το ρόλο της στην εισβολή του ’74 ήταν απόλυτη. “Πιστεύουμε ότι η ΕΟΚΑ Β΄ στοχοποιήθηκε μετά το πραξικόπημα του ’74, ενώ κάποια από τα μέλη της ήταν αγνοί πατριώτες. Πιστεύουμε ότι η δράση της οργάνωσης μέχρι το 1973 ήταν δικαιολογημένη” δήλωνε ο Χρίστου, ενώ στήριξε την ανακοίνωση της ΧΑ σχετικά με το πραξικόπημα της ΕΟΚΑ Β΄ που το χαρακτήριζε ως την εθνική απάντηση κατά του αντί-ενωτικού καθεστώτος εκείνης της εποχής αμφισβητώντας τη δημοκρατία και τους δημοκρατικούς θεσμούς και επομένως θεωρώντας ως αναγκαία την ανατροπή της εκλεγμένης τότε κυβέρνησης. Κάθε χρόνο με ανακοινώσεις και εκδηλώσεις “μνήμης” το ΕΛΑΜ τιμάει την ΕΟΚΑ Β΄ δίνοντας βήμα σε μέλη της ή διακινώντας αρθρογραφία τους.

Σε μία προσπάθεια διείσδυσης στην κοινωνία, τόσο για την ένταξη νέων μελών όσο και για εκλογική του άνοδο, το ΕΛΑΜ προσέγγισε ακροδεξιές οργανώσεις οπαδών των ποδοσφαιρικών ομάδων της Κύπρου πετυχαίνοντας τη στήριξη από τις δύο πιο δημοφιλείς οργανώσεις οπαδών του ΑΠΟΕΛ και της Ανόρθωσης που εξέφρασαν τη υποστήριξή του υποψηφίου του ΕΛΑΜ στις προεδρικές εκλογές του 2013. Επιπλέον επιχειρήθηκε και η διείσδυση στα σχολεία και τα πανεπιστήμια με την ίδρυση οργανώσεων όπως το Μέτωπο Νεολαίας.

Λαγός και Κασιδιάρης με τον αρχηγό του ΕΛΑΜ και τον πρόεδρο του Συνδέσμου Φιλάθλων Ανόρθωσης

Το ΕΛΑΜ παρουσιάζεται ως το αντί-συστημικό κόμμα της Κύπρου εκμεταλλευόμενο την επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης των Κυπρίων, παρά τη σχετικά καλή εικόνα των αριθμών και τη φαινομενική ανάκαμψη της οικονομίας μετά την τραπεζική χρεοκοπία του 2013, κυρίως μέσω της νέας φούσκας των “ψηλών κτηρίων” που συνδέεται με το πρόγραμμα πολιτογραφήσεων. Ταυτόχρονα προσφέρει ένα “εύκολο” αφήγημα, στην ίδια βάση με εκείνο της Χρυσής Αυγής, ξεχωρίζοντας τους μετανάστες ως το κύριο πρόβλημα της κυπριακής κοινωνίας καθώς οι μεταναστευτικές ροές από την Ανατολή αν και σε απόλυτο αριθμό είναι μικρές, βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα ως ποσοστό σε σχέση με τον πληθυσμό. Το ΕΛΑΜ εμφανίζεται ως η φωνή που “τολμάει” να εκφράσει εκείνο που ένα σημαντικό μέρος της κυπριακής κοινωνίας αλλά και του μιας μικρής μερίδας του ΔΗΣΥ, πιστεύει αλλά δεν λέει, με όλα εκείνα τα στοιχεία μίσους και αλυτρωτισμού ακριβώς όπως κάνει κάθε ακροδεξιό φασιστικό κόμμα στην Ευρώπη.

Η σχέση με την Εκκλησία της Κύπρου, ίσως να αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα της μακροημέρευσης του ΕΛΑΜ. Ο ρόλος της Κυπριακής Εκκλησίας στην νεότερη ιστορία της Κύπρου, μέχρι και τις μέρες μας είναι σημαντικός. Η κοινωνία διατηρεί ισχυρούς δεσμούς με την Εκκλησία. Η Εκκλησία ήταν ο διαχρονικός παράγοντας διατήρησης του εθνικισμού στην ε/κ κοινότητα προτάσσοντας ως προτιμότερη λύση για το Κυπριακό κάθε λύση που δεν θα διατάρασσε την ηγεμονία, τόσο τη δική της όσο και της ε/κ ελίτ που ευνοήθηκε από την εισβολή και διχοτόμηση του νησιού. Το ΕΛΑΜ περισσότερο από το ναζισμό πατάει πάνω στον χουντισμό, όπως τον βιώσαμε στην Ελλάδα με το Μεταξά και την δικτατορία των Συνταγματαρχών, εκφράζοντας τις επιδιώξεις της Εκκλησίας και της ε/κ ελίτ που απαρτίζουν το βαθύ κράτος της Κύπρου. Είναι η πολιτική έκφραση των επιδιώξεων αυτής της κυρίαρχης ομάδας. Όλες οι δηλώσεις ή οι χειρονομίες στήριξης γίνονται ξεκάθαρες αναφορικά με τους σκοπούς τους, κάτω από αυτό το πρίσμα.

Η “σοβαρή Χρυσή Αυγή”

Ο Νίκος Αναστασιάδης διανύει τη δεύτερη θητεία ως Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας και η προεδρία του έχει να αντιμετωπίσει, πέρα από τη φυσική πολιτική φθορά, πολλά ζητήματα διαφάνειας, νεποτισμού και διαφθοράς. Πρώην συνεργάτες του, του επιρρίπτουν προσωπικές ευθύνες για τους χειρισμούς του στο κούρεμα των καταθέσεων το 2013 αλλά και πιο πρόσφατα με την εμπλοκή του στο Πρόγραμμα των Χρυσών Διαβατηρίων, όπου φαίνεται να δόθηκαν κυπριακά διαβατήρια ακόμα και σε άτομα που καταζητούνται από την Ιντερπόλ. 

Η πίεση που δέχεται η κυβέρνηση και η αναγκαιότητα για εξεύρεση συναινέσεων στην Βουλή έχει αναβαθμίσει το ρόλο του ΕΛΑΜ, καθώς η κυβέρνηση υιοθετεί ολοένα και περισσότερο την πολιτική ατζέντα του στο μεταναστευτικό, με παράνομες επαναπροωθήσεις πλοιαρίων με μετανάστες, κλειστές δομές αποκλεισμού των μεταναστών. Στο Κυπριακό υπάρχουν σαφείς ενδείξεις παγώματος των διαβουλεύσεων με αποκορύφωμα το φιάσκο του Κραν Μοντάνα και τις αποκαλύψεις του Αρχιεπισκόπου Χρυσόστομου Β΄ ότι ο Αναστασιάδης κινείται μεταξύ της λύσης των δύο κρατών και της μη επίλυσης του Κυπριακού. Την ίδια στιγμή ενισχύθηκε η αστυνομία με προσλήψεις και εξοπλισμό ενώ σημειώθηκαν περιστατικά αστυνομικής βίας σε αντικυβερνητικές διαδηλώσεις, γεγονός πρωτόγνωρο για τα δεδομένα της Κύπρου.

Το ΕΛΑΜ παρακολουθεί τις εξελίξεις και συνεχίζει να προβάλει την εικόνα του αντισυστημικού κόμματος. Την ίδια στιγμή που αρνείται κάθε εμπλοκή με την κυβέρνηση, επιζητά την πολιτική νομιμοποίηση του, ιδιαίτερα μετά την απομάκρυνση από τη Χρυσή Αυγή. Στα πλαίσια του ρυθμιστικού ρόλου που προσπαθεί να παίξει, προσέφερε στήριξη στην κυβέρνηση κάθε φορά που αυτό ήταν αναγκαίο. Ο προϋπολογισμός του 2021 εγκρίθηκε, έπειτα από την αρχική απόρριψή του από τη Βουλή, με τις ψήφους του ΕΛΑΜ, ενώ μετά τις εκλογές του Μαΐου και το διπλασιασμό των εδρών του, η “συνεννόηση” με την κυβέρνηση έγινε περισσότερο εμφανής.

Συνάντηση Αναστασιάδη – Χρίστου μετά τις βουλευτικές εκλογές του 2021

Στη διαδικασία για την εκλογή του προέδρου της Βουλής, το ΕΛΑΜ στήριξε την υποψήφια του ΔΗ.ΣΥ. εμφανίζοντας επικοινωνιακά την κίνηση αυτή ως την προσπάθεια δημιουργίας μετώπου απέναντι στο “κομμουνιστικό” ΑΚΕΛ. Η πλήρης νομιμοποίηση του ΕΛΑΜ από την πλευρά της κυβέρνησης και του πολιτικού συστήματος δόθηκε λίγες μέρες αργότερα. Ο πρόεδρος του κυβερνώντος κόμματος Αβέρωφ Νεοφύτου υποστήριξε τη θέση ότι οι προεδρίες των κοινοβουλευτικών επιτροπών πρέπει να μοιραστούν σε όλα τα κόμματα που κατάφεραν να εκλεγούν στη νέα Βουλή. Ως αποτέλεσμα σχηματίστηκε μία adhoc επιτροπή για το δημογραφικό, την προεδρία της οποίας ανέθεσαν στο ΕΛΑΜ, με το ΑΚΕΛ να είναι η μοναδική κοινοβουλευτική δύναμη που αντέδρασε μιλώντας και για τη μη συμμετοχή του σε αυτή. Παρόλα αυτά η πλειοψηφία του πολιτικού συστήματος σιώπησε μπροστά σε αυτή την εξέλιξη. Ούτε λόγος φυσικά για το συμβολισμό της ανάθεσης της συγκεκριμένης επιτροπής σε ένα νεοφασιστικό μόρφωμα. Το ΕΛΑΜ αποδεχόμενο την ανάθεση αυτή ξεκαθάρισε πως μέσα από τις εργασίες της εν λόγω επιτροπής θα εξετάσουν σοβαρά ζητήματα που απασχολούν την κυπριακή κοινωνία, όπως το μεταναστευτικό και η υπογεννητικότητα.

Οι ευσεβείς πόθοι, όπως είχαν διατυπωθεί πριν από χρόνια, για το μελλοντικό ρόλο μιας σοβαρής Χρυσής Αυγής, που θα μπορούσε να συνδράμει σε μια Δεξιά κυβερνητική συμμαχία, μπορεί τελικά να μην ευοδώθηκαν στην Ελλάδα αλλά φαίνεται ότι βρήκαν πρόσφορο έδαφος στην Κύπρο. Σε μία χώρα που η πρόσφατη ιστορία της έχει ακόμα ανοιχτές τις πληγές, οι κύριοι υπεύθυνοι οι πράξεις των οποίων οδήγησαν στην τουρκική εισβολή, πέρα από την ατιμωρησία για τις πράξεις αυτές και την ασυλία που τους παρείχε η ε/κ ελίτ, ορθώνουν περισσότερο το ανάστημά τους με τη νομιμοποίηση ενός φασιστικού μορφώματος. Την ίδια στιγμή που στην τ/κ κοινότητα ο Ερντογάν παρεμβαίνει ανοιχτά για την επιβολή της δικής του αδιάλλακτης πολιτικής στο Κυπριακό, όπως συνέβη στις προηγούμενες εκλογές με την επιτυχημένη προσπάθεια της Τουρκίας να επιβάλει τον Ερσίν Τατάρ έναντι του Μουσταφά Ακινζί στις εκλογές του ψευδοκράτους, η ε/κ κοινότητα βλέπει ότι δεν χρειάζεται έξωθεν παρεμβάσεις για αυτό. Επιπρόσθετα το ΑΚΕΛ μοιάζει εγκλωβισμένο στην εσωστρέφεια αδυνατώντας να εκφράσει τα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα και παρουσιάζοντας στην κοινωνία μια εικόνα σύμπραξης με την κυβέρνηση.

Πέρα από τις φωνές εκείνες που ζητούσαν την καταδίκη του ΕΛΑΜ μετά από τη φυλάκιση της Χρυσής Αυγής στην Ελλάδα, λόγω της κοινής τους προέλευσής και των αναμφισβήτητων σχέσεων, η ίδια η κυπριακή κοινωνία οφείλει να καταδικάσει και να στείλει το ΕΛΑΜ εκεί που πρέπει να βρίσκεται. Δεν είναι δύσκολο να βρει κανείς τους λόγους. Αρκεί να πάει στη Λευκωσία και να κοιτάξει απέναντι τον Πενταδάχτυλο.

Ο Πενταδάκτυλος, όπως φαίνεται σήμερα από την ελεύθερη Λευκωσία

 

 

 

Σχετικά θέματα

Απόψεις