Το κείμενο που ακολουθεί το λάβαμε από δύο αρχαιολόγους, την Mgr. Βέρα Κλώντζα-Γιάκλοβα και τον Ph.D. & Mgr. Μανόλη Κλώντζα και περιγράφεται πώς στην «καταστροφική παρέμβαση στα όρια του παγκόσμιας σημασίας αρχαιολογικού χώρου στον Πετρά της Σητείας ήρθε να προστεθεί» η «συστηματική και κακόβουλη παρεμπόδιση της επιστημονικής έρευνας από τμήμα της τοπικής πολιτικής-οικονομικής ελίτ αλλά και από τις κρατικές υπηρεσίες».
Δημοσιεύουμε ολόκληρο το κείμενο – καταγγελία:
«Έχουν περάσει κάμποσα χρόνια από τότε που ο πρώην πρωθυπουργός αναφερόμενος στο Λασίθι Κρήτης χαρακτήρισε τον τόπο ως «στου Διαόλου την μάνα». Φυσικά δεν γνωρίζουμε αν στο μυαλό του είχε το μακρινό της απόστασης σε σχέση με το κέντρο ή την απόσταση από την κανονικότητα που είθισται να υπάρχει σε μια σύγχρονη ευνομούμενη πολιτεία. Σε κάθε περίπτωση, ο όρος “Στου Διαόλου τη Μάνα” ταιριάζει σίγουρα με το καθεστώς «Far West» που καλά κρατεί στο «Far East»…
Ώς αρχαιολόγοι, χρόνια τώρα, όχι μόνο παρακολουθούμε και ζούμε την κατάσταση στον κλάδο στην περιοχή, αλλά και δραστήρια προσπαθούμε να συμβάλλουμε στη μελέτη και την προστασία των μνημείων του τόπου, στην μετατροπή τους σε κοινωνικό αγαθό και πλούτο. Από τα φοιτητικά χρόνια γνωρίζουμε το όνομα της Δρ Μεταξίας Τσιποπούλου. Ένας από μας είχε συμμετάσχει στην ανασκαφή της στο Πρινιάτικο Πύργο, την γνωρίζουμε όχι μόνο επαγγελματικά, αλλά και προσωπικά πλέον. Η Δρ Τσιποπούλου ήταν αρχαιολόγος της τότε ΚΔ εφορείας προϊστορικών και κλασσικών αρχαιοτήτων. Από το 2006 υπήρξε Διευθύντρια του Υπουργείου Πολιτισμού. Πέρα από άλλα μικρότερα έργα ήταν και η συνδιευθύντρια των περίφημων ερευνών στο Μοναστηράκι -Χαλασμένο (μαζί με τον καθ. William Coulson). Για δεκαετίες μέχρι και σήμερα είναι διευθύντρια της ανασκαφής στην περιοχή του ανακτόρου και νεκροταφείου του Πετρά. Παρόλο που στην αρχή ελάχιστοι την πίστεψαν ότι στην συγκεκριμένη περιοχή μπορεί να υπάρχει σημαντικός μινωικός αρχαιολογικός χώρος, ξεκίνησε τις ανασκαφές και σήμερα μπορούμε να πούμε ότι η ίδια κυριολεκτικά ανακάλυψε τον Πετρά, ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της Ελλάδας. Μετά από δεκαετίες επίμονης και συστηματικής μελέτης τον έφερε από κοινού με την εκλεκτή διεθνή και διεπιστημονική ομάδα της ανάμεσα στους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους, παράδειγμα από άποψη μεθοδολογικής, επιστημονικής προσέγγισης. Μη γνώση της σημασίας του Πετρά σημαίνει βασική γνωστική ανεπάρκεια όταν πρόκειται ακόμα και για πρωτοετή φοιτητή αρχαιολογίας.
Η κα Τσιποπούλου έχει δημιουργήσει επίσης σελίδες όπου μοιράζεται με την επιστημονική κοινότητα και με το κοινό πληροφορίες και βιβλιογραφία και για το έργο της ομάδας της (www.petras-excavations.gr και www.academia.edu).
Η Μεταξία, όπως αποκαλείται ανάμεσα στους συνάδελφους με τον εξίσου λαμπρό συνάδελφο, καθηγητή αρχαιολογίας, διευθυντή του Καναδικού Ινστιτούτου στην Αθήνα, τον David Rupp επισκέφτηκαν πρόσφατα το πανεπιστήμιο του Μάσαρυκ στο Μπρνο όπου εργαζόμαστε και όπου βρίσκεται ένα από τα πλέον μεγαλύτερα αρχαιολογικά εκπαιδευτικά τμήματα της Ευρώπης και παρουσίασε μια σειρά διαλέξεων.
Έκανε μεγάλη εντύπωση με τον επαγγελματισμό της, την εργατικότητά της, με τον όγκο δημοσιεύσεων, το εύρος της διεπιστημονικής ομάδας της, με την σοβαρότητα και υπευθυνότητα με την οποία προσεγγίζει την αρχαιολογία αλλά και με τη φιλικότητα της, την ακούραστη όρεξη να συζητάει τα αρχαιολογικά θέματα. Πρόκειται για ένα από τους πιο σημαντικούς αρχαιολόγους σήμερα, με παγκόσμια εμβέλεια, χωρίς υπερβολή.
Για αυτούς τους λόγους το ΥΠΠΟ δεν είχε κανένα πρόβλημα να ανανεώσει την άδεια της ανασκαφής του νεκροταφείου του Πετρά για την περίοδο 2017 – 2021. Συμπληρώνουμε ότι από την αρχή (1987) η έρευνα στο Πετρά υποστηρίζεται χρηματικά βασικά και σχεδόν αποκλειστικά από ξένες πηγές, συγκεκριμένα από το Ινστιτούτο Μελέτης της Προϊστορίας του Αιγαίου (INSTAP) με έδρα στην Φιλαδέλφεια.
Το Μινωικό νεκροταφείο το οποίο είχε χρησιμοποιηθεί από οικογένειες της ελίτ του ανακτορικού οικισμού, αποτελείται από 17 μέχρι σήμερα μεγάλα ταφικά κτίσματα (περ. 80-100 m2) που χρονολογούνται από το 2800 έως το 1750 π.Χ.
Πρόκειται για το μεγαλύτερο ως τώρα ταφικό σύνολο της Κρήτης την παραπάνω ιστορική περίοδο και το μόνο που ανασκάπτεται συστηματικά εξ ολοκλήρου τον 21ο αιώνα με σύγχρονες μεθόδους ανασκαφής, τεκμηρίωσης και επεξεργασίας του υλικού.
Στο παρελθόν έχει εγκριθεί από το ΥΠΠΟΑ η απαλλοτρίωση έκτασης 10 στρεμμάτων όπου βρίσκεται το νεκροταφείο. Το νεκροταφείο είναι εξάλλου τμήμα του οριοθετημένου αρχαιολογικού χώρου ΥΑ: YΠΠΟΤ/ΓΔΑΠΚ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/16730/888/20-12-2011(ΦΕΚ 86/ ΑΑΠ/23-3-2012).
Μέχρι εδώ φαίνονται όλα λαμπρά και ο ευγενής αναγνώστης σίγουρα αναρωτιέται τι πάμε να πούμε;
Η έκταση του νεκροταφείου βρίσκεται σε πλάτωμα στο λόφο Κεφάλα (πρώην ιδιοκτισία Τσακαλάκη). Η μόνη πρόσβαση είναι χωματόδρομος πλάτους περ. 4 μ. που ξεκινά από παρακαμπτήριο της κεντρικής οδού Σητείας-Παλαικάστρου, διασχίζοντας την παρακείμενη ιδιοκτησία του κ. Ιωσήφ Πλακιωτάκη, οικονομικού παράγοντα της Σητείας, πατέρα του βουλευτή της ΝΔ Ιωάννη Πλακιωτάκη. Τόσο ο δρόμος, όσο και η ιδιοκτησία του βρίσκονται εντός του κηρυγμένου και οριοθετημένου αρχαιολογικού χώρου. Ο δρόμος αυτός έχει κλειστεί αυτόβουλα με καγκελόπορτα από τον παραπάνω ιδιώτη. Μέχρι το 2016 επέτρεπε τη διάβαση, δίνοντας το κλειδί του λουκέτου για τη διάρκεια των 5-6 εβδομάδων της ανασκαφής (!).
Όμως σύμφωνα με το τοπογραφικό διάγραμμα που εκπόνησε το Τμήμα Κτηματογραφίσεων και Απαλλοτριώσεων του Υπουργείου Πολιτισμού (ΤΑΠΑ) και τα συμβόλαια της ιδιοκτησίας Τσακαλάκη, ο χωματόδρομος αυτός δεν είναι ιδιωτικός, όπως ισχυρίζεται ο κ. Ιωσήφ Πλακιωτάκης, αλλά ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ και επομένως θα έπρεπε να μην έχει κλεισθεί ποτέ.
Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Λασιθίου χορήγησε στον κ. Ι. Πλακιωτάκη έγγραφο (Α.Π.: 02405/13.07.2016) στο οποίο αναφέρεται ότι : «Με τη φετινή ανασκαφική περίοδο η οποία διαρκεί από 1-7 έως 6-8-16 ολοκληρώνεται το πενταετές πρόγραμμα της συστηματικής ανασκαφικής έρευνας στη θέση Κεφάλα του Πετρά» και ότι «Η Εφορεία μας δεν έχει κανένα ιδιοκτησιακό δικαίωμα επί της διάβασης η οποία βρίσκεται εντός οικοπέδου ιδιοκτησίας σας»(!).
Εξαιτίας του εγγράφου αυτού, το 2017, ο κ. Πλακιωτάκης επέτρεπε μεν τη διάβαση, μετά από μεγάλο αγώνα και πιέσεις από πολλές πλευρές, αλλά δεν άφησε τους εργάτες να πάρουν τα εργαλεία και τα υλικά των στερεώσεων των τοίχων.
Από την ημέρα έκδοσης του εγγράφου αυτού η ερευνητική ομάδα ως Σίσυφος προσπαθεί να βρει λύση με τους αρμόδιους των τοπικών και κεντρικών αρχών χωρίς καμία επιτυχία.
Σαν να μην έφταναν αυτά τα εμπόδια, πριν από μερικές μέρες (4.5.) ανακάλυψε ένας από τους εργάτες της ερευνητικής ομάδας ότι ο κ. Πλακιωτάκης αυτόβουλα και παράνομα, και ενώ πρόκειται για επίσημα ανακηρυγμένο, γνωστό αρχαιολογικό χώρο με αναμφισβήτητη σημασία, προχώρησε σε χωματουργικές εργασίες σκάβοντας με βαριά μηχανήματα μέσα σε αρχαιολογική ζώνη σε βάθος μέχρι και 1,8μ(!!!) με αποτέλεσμα να καταστρέψει ολοκληρωτικά όλες τις αρχαιολογικές στρωματώσεις και επιχώσεις μέχρι το βράχο.
Σε τέτοιες περιπτώσεις ακόμα και σε μικρότερης σημασίας και αίγλης αρχαιολογικούς χώρους η αντίδραση των αρμόδιων φορέων είναι να κινήσουν την αυτόφορη διαδικασία όπως προβλέπεται από το νόμο ακόμα και σε περίπτωση που ο δράστης δεν έχει γνώση για το αν πρόκειται ή όχι για τον αρχαιολογικό χώρο ή ζώνη.
Η κα Τσιποπούλου, όπως όφειλε, ενημέρωσε άμεσα τους κεντρικούς και τοπικούς αρμόδιους φορείς προφορικά και εγγράφως. Το αποτέλεσμα των ενεργιών της δυστυχώς επιβεβαιώνει πλήρως τον χαρακτηρισμό που χρησιμοποίησε ο Κώστας Σημίτης τον οποίο αναφέραμε στην εισαγωγή. Επιβεβαιώνει πλήρως το πελατειακό καθεστώς διαπλοκής που επικρατεί και καλά κρατεί για δεκαετίες στο Λασίθι. Οι τοπικές υπεύθυνες αρχές σφύριζαν αδιάφορα λέγοντάς της ότι δεν μπορούν να κάνουν τίποτα αφού πρόκειται για ιδιωτική περιουσία παρόλο που η υποχρέωση τους είναι να γνωρίζουν ότι σε αρχαιολογικούς χώρους και σε αρχαιολογική ζώνη Α απαγορεύεται ρητά κάθε δραστηριότητα επέμβασης στο έδαφος. Με τη σειρά τους τα κεντρικά αρμόδια όργανα την ενημέρωσαν ότι δεν διαθέτουν χρόνο για την υπόθεσή αυτή και την κάλεσαν να μην τους ενοχλεί. Αντιδράσεις των αρμοδίων δεν ήταν μακριά από την λογοτεχνική συμβολική υπερβολή που χρησιμοποίησε ο Κάφκα στο έργο του τον Πύργο.
Αναπόφευκτα η συνάδελφος έκανε αυτό που της επιβάλλει ο όρκος της και η συνείδηση της: δημοσίευσε όλα τα αποδεικτικά ντοκουμέντα και την αλληλογραφία της με τις αρμόδιες αρχές τα οποία εμείς με την σειρά μας παραθέτουμε και κάλεσε με αυτό τον τρόπο να λάβουν οι αρμόδιες αρχές τα απαραίτητα μέτρα και να δραστηριοποιηθεί η επιστημονική κοινότητα και γενικά η κοινωνία..
Δεν έφτανε λοιπόν το σκάνδαλο στον αρχαιολογικό χώρο του Κάβο Σίδερο;
Ποιοί είναι πίσω απ’ όλα αυτά ;
Μα δεν είναι άλλοι απ’ εκείνους που καλούν… «για νόμο και τάξη»!
Θυμός, θλίψη και ντροπή …
Σ’ αυτόν τελικά τον τόπο, στο Λασίθι, ορισμένοι, με πρώτους απ’ όλους το κράτος, την τοπική διοίκηση και την τοπική οικονομική ελίτ έχουν βαλθεί με συστηματικό τρόπο να καταστρέψουν, να «εκμεταλλευτούν» το φυσικό και πολιτισμικό πλούτο του τόπου οσάν να ήταν αγάδες (ζητάμε συγγνώμη από τους πρώην ιστορικούς τοπικούς αυτούς άρχοντες μιας και τέτοιου μεγέθους καταστροφές δεν έκαναν).
Ακόμα δεν έχουν σιγήσει οι δίκαιες διαμαρτυρίες της διεθνούς προσπάθειας κατά της καταστροφής στο Κάβο Σίδερο που βρίσκεται μόλις ελάχιστα χιλιόμετρα μακριά απ’ το ανάκτορο και το νεκροταφείο του Πετρά.
Σήμερα η καταστροφική παρέμβαση στα όρια του παγκόσμιας σημασίας αρχαιολογικού χώρου στον Πετρά της Σητείας ήρθε να προστεθεί στην συστηματική και κακόβουλη παρεμπόδιση της επιστημονικής έρευνας από τμήμα της τοπικής πολιτικής-οικονομικής ελίτ αλλά και από τις κρατικές υπηρεσίες.
Μέχρι πριν μερικές τουλάχιστον μέρες, οι αρχαιολόγοι γνωρίζαμε ότι γνωστός παράγοντας της τοπικής οικονομικής και πολιτικής ελιτ της Σητείας παρεμπόδιζε συστηματικά και εσκεμμένα την πρόσβαση της ερευνητικής ομάδας (!) στον αρχαιολογικό χώρο.
Παρεμπόδιζε την πρόσβαση όχι σε μια τυχαία έρευνα, αλλά σε μια από τις κορυφαίες επιστημονικά έρευνες σε διεθνές επίπεδο.
Δεν αντιδράσαμε ως επιστημονική κοινότητα ως οφείλαμε.
Τώρα έχουμε μια καταστροφή ανεπανόρθωτη όπως προκύπτει και από τις φωτογραφίες .
Σε τέτοιες περιπτώσεις φυσικά δεν υπάρχει αστυνομία, δεν υπάρχει κράτος.
Αστυνομία και κράτος υπάρχει όμως για να καταστέλλει βίαια ειρηνικές διαδηλώσεις ακόμα και συνταξιούχων ή αναπήρων.
Αστυνομία και κράτος υπάρχει όταν κινδυνεύει το άγαλμα του Τρούμαν .
Αστυνομία και κράτος υπάρχει όταν παρεμποδίζεται η παραγωγή , η εργασία σε κάποιο εργοστάσιο από κάποια “Θεός φυλάξει” απεργία διαμαρτυρομένων υπαλλήλων.
Ακριβώς αυτό όμως είναι το κράτος που όχι μόνο μαυρίζει τις ζωές των ανθρώπων του, όχι μόνο δεν βοηθάει την επιστημονική έρευνα αλλά είναι αυτό που χέρι χέρι με την τοπική διοίκηση (είναι γελοίο να μιλάμε για ΑΥΤΟδιοίκηση) ηθελημένα ή όχι βάζουν στην ουσία πλάτη στην καταστροφή της πολιτισμικής μας κληρονομιάς . Της κληρονομιάς (αποτέλεσμα της εργασίας των κατοίκων του τόπου) χιλιάδων ετών.
Καλούμε όλους τους συναδέλφους, όλους τους φίλους που πραγματικά αγαπούν τον τόπο , που αγαπούν την πολιτισμική κληρονομιά να αντιδράσουν!
Επίσης εκτός από τους επιστήμονες θέλουμε να καλέσουμε τους μαζικούς φορείς του νομού τις περιβαλλοντολογικές οργανώσεις να πάρουν την υπόθεση αυτή στα χέρια τους.
Χρειάζεται ο κοινός αγώνας όλων μας για την υπεράσπιση του φυσικού μας περιβάλλοντός, δηλαδή του πλούτου εκείνου πού μας παραδόθηκε από τους ιστορικούς κατοίκους του τόπου μας.
Μέρος της κληρονομιάς μας δεν είναι μόνο τα δάση και οι παραλίες. Είναι και τα όποια μνημεία ή «αποτυπώματα» της δράσης , της εργασίας, της σκέψης των προγόνων μας (ή ποιο σωστά όλων των ιστορικων κατοίκων του τόπου μας) ανήκουν στο περιβάλλον του τόπου μας και αυτό ανεξάρτητα αν σήμερα είμαστε εμείς οι ίδιοι ικανοί να τα εντοπίσουμε με τις αισθήσεις μας ή όχι.
Υστερόγραφο:
Ποιά η διαφορά στην καταστροφή της πολιτισμικής κληρονομιάς στο Ιράκ, στην Συρία με αυτή εδώ;
Γνώμη μας: Καμία .
Και στις δυο περιπτώσεις τα αίτια είναι στην ουσία τους τα ίδια…
Απλά εμείς έχουμε ως πολίτες τη δυνατότητα αντίδρασης από πολύ καλύτερες θέσεις!
Πριν μερικές μέρες πέθανε μια άλλη προσωπικότητα της αρχαιολογίας της Ανατολικής Κρήτης – ο καθ. Α. Ζώης. Πολλοί από μας βάζαμε στο fb ανακοινώσεις ότι ο επιφανής αυτός άνθρωπος ήταν ασυμβίβαστος, ότι δεν φοβόταν την σύγκρουση όταν η άποψη του δεν συμβάδιζε με τα κυρίαρχα , συνηθισμένα και τα «καθώς πρέπει». Αλλά, ειλικρινά, ποιοί και πόσοι από μας τους αρχαιολόγους και τους ανθρώπους γενικά της επιστήμης και του πολιτισμού είμαστε έτσι; Πόσοι θα έχουμε „κότσια“ να υποστηρίξουμε την ερευνητική ομάδα του Πετρά, να υποστηρίξουμε τα αυτονόητα …ότι δηλαδή ο ερευνητής με άδεια πρέπει να έχει πρόσβαση στον αρχαιολογικό χώρο που ανήκει στο κράτος ως χώρος αρχαιολογικός και απαλλοτριωμένος;;;
Όλοι, μα όλοι φοβόμαστε για τις δικές μας μικροδουλειές. Φοβόμαστε μόνο να μην βάλουμε σε κίνδυνο τις δικές μας άδειες και πρότζεκτς…
Αλλά το πρόβλημα της ερευνητικής ομάδας της Μεταξίας και του Πετρά δεν είναι απομονωμένο πρόβλημα ενός χώρου, ενός αρχαιολόγου. Ολές οι ανασκαφές, ολές οι έρευνες είναι ΔΙΚΕΣ ΜΑΣ είναι γενικά όλων των ανθρώπων αφού η επιστήμη μας ως ανθρωπιστική επιστήμη έχει σαν κύριο στόχο την ολόπλευρη ανύψωση του ανθρώπου όπως σίγουρα θα έλεγε και ο δάσκαλος πολλών μας ο καθ. Χουρμουζιάδης.
Η ανασκαφή, η επιστημονική έρευνα στον Πετραά είναι και δική μας έρευνα.
Η έρευνα αυτή πρέπει να συνεχιστεί χωρίς παρεμβάσεις διαφόρων ειδών αρπακτικών.
Mgr. Βέρα Κλώντζα-Γιάκλοβα, Ph.D. & Mgr. Μανόλης Κλώντζας
Αρχαιολόγοι
Τμήμα Αρχαιολογίας και Μουσειολογίας
Πανεπιστήμιο του Μάσαρυκ»
*Στην κεντρική φωτογραφία του δημοσιεύματος ο χώρος του νεκροταφείου.
