ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ (“Burn out”) : Το 2019, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) παρείχε διευκρινίσεις χαρακτηρίζοντας το burn-out ως ένα σύνδρομο που συνδέεται με το επαγγελματικό περιβάλλον. Σύμφωνα, λοιπόν, με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το σύνδρομο αυτό γνωστό και ως Σύνδρομο Επαγγελματικής Εξουθένωσης, χαρακτηρισμός ο οποίος δεν αποτελεί ιατρική διάγνωση, προκαλείται από “χρόνιο εργασιακό στρες, το οποίο δεν έχει αντιμετωπιστεί επιτυχώς”[1].

Το σύνδρομο burn-out μπορεί να επηρεάσει την ψυχική, σωματική και συναισθηματική κατάσταση του ατόμου. Τα συναισθήματα της επαγγελματικής εξουθένωσης εμφανίζονται συνήθως όταν οι εργαζόμενοι είναι καταβεβλημένοι και αισθάνοντα ότι δεν μπορούν πλέον να αντεπεξέλουν στις δυσκολίες της εργασίας.   

Ο όρος «burn-out» χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά τη δεκαετία του 1970 από τον Αμερικανό ψυχολόγο Herbert Freudenberger για να περιγράψει επαγγελματίες της ιατρικής, όπως γιατρούς και νοσηλευτές, οι οποίοι ένιωθαν εξουθενωμένοι από την εξαιρετικά κοπιώδη εργασία τους. Αργότερα, ο όρος εξελίχθηκε για να συμπεριλάβει κάθε εργαζόμενο επαγγελματία που βιώνει εξάντληση και αδυναμία να ανταπεξέλθει στα καθημερινά του καθήκοντα.

“Πανδημία” η εργασιακή εξουθένωση στους υγειονομικούς

Απογείωση της επαγγελματικής εξουθένωσης (burn out), που αγγίζει πλέον 7 στους 10 υγειονομικούς και ακόμα περισσότερους από το νοσηλευτικό προσωπικό, καταγράφει η μελέτη του Τμήματος Νοσηλευτικής του ΕΚΠΑ που δημοσιεύτηκε στα μέσα Αυγούστου σε επιστημονικό περιοδικό. Στα δεδομένα που συγκεντρώνει και αναλύει η έρευνα, καθρεφτίζονται η εγκληματική υποστελέχωση των δομών Υγείας, οι μεγάλες ελλείψεις σε προσωπικό, η ακραία εντατικοποίηση, αλλά και η ακόμα μεγαλύτερη επιβάρυνση των υγειονομικών κατά την περίοδο της πανδημίας, που έχει αφήσει ανεξίτηλα τα σημάδια της και στη «μετά την Covid» εποχή.

Συνολικά, το 69,1% των 1.760 εργαζομένων στον τομέα της Υγείας που πήραν μέρος στην έρευνα (Ιούνης 2023), δηλαδή οι 7 στους 10, δηλώνει ότι παρουσίασε υψηλά επίπεδα επαγγελματικής εξουθένωσης. Οι σχετικοί δείκτες είναι ακόμα υψηλότεροι στο νοσηλευτικό προσωπικό, όπου σε ποσοστό 91,1% καταγράφονται υψηλά και μέτρια επίπεδα επαγγελματικής εξουθένωσης. Δηλαδή, το πρόβλημα αφορά σχεδόν στο σύνολό τους!

ΕΦΗΜΕΡΙΑ: Είναι η πέραν του τακτικού ωραρίου χρονική περίοδος κατά την οποία ο ιατρός έχει την υποχρέωση να ανταποκριθεί στην ανάγκη παροχής υπηρεσιών υγείας. Ως ενεργή εφημερία λογίζεται η χρονική περίοδος κατά την οποία ο ιατρός βρίσκεται στο χώρο εργασίας και παρέχει ή είναι διαθέσιμος να παράσχει τις υπηρεσίες του, εφόσον παραστεί ανάγκη. Ως εφημερία ετοιμότητας λογίζεται η χρονική περίοδος κατά την οποία ο ιατρός βρίσκεται εκτός του χώρου εργασίας και είναι έτοιμος να παράσχει τις υπηρεσίες του εφόσον κληθεί. Μικτή εφημερία είναι η εφημερία που αποτελείται από ενεργή εφημερία και εφημερία ετοιμότητας. Ως «Χρόνος εργασίας», για την εφαρμογή των ρυθμίσεων του παρόντος νόμου, λογίζεται, εκτός του τακτικού ωραρίου, και ο χρόνος κατά τον οποίο ο εφημερεύων ιατρός βρίσκεται στο χώρο εργασίας του.[2]

Ο γιατρός εφημερεύει, εργάζεται πέρα από το κανονικό ωράριο,  έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η συνεχής λειτουργία του νοσοκομείου.

Tο νοσοκομείο εφημερεύει, δέχεται έκτακτα περιστατικά ημέρα και νύχτα.

Η υποστελέχωση βαραίνει διπλά και τριπλά στο, έτσι κι αλλιώς, απαιτητικό εργασιακό περιβάλλον των δομών Υγείας, που περιλαμβάνει εργασία με βάρδιες, μεγάλο φόρτο και πιεστικές συνθήκες δουλειάς. Στην άθλια κατάσταση που προϋπήρχε στο δήθεν δημόσιο σύστημα Υγείας, με τις ελλείψεις και τις απανωτές εφημερίες, με τις μετακινήσεις και τα «εντέλλεσθε» για να κλείνουν τρύπες, ήρθε να προστεθεί η έξαρση της πανδημίας, κατά την οποία οι υγειονομικοί χρειάστηκε να ξεπεράσουν κάθε όριο αντοχής για να περιθάλψουν τον λαό, σε καταστάσεις με επείγοντα και πολύ σοβαρά περιστατικά, θέτοντας σε κίνδυνο και τη δική τους υγεία, σε νοσοκομεία με ανεπαρκές προσωπικό, αντιμετωπίζοντας καθημερινά διασωληνώσεις και θανάτους ασθενών.

Η πρόσφατη μελέτη έρχεται να προσθέσει μια ακόμα επιβεβαίωση της εκρηκτικής κατάστασης που έχει διαμορφωθεί, με ευθύνη της σημερινής και των προηγούμενων κυβερνήσεων, στα δημόσια νοσοκομεία και τις υπόλοιπες δομές Υγείας. Η εφημεριακή υπερεξόντωση, οι μετακινήσεις για να «μπαλώνονται» τα μεγάλα κενά, τα συσσωρευμένα οφειλόμενα ρεπό και άδειες, οι καθηλωμένοι μισθοί, είναι μερικές από τις ψηφίδες που συνθέτουν την καθημερινότητα των υγειονομικών, ενώ τα αυξανόμενα φαινόμενα παραιτήσεων νοσοκομειακών γιατρών επιβεβαιώνουν ότι η εργασιακή εξουθένωση χτυπά και τη δική τους πόρτα.

Για αποκλειστικά δημόσιο, σύγχρονο και δωρεάν σύστημα Υγείας, όπου κάθε υγειονομικός θα προσφέρει δουλεύοντας σε ανθρώπινες συνθήκες και δεν θα βλέπει την κάθε εφημερία του σαν έναν ακόμα «Γολγοθά».

ΕΜΠΟΡΕΥΜΑ:Γενικά με τον όρο εμπορεύμα (good ή merchandise) χαρακτηρίζονται τα πάσης φύσεως αντικείμενα του εμπορίου τα οποία πωλεί ή αγοράζει ο παραγωγός και τα οποία στη συνέχεια πωλούνται ή μεταπωλούνται  με σκοπό το οικονομικό κέρδος.

Ο καπιταλισμός ενδιαφέρεται μόνο για ένα ελάχιστο επίπεδο αναπαραγωγής της ικανότητας για εργασία, επομένως εξασφαλίζει μόνο ένα τέτοιο επίπεδο προϋποθέσεων φροντίδας για την υγεία της εργατικής δύναμης. Αυτές δε οι προϋποθέσεις δεν εξασφαλίζονται όλες για ολόκληρη την εργατική τάξη, αφού σύμφυτο με τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής είναι ο ανταγωνισμός, οι κρίσεις, η ανεργία κλπ.

Ετσι έχουμε την αντίθεση: Τη μέγιστη εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης από τη μια και την ελάχιστη εξασφάλιση όλων αυτών που χρειάζεται για την αναπαραγωγή της, τη διατήρησή της και την αποκατάστασή της.

Καπιταλιστικό Σύστημα Υγείας

Σύστημα υγείας με 1 874 EUR κατά κεφαλήν το 2021, η Ελλάδα διέθεσε λιγότερο από το ήμισυ του μέσου όρου των συνολικών δαπανών για την υγεία σε ολόκληρη την ΕΕ. Οι δημόσιες δαπάνες  είναι σημαντικά χαμηλότερες από τον μέσο όρο της ΕΕ που ανέρχεται σε 81 %. Το μεγαλύτερο μέρος των ιδιωτικών δαπανών έχει τη μορφή άμεσων ιδιωτικών πληρωμών (33 %), ποσοστό που υπερβαίνει κατά πολύ τον μέσο όρο της ΕΕ (15 %)[3]

Οι παθήσεις του κυκλοφορικού συστήματος και ο καρκίνος συνέχισαν να είναι οι κυριότερες αιτίες θανάτου το 2020.

Το 2020 οι κυριότερες αιτίες θανάτου στην Ελλάδα ήταν οι παθήσεις του κυκλοφορικού συστήματος, όπως εγκεφαλικά επεισόδια και ισχαιμικές καρδιοπάθειες (σχεδόν το 35 % του συνόλου των θανάτων), καθώς και οι καρκίνοι (23 % του συνόλου των θανάτων) —και ειδικότερα ο καρκίνος του πνεύμονα (σχήμα 2). Κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους της πανδημίας, η νόσος COVID-19 προκάλεσε περισσότερους από 5 000 θανάτους στην Ελλάδα, αριθμός που αντιπροσώπευε σχεδόν το 4 % του συνόλου των θανάτων —την τέταρτη κυριότερη αιτία μετά τις παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος.

Ο ευρύτερος δείκτης υπερβάλλουσας θνησιμότητας (από όλες τις αιτίες) δείχνει ότι οι υπερβάλλοντες θάνατοι στην Ελλάδα ήταν περίπου 7 % υψηλότεροι το 2020, 16% υψηλότεροι το 2021 και 13% υψηλότεροι το 2022 σε σύγκριση με τα προηγούμενα πέντε έτη (2015-2019), με μέσο όρο τριετίας για την περίοδο 2020-2022 σχεδόν στο 12%.[3]

Οι κατά κεφαλήν δαπάνες της Ελλάδας για την υγεία είναι χαμηλότερες από το ήμισυ του μέσου όρου στην ΕΕ

Η Ελλάδα διοχετεύει λιγότερους πόρους στην εξωνοσοκομειακή περίθαλψη και την πρόληψη σε σχέση με τους μέσους όρους της ΕΕ. [3]

Η μερική απασχόληση και η διπλή απασχόληση χρησιμοποιούνται ως λύση για τις ελλείψεις ιατρών σε δημόσιες εγκαταστάσεις. Είναι σαφές ότι διευρύνεται η απόσταση ανάμεσα στις λαϊκές ανάγκες, στις δυνατότητες που υπάρχουν, και στον βαθμό ικανοποίησής τους από τις δημόσιες μονάδες Υγείας.

Ένα μήνα μετά τις μεγαλειώδεις απεργιακές συγκεντρώσεις της 28ης Φλεβάρη που συγκλόνισαν τη χώρα, οι χιλιάδες νοσοκομειακοί γιατροί της Αττικής με την ψήφο τους έδωσαν περήφανη απάντηση στην εγκληματική πολιτική της κυβέρνησης της ΝΔ και του υπουργείου Εμπορίου Υγείας αναδεικνύοντας τη ΔΗΠΑΚ πρώτη δύναμη, αυτό θα κατατεθεί στον αγώνα για σύγχρονες αποκλειστικά δημόσιες και δωρεάν υπηρεσίες Υγείας για όλο τον λαό, για ουσιαστικές αυξήσεις στους μισθούς, ανθρώπινα ωράρια εργασίας, μαζικές προσλήψεις, επιστημονική αξιοπρέπεια. Την ώρα που οι επιχειρηματικοί όμιλοι καταγράφουν κέρδη ρεκόρ (25% αύξηση για τις τράπεζες, 770εκ € για τους ενεργειακούς ομίλους, 10% αύξηση για τα σούπερ μαρκετ κ.α.) και  τα τρισεκατομμύρια πάνε κι έρχονται στα χρηματιστήρια από τους δασμούς των ΗΠΑ ή τα αντίποινα της Κίνας και των άλλων ιμπεριαλιστικών κέντρων, είναι πρόκληση να κηρύσσουν τη λιτότητα και στην υγεία για το λαό.

Στη σημερινή εποχή των μεγάλων επιστημονικών – τεχνολογικών επιτευγμάτων, του 5G και της A.I. (τεχνητής νοημοσύνης), των ασύλληπτων δυνατοτήτων της παραγωγής και της ανθρώπινης εργασίας, δεν αποδεχόμαστε το ζοφερό μέλλον και τον εργασιακό μεσαίωνα που μας επιβάλλουν. 

Τα τεράστια προβλήματα που υπάρχουν στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη του λαού, που αναγκάζεται να βάζει όλο και πιο βαθιά το χέρι στην τσέπη, είναι αποτέλεσμα της ίδιας αντιλαϊκής πολιτικής που επιδεινώνει τις εργασιακές συνθήκες, περιορίζει τα κοινωνικά δικαιώματα και ανάγκες, επιμηκύνει τον εργάσιμο βίο, μειώνει δραστικά το εισόδημα των εργαζόμενων στη Υγεία.

Εργασιακή ανασφάλεια, χαμηλοί μισθοί, συνεχόμενες βάρδιες και εργασιακό «burnout», δεκάδες οφειλόμενα ρεπό και χρωστούμενες άδειες, τρομοκρατία, καμία διευκόλυνση και προστασία στις χιλιάδες μητέρες εργαζόμενες στο σύστημα υγείας .

“Πανδημία” η εργασιακή εξουθένωση στους υγειονομικού

Σύμφωνα επίσης με την έρευνα,τα επίπεδα επαγγελματικής εξουθένωσης και χαμηλής ικανοποίησης από την εργασία καταγράφηκαν υψηλότερα στην πρόσφατη μέτρηση από ό,τι εν μέσω της πανδημίας. Μπορεί το «κύμα» των μαζικών εισαγωγών, των διασωληνώσεων, των θανάτων ασθενών που νοσούν με Covid-19 να έχει σήμερα υποχωρήσει, ωστόσο ο αντίκτυπος του είναι παρών, αφού δεν έχουν βελτιωθεί στο ελάχιστο οι συνθήκες δουλειάς που οδηγούν το υγειονομικό προσωπικό στα όρια της εξουθένωσης, παρά τα παχιά λόγια και τις δεσμεύσεις της κυβέρνησης. Αντίθετα, προωθούνται μέτρα που κάνουν την κατάσταση ακόμα χειρότερη, όπως φανερώνουν οι καταγγελίες, ακόμα και οι παραιτήσεις υγειονομικών, την ώρα που οι ανάγκες στις δομές Υγείας αυξάνονται, εξαιτίας των χρόνιων ελλείψεων και των νέων συνταξιοδοτήσεων.

Η υποστελέχωση είναι ο κρισιμότερος παράγοντας που επιδρά στην εξουθένωση του προσωπικού. Ετσι εξηγείται και γιατί τα ποσοστά του «burn out» και της μη ικανοποίησης από την εργασία είναι μεγαλύτερα στο νοσηλευτικό προσωπικό: Η Ελλάδα διαθέτει μόλις 3,4 νοσηλευτές ανά 1.000 κατοίκους, όταν ο μέσος όρος των χωρών του ΟΟΣΑ είναι 8,8 νοσηλευτές ανά 1.000 κατοίκους και όταν οι ανάγκες είναι πολύ μεγαλύτερες κι από αυτήν την αναλογία.

Η υποστελέχωση βαραίνει διπλά και τριπλά στο, έτσι κι αλλιώς, απαιτητικό εργασιακό περιβάλλον των δομών Υγείας, που περιλαμβάνει εργασία με βάρδιες, μεγάλο φόρτο και πιεστικές συνθήκες δουλειάς. Στην άθλια κατάσταση που προϋπήρχε στο δημόσιο σύστημα Υγείας, με τις ελλείψεις και τις απανωτές εφημερίες, με τις μετακινήσεις και τα «εντέλλεσθε» για να κλείνουν τρύπες, ήρθε να προστεθεί η έξαρση της πανδημίας, κατά την οποία οι υγειονομικοί χρειάστηκε να ξεπεράσουν κάθε όριο αντοχής για να περιθάλψουν τον λαό, σε καταστάσεις με επείγοντα και πολύ σοβαρά περιστατικά, θέτοντας σε κίνδυνο και τη δική τους υγεία, σε νοσοκομεία με ανεπαρκές προσωπικό, αντιμετωπίζοντας καθημερινά διασωληνώσεις και θανάτους ασθενών.

Η εφημεριακή υπερεξόντωση, οι μετακινήσεις για να «μπαλώνονται» τα μεγάλα κενά, τα συσσωρευμένα οφειλόμενα ρεπό και άδειες, οι καθηλωμένοι μισθοί, είναι μερικές από τις ψηφίδες που συνθέτουν την καθημερινότητα των υγειονομικών, ενώ τα αυξανόμενα φαινόμενα παραιτήσεων νοσοκομειακών γιατρών επιβεβαιώνουν ότι η εργασιακή εξουθένωση χτυπά και τη δική τους πόρτα.  

Η βάρβαρη πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν υγειονομικοί και ασθενείς είναι αδιάψευστοι μάρτυρες: Ο αγώνας για προσλήψεις μόνιμου προσωπικού και χρηματοδότηση από το κράτος στο ύψος των πραγματικών αναγκών είναι ανάγκη να δυναμώσει με κάθε τρόπο. Για αποκλειστικά δημόσιο, σύγχρονο και δωρεάν σύστημα Υγείας, όπου κάθε υγειονομικός θα προσφέρει δουλεύοντας σε ανθρώπινες συνθήκες και δεν θα βλέπει την κάθε εφημερία του σαν έναν ακόμα «Γολγοθά».

Λαϊκή Υγεία και καπιταλιστικό κέρδος είναι αντίθετα πράγματα, δεν συναντιούνται πουθενά.

ΟΧΙ ΣΤΟ ΝΕΟ ΕΣΥ ΤΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ, ΤΩΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΠΛΗΡΩΜΩΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ, ΤΗΣ ΚΑΤΑΡΓΗΣΗΣ ΤΗΣ ΜΟΝΙΜΗΣ ΣΤΑΘΕΡΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ.

 ΚΑΝΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΓΑΝΑΚΤΗΣΗ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΗ ΤΑΞΙΚΗ ΠΑΛΗ

Για αυτό αγωνιζόμαστε και απαιτούμε:

• • • Μαζικές προσλήψεις μόνιμου προσωπικού όλων των ειδικοτήτων και μονιμοποίηση των συμβασιούχων συναδέλφων.
    • Ένταξη στα ΒΑΕ.
    • Ουσιαστικές αυξήσεις στους μισθούς μας – Επαναφορά του 13ου-14ου μισθού.
    • Αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας.
    • Αύξηση του προϋπολογισμού για την Υγεία.
    • Αποκλειστικά Δημόσια Δωρεάν Υγεία για όλους.

«Κι ο άνθρωπος κατάντησε πραμάτεια».

Γιώργος Σεφέρης, 1900-1971, Έλληνας ποιητής, Νόμπελ 1963

Νίκος Μπουντούρογλου
Ακτινοθεραπευτής-Ογκολόγος, εκλεγμένο μέλος του ΔΣ Ενιαίου Συλλόγου γονέων και κηδεμόνων Α.Μ.Ε.Α. Αττικής και Νήσων, και του Σωματείου Εργαζομένων στο Νοσοκομείο «Μεταξά», συνεργάτης του Τμήματος Υγείας του ΚΚΕ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] https://www.who.int/standards/classifications/frequently-asked-questions/burn-out-an-occupational-phenomenon

[2] ΝΟΜΟΣ 4498/ΦΕΚ Α 172/16.11.2017

[3] https://www.oecd.org/el/publications/2023/12/greece-country-health-profile-2023_0d70aae7.html