Τετάρτη 3 Γενάρη 1945
Οι Εγγλέζοι και οι κυβερνητικοί με συντριπτική υπεροχή μέσων και δυνάμεων απειλούν με περικύκλωση τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ, ενώ κορυφώνεται το δράμα των αμάχων, που βρίσκονται ανυπεράσπιστοι στις αεροπορικές επιδρομές και το σφυροκόπημα του πυροβολικού. Οτιδήποτε κινείται βάλλεται. Η διοίκηση του Α΄ Σώματος Στρατού του ΕΛΑΣ απαγορεύει την κυκλοφορία αυτοκινήτων τη μέρα, αλλά έτσι οι ελασίτικες μονάδες δύσκολα μπορούν να συνδεθούν.
Ο καπετάνιος του Α΄ Σώματος Στρατού του ΕΛΑΣ, Σπύρος Κωτσάκης (Νέστορας) περιγράφει τη δραματική κατάσταση («Δεκέμβρης του 1944 στην Αθήνα, σ. 273, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1986):
« Έτσι όπως ενεργεί ο εχθρός με τη δύναμη και τα μέσα που διαθέτει (οχυρώνει τώρα τις θέσεις που καταλαμβάνει) κι όπως έχουν τα τμήματα μας σε αριθμό, σωματική κατάσταση, και οπλισμό, λίγα πράγματα μπορούμε να περιμένουμε από τις αντεπιθέσεις.
Όλα τα τμήματά μας βρίσκονται νύχτα- ημέρα σ’επαφή με τον εχθρό και δέχονται σφοδρές επιθέσεις της αεροπορίας, πυροβολικού, όλμων, τανκς, θωρακισμένων. Κατάκοπα, ξάγρυπνα, πληγωμένα, με λίγο ελαφρό οπλισμό και πολύ λίγα πυρομαχικά.
Είναι φανερός ο κίνδυνος ο εχθρός να μας πλευροκοπήσει από τα’ αριστερά και να προωθηθεί προς Ν. Ιωνία. Όμως και στα δεξιά μας δεν είναι καλύτερη η κατάσταση ύστερα από τις χθεσινές εξελίξεις του αγώνα μας στον Πειραιά, όπως αναφέρονται στο ΕΠΕ 20 Δελτίο Συμβάντων της ΧΙΙΙ Μεραρχίας. Τη δραματικότητα της κατάστασης στον Πειραιά (αλλά και γενικότερα) τη δίνει Έκθεση επί της εξελίξεως της στρατιωτικής κατάστασης της ΧΙΙΙ Μεραχίας την 3η Γενάρη 1945, προς την ΚΕ του ΕΛΑΣ…».
Ο Πλαστήρας πρωθυπουργός
Το απόγευμα της ίδιας μέρας ανακοινώθηκε και επισήμως ο αναμενόμενος διορισμός από τους Άγγλους νέου πρωθυπουργού, του Νικολάου Πλαστήρα, επικεφαλής μιας κυβέρνησης αποτελούμενης από εφτά υπουργούς και πέντε υφυπουργούς. Ο Γεώργιος Παπανδρέου, αφού έβγαλε τη βρώμικη δουλειά του ματοκυλίσματος του λαού της Αθήνας, πετάχτηκε σαν στημένη λεμονόκουπα.
Πρωθυπουργός έγινε ο κινηματίας του ’22, ο θαυμαστής του Μουσολίνι και οργανωτής πραξικοπημάτων τη δεκαετία του’30, που τον έφεραν άρον-άρον από τη Γαλλία όπου ζούσε από το 1933. Θα τον πετάξουν κι αυτόν σαν στημένη λεμονόκουπα τρεις μήνες μετά στις 18.4.1945, μετά τη δημοσίευση επιστολής, που είχε στείλει από τη Νίκαια το 1941, στην οποία ανέφερε ότι έπρεπε να ζητηθεί η μεσολάβηση της ναζιστικής Γερμανίας για να σταματήσει ο πόλεμος με την Ιταλία (βλέπε και το σχετικό αφιέρωμα του Ημεροδρόμου για τις 30.12.44 εδώ)
« Καλά, εγώ τι χρειάζομαι;»
Ο Σπύρος Μαρκεζίνης το «μάτι και τ’ αυτί» του βασιλιά Γεωργίου Β΄ στην Αθήνα γράφει σχετικά με την ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Πλαστήρα («Σύγχρονη Πολιτική Ιστορία της Ελλάδος ( 1936-1975), τ. Β΄, σ. 69, Πάπυρος, Αθήνα 1994) :
« Η κοινή γνώμη αντελήφθη εξαρχής, ότι δεν ήταν ο Πλαστήρας αυτός που κυβερνούσε. Οι Άγγλοι, δια του Ι. Σοφιανοπούλου (σ.σ. Ανέλαβε υπουργός Εξωτερικών και Τύπου και Διαφωτίσεως) και κυρίως διά του Δαμασκηνού, καθόριζαν την πολιτική της Κυβερνήσεως και ελάμβαναν τις αποφάσεις. Το κυβερνητικό πρόγραμμα έφερε τη σφραγίδα του Σοφιανοπούλου και περί των δηλώσεων του τελευταίου, εκ μέρους της Κυβερνήσεως, προς τους ξένους δημοσιογράφους, στις 10 Ιανουαρίου, ο υπεύθυνος πρωθυπουργός θα ενημερωθεί εκ των υστέρων. Ερήμην ουσιαστικώς του Πλαστήρα, ο στρατηγός Σκόμπι θα υπογράψει, προφανώς κατόπιν επιμονής του Λήπερ, στις 11 Ιανουαρίου, την ανακωχή με το ΕΑΜ. Ο Βρετανός πρέσβης θα παρέμβει ανοικτά και θα ματαιώσει την έκδοση των ενταλμάτων συλλήψεως παραγόντων του ΕΑΜ, που είχε αποφασίσει ο Πλαστήρας και με καταφανή αθυμία ο Στρατηγός θα παρατηρήσει στον Σκόμπι, κατά τη μαρτυρία του Ζάννα: « Καλά, εγώ τι χρειάζομαι;»…».
Το παράπονο του Κανελλόπουλου και η «θυσία» του για το καλό της Αγγλίας!
Στην κυβέρνηση Πλαστήρα δεν συμμετείχε κανένα από τα μέλη της κυβέρνησης Παπανδρέου με την εξαίρεση του υφυπουργού των Στρατιωτικών στρατηγού Λεωνίδα Σπαή, αυτού που με εντολή των Εγγλέζων και του Παπανδρέου υπέγραψε τη διαταγή για να οπλισθούν οι «κρατούμενοι» ταγματασφαλίτες και δοσίλογοι για να πολεμήσουν κατά του ΕΛΑΣ ( σ.σ. Βλέπε και το αφιέρωμα του Ημεροδρόμου για τις 12.12.44, εδώ). Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος εκφράζει το παράπονό του για τον παραγκωνισμό του, αλλά και με το γνωστό φανφαρόνικο βερμπαλισμό του «φιλοσόφου» που τον διέκρινε, μιλάει για μια «θυσία» για το συμφέρον της … Αγγλίας και των «εθνικών συμφερόντων»! Χαρακτηριστικό παράδειγμα της ξενοδουλείας των αστών πολιτικών της εποχής. («Ημερολόγιο 31 Μαρτίου 1942-4 Ιανουαρίου 1945», σ. 737,738, Κέδρος, Αθήνα 1977):
« 3 Ιανουαρίου. Ο αρχιεπίσκοπος έδωσε χθες στον Πλαστήρα την εντολή να σχηματίσει τη νέα κυβέρνηση. Φαίνεται ότι έχει τεθεί ως αρχή να μην μπει στη νέα κυβέρνηση κανένας από μας που απαρτίζαμε την παλιά (…) Και εμείς, που οχτώ μήνες τώρα παλεύουμε (εγώ μάλιστα πολλά χρόνια, παίρνοντας επάνω μου τόσες ευθύνες) θα παραχωρήσουμε τη θέση μας στον όμιλο εκείνων των πολιτικών που συστηματικά απέφυγαν ως τώρα κάθε ευθύνη και που τίποτε άλλο δεν έκαναν παρά να είναι αρνητικοί. Ας βγει αυτό σε καλό του τόπου, και ας είναι πικρό το ποτήρι που πρόκειται να πιούμε» ( σ.σ: Κάπως έτσι την ξανάπαθε ο Κανελλόπουλος και 30 χρόνια μετά, εκείνο το βράδυ της μεταπολίτευσης του ’74, που προς στιγμήν πίστεψε ότι θα γίνει πρωθυπουργός , αλλά δεν υπολόγισε τις προτιμήσεις των αφεντικών της χώρας).
ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ – ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ
« Οι Ελασίτες πολεμούν μέχρις εσχάτων- Οι 7.500 αιχμάλωτοι του Σκόμπυ είνε άοπλοι πολίτες»
Ανακοίνωση του Α΄ Σώματος Στρατού του ΕΛΑΣ σε απάντηση ανακοίνωσης του στρατηγού Σκόμπυ:
« Ο Σκόμπυ ανακοίνωσε ότι έχει συλλάβει 7.500 αιχμαλώτους Ελασίτες.
Η ανακοίνωση αυτή είνε εντελώς αναληθής και κακόβουλος.
Είναι γνωστό σε εχθρούς και φίλους και προπαντός στον κ. Σκόμπυ τον ίδιο, ότι έτσι εύκολα και ομαδικά δεν αιχμαλωτίζονται οι Ελασίτες! Πολεμάνε μέχρις εσχάτων. Τραυματίζονται, σκοτώνονται, σφάζονται, αλλα δεν παραδίδονται. Οι αιχμαλωτιζόμενοι είναι ελάχιστοι μεμονωμένοι και συλλαμβάνονται αφού έχουν εξαντλήσει και το τελευταίο τους φυσίγγιο. Οι περισσότεροι από αυτούς σφάζονται επί τόπου ή καθ’ οδόν από τους ανθρώπους του κ. Σκόμπυ και τους συμμάχους του.
Καταγγέλουμε ότι η ανακοίνωση αυτή έχει σκοπό να δικαιολογήσει και να εκμεταλλευθεί τις ομαδικές συλλήψεις των αμάχων και αόπλων πολιτών και των γυναικοπαίδων, που κάνουν τα στρατεύματά του μαζί με τις ορδές των χαφιέδων και των Πραιτωριανών. Αυτοί οι άμαχοι πολίτες, παρά πάντα γραφτό και άγραφο νόμο στέλνονται στα στρατόπεδα της Αφρικής».
«Συμμαχούν με τους Γερμανούς για να χτυπήσουν το Λαό της Κρήτης»
«Οι Αγγλοπαπανδρέηδες κήρυξαν και στην Κρήτη με τον Παπαδάκη το στρατιωτικό νόμο. Επιβάλλουν λογοκρισία, τρομοκρατούν. Κατάσχεσαν ένα αυτοκίνητο που κουβαλούσε πυρομαχικά στους Ελασίτες που πολεμάν τους Γερμανούς στα Χανιά. Ο Σκόμπυ δεν είχε ένα αεροπλάνο να χτυπήσει τους Γερμανούς στην Κρήτη και τώρα ουσιαστικά συμμαχεί μαζί τους, για να κτυπούν τον ηρωικό Κρητικό λαό.
Το σύνθημα του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στην Κρήτη είναι: «όλοι οι ένοπλοι στα Χανιά για να διώξουμε τους Γερμανούς».
( « ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ», 3.1.1945)
«Το κέντρον του Α΄ Σ. Στρατού εκάμφθη και υποχώρησε»
Από την έκθεση του αντισυνταγματάρχη Πυροβολικού Κ. Λαγγουράνη, επιτελάρχη της ΚΕ του ΕΛΑΣ που υποβλήθηκε στον Γιώργη Σιάντο στα τέλη του Γενάρη του ’45:
«Γενικά η τακτική κατάστασις στας 3 Ιανουαρίου παρουσιάζεται ως εξής: Το κέντρον του Α΄ Σ. Στρατού εκάμφθη και υποχώρησε. Τα τμήματα Εξαρχείων μετά την πτώση εισεχώρησαν προς Κολωνό και Περιστέρι. Το 9ον Σύνταγμα (απόσπασμα Άκογλου) υπεχώρησε. Το τμήμα Εξαρχείων μετά την πτώση του Γηροκομείου και εισδύσεως προς φυλακάς Αβέρωφ υπεχώρησεν προς Σχολήν Ευελπίδων – Κυψέλη. Μετά την σταθεροποίηση του εχθρού στο Ψυχικό ηπηλείτο υπερκέραση από Καλογρέζα – Ν. Ιωνία. Η Διοίκηση του Α΄ Σ. Στρατού έδιδε την κατάστασιν χωρίς να προτείνη την αναπόφευκτον σύμπτυξη του. Τo τμήμα Τσακού παρεμπόδισε κίνησιν εχθρικής φάλαγγος από Χολαργό προς Βορράν. Τα τμήματα Πειραιώς ευρίσκοντο σε κρίσιμο σημείο, λόγω των αδιάκοπων μαχών και της μεγάλης υπεροχής του εχθρού σε δύναμη ανδρών και πυρών προς παντός πυροβολικού όλμων και αεροπορίας».
« Είμεθα υποχρεωμένοι να ομολογήσωμεν ότι, προ της τοιαύτης εχθρικής υπέροχής των μέσων, αι ηθικαί μας δυνάμεις δεν είναι δυνατόν μόναι να αντιπαραβληθούν εις το πεδίον της μάχης»
Απόσπασμα έκθεσης του υποστράτηγου Δ. Ματσούκα διοικητή της ΧΙΙΙ Μεραρχίας Ρούμελης του ΕΛΑΣ ( από τις 8 του Δεκέμβρη πήρε μέρος στις μάχες στον Πειραιά) προς την ΚΕ του ΕΛΑΣ στις 3.1.45:
« … Σήμερον μετά αγώνα 26 ημερών, όστις μέχρι σήμερον εστέφθη υπό επιτυχίας, αντιμετωπίζομεν το ενδεχόμενον της κυκλώσεως των τμημάτων μας εις Πειραιά.
1.Διότι η μεραρχία εξήντλησε όλας τας εφεδρείας της.
2.Διότι μετά 25ημερον συνεχή αγώνα υπό δυσμενείς συνθήκες δεν έχομεν την ευχέρειαν να αντικαταστήσωμεν τα τμήματα εξ άλλου τομέως, διότι θα μείνη ούτος ακάλυπτος, τα δε τμήματά μας μαχόμενα συνεχώς σχεδόν επί ένα μήνα άνευ αντικαταστάσεως ευρίσκονται εις τοιούτον βαθμόν αντοχής ώστε να μην δυνάμεθα να υπολογίζωμεν επί πολύ.
3.Διότι τα διατιθέμενα παρ’ ημίν μέσα δεν δύνανται να αντιμετωπίσουν την επίμονον εχθρικήν προέλασιν.
4.Διότι τα πυρομαχικά μας ελαττούνται βαθμηδόν και αντιμετωπίζομεν έλλειψιν βαρέων τοιούτων, ιδία όλμων.
5.Διότι αι απώλειαί μας ανέρχονται εις 35-40%, χωρίς να αναπληρούνται, ει μη κατ’ ελάχιστον ποσοστόν.
6.Διότι ο εχθρός αυξάνεται βαθμηδόν και εις άνδρας δι’ αποβάσεων και επιστρατεύσεως και εις υλικά και μέσα υπέρτερα.
7.Διότι, ενώ κατ’ αρχάς παρετηρείτο κάποια επιφυλακτικότης του εχθρού, σήμερον εις τας προπαρασκευάς των επιθέσεων του ισοπεδώνει τα πάντα με κάθε μηχάνημα και μέσον και αφθονίαν πυρομαχικών πυρ/κού.
8.Διότι απέλειπε και το τελευταίον μέσον των νυκτερινών μετακινήσεων των τμημάτων μας και μεταφορών μας, λόγω της καταιγιστικής παρενοχλητικής βολής όλων των προς Αθήνας και Πειραιά αγουσών οδών καθ’ όλην την διάρκειαν της νύκτας.
9.Διότι ο εχθρός καταλαμβάνει έδαφος, οχυρώνεται εις το μέτωπον του Πειραιώς και των Αθηνών με συρματοπλέγματα, νάρκας, έργα αντοχής και με βαρέα μηχανήματα και ούτω και η νυκτερινή αντεπίθεσις, δι’ ημάς, δι’ ανακατάληψιν των εκάστοτε απολεσθεισών τοποθεσιών καθίσταται προβληματική.
Τέλος είναι φανερόν ότι δεν μαχόμεθα πλέον με την Αντίδραση αλλά με τους Άγγλους, τα στρατεύματά τους και τα παντός είδους και πάσης ισχύος μέσα των. Εις ελαχίστας περιπτώσεις τμήματά μας γενικώς συνηντήθησαν με χίτας ή άλλους αντιδραστικούς και τους οποίους ετρέψαμεν εις φυγήν. Πολεμώμεν με τον Αγγλικό Στρατό, όστις συνεχώς αποβιβάζει τμήματα και μηχανήματα εις τον Πειραιά. Διαθέτει στόλον, εκατοντάδες τανκς, εκατοντάδες τεθωρακισμένα και μη αυτοκίνητα, πολλά αεροπλάνα, αφθονίαν ελαφρών και βαρέων μηχανημάτων πυρός με απειρίαν πυρομαχικών και πολλάς χιλιάδας ανδρών. Επιπροσθέτως είναι οχυρωμένος εις ιερούς χώρους και εις κέντρα όπου κατοικούν άνθρωποί μας, τους οποίους ενώ εμείς υπολογίζομε και σεβόμεθα, ο εχθρός δεν υπολογίζει.
Είναι πρόδηλον ότι ο αγών μας κατέστη άνισος. Αι δυνάμεις μας ως έμψυχον και άψυχον υλικόν φθίνουν αναντικατάσταται, εν αντιθέσει με τις εχθρικές αι οποίαι αυξάνουν.
Είμεθα υποχρεωμένοι να ομολογήσωμεν ότι, προ της τοιαύτης εχθρικής υπεροχής των μέσων, αι ηθικαί μας δυνάμεις δεν είναι δυνατόν μόναι να αντιπαραβληθούν εις το πεδίον της μάχης.
Η επιμονή μας εις την στρατιωτικήν νίκην επιφέρει δύο ζημίας:
α) Θυσίαν αίματος η οποία με τον χρόνο πολλαπλασιάζεται δυσαναλόγως.
β) Επιμήκυνσιν των δεινών του αμάχου πληθυσμού δια τα οποία, ενώ ημείς πονούμε, αυτοί είναι εκδικητικοί και ανάλγητοι.
Η στρατιωτική μας γνώμη είναι ότι με τας ολίγας δυνάμεις που διαθέτομεν εις τον Πειραιά είναι αμφίβολον ότι θα αποφύγωμεν την κύκλωσιν και την κατάρρευσιν του Πειραιώς.
Διά τας Αθήνας, καίτοι δεν είναι περιοχή μας, μια αποφασιστική κίνησις του εχθρού προς κατάληψιν των Τουρκοβουνίων φέρει τούτον κύριον της πόλεως. Και αν σήμερον δεν δυνάμεθα να κρατήσωμεν το Μέτωπον Αθηνών- Πειραιώς (μεγάλην κατωκημένην περιοχήν) μετά την κατάληψιν τούτων δεν είναι νοητόν ότι με τα μέσα που διαθέτομε θα διατηρήσουμε οδικήν αρτηρίαν εφ’ ής ευρίσκονται όλαι αι μεγάλαι πόλεις της Ελλάδος, έναντι τόσων μηχανοκινήτων τμημάτων του εχθρού και ισχυράς αεροπορίας.
Κατόπιν των ανωτέρω προτείνουμε να συγκληθή τάχιστα μια στρατιωτική σύσκεψις εκ μέρους των Διοικήσεων των μεγάλων μονάδων εις ήν να εξετασθή επισταμένως η όλη στρατιωτική κατάσταση.
ΣΔ ΧΙΙΙ Μεραρχίας
3-1-45
ΜΑΤΣΟΥΚΑΣ»
Η επίθεση των Εγγλέζων σε Γηροκομείο, Τουρκοβούνια και Γκύζη
Περιγραφή της επίθεσης των Εγγλέζων στο Γηροκομείο και τα Τουρκοβούνια, με την υποστήριξη αρμάτων μάχης από την έκδοση της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού « Η Απελευθέρωσις της Ελλάδος και τα μετά ταύτην γεγονότα , Ιούλιος 1944-Δεκέμβριος 1945» σ. 216, (εκδόθηκε επί Χούντας το 1973 και καταστράφηκε μετά την μεταπολίτευση).
Το επιχειρησιακό σχέδιο των Εγγλέζων πρόβλεπε επιθέσεις από δύο κατευθύνσεις: Η 28η Βρετανική Ταξιαρχία είχε διαταγή να επιτεθεί από τα ανατολικά προς τα δυτικά, από τους στρατώνες στο Γουδί προς Γκύζη- Τουρκοβούνια. Δύο ίλες αρμάτων του 40ου Συντάγματος αρμάτων διατάχθηκαν να κινηθούν από το νοσοκομείο Σωτηρία προς Ψυχικό-Φιλοθέη- Καλογρέζα. Κάτω από την διοίκηση των Βρετανών είχαν μπει και δύο Τάγματα Εθνοφυλακής.
«Η επιχείρησις ήρχισε την 22.00 της 2ας Ιανουαρίου. Της επιχειρήσεως προηγήθη κατά την νύκτα της 1/2αν Ιανουαρίου επίθεσις τμήματος ελασιτών κατά του εις την περιοχήν Παλλήνης (Χαρβάτι) Σταθμού Ασυρμάτου, επηνδρωμένου δια 150 Βρετανών και Ελλήνων τεχνικών υπαλλήλων μετά της φρουράς του. Η επίθεσις απεκρούσθη υπό της φρουράς και του προσωπικού, αποσταλείσα δε δύναμις τεθωρακισμένων απηγκίστρωσε τους αμυνομένους. Αι απώλειαι της φρουράς ανήλθον εις 5 τραυματίας. Οι επιτεθέντες έσχον απωλείας περί τους 15 νεκρούς και 5 αιχμαλωτισθέντας.
Το Τάγμα HAMPSHIRES εξορμήσαν εκ της περιοχής των στρατώνων Γουδί προς κατάληψιν Γηροκομείου, συνήντησε πείσμονα αντίστασιν και ο αγών παρετάθη καθ’ όλην την νύκτα. Την αυγήν της 3ης Ιανουαρίου, προχώρησις του τάγματος επανελήφθη με την υποστήριξιν των αρμάτων, τα οποία τελικώς συνέτριψαν την αντίστασιν των ελασιτών, καταληφθέντος του Γηροκομείου. Το αμυνόμενον εις την περιοχήν ταύτην 1/42 «Τάγμα» του ΕΛΑΣ διελύθη, απωλέσαν περί τους 50 νεκρούς και υπεχώρησε προς Τουρκοβούνια.
Mετά την διάρρηξιν της εχθρικής τοποθεσίας, ήρχισαν κινούμενα και τα έτερα δύο τάγματα της ταξιαρχίας, με το τάγμα KING’S εις το δεξιόν, κατευθυνόμενον προς τα αντερείσματα Τουρκοβουνίων και το Τάγμα SOMERSETS εις το αριστερον κατευθυνόμενο προς την συνοικίαν των φυλακών Αβέρωφ.
Eις έκαστον τάγμα διετέθη ανά μία διλοχία του 146 Τ.Ε. Είς ουλαμός αρμάτων μάχης υποστηρίζων το Τάγμα KING’S κινηθείς δια του αυχένος Τουρκοβουνίων εισέδυσεν εις την συνοικίαν Γκύζη και ήχθη εις τα νώτα του εις την συνοικίαν Αγ. Δημητρίου ΙΙΙ/7 «Τάγματος» του ΕΛΑΣ, όπερ κατόπιν τούτου διέρρευσεν ατάκτως προς πάσας τας κατευθύνσεις δια να αποφύγη την αιχμαλωσίαν. Το έτερον των ταγμάτων, το SOMERSETS κινηθέν προς δυσμάς μεταξύ της λεωφόρου Αλεξάνδρας και οδού Αχαϊας, ήχθη ανέτως τας τελευταίας απογευματινάς ώρας της 3ηςΙανουαρίου επί της οδού Δημητσάνας, ενώ δύο ίλαι Αναγνωρίσεως της 4ης Μεραρχίας κινηθείσαι εις το δεξιόν της 28ης Ταξιαρχίας ήχθησαν εις Ψυχικόν, καθ’ ήν στιγμήν μόλις αφιχθέν τάγμα του ΕΛΑΣ, εγκαθίστατο επί του υψ. 304, δεσπόζοντος του αυχένος Ψυχικού…».
«…επολέμησαν μέχρις εσχάτων προσφερθέντες σαν ολοκαύτωμα στο βωμό της πατρίδος»
Από το ημερολόγιο μαχών του 7ου Συντάγματος Εύβοιας του ΕΛΑΣ που κρατούσε ο γιατρός Στάθης Ανέστης (Σκουφάς):
« 3/1/1945. Ο εχθρός ενήργησε σφοδροτάτην επίθεσιν, με τανκς, πυροβολικό και όλμους και από σμήνη αεροπλάνων, τα οποία έβαλαν και επολυβολούσαν αδιάκριτα τις θέσεις μας, με ιδιαίτερη προσπάθεια προς Γηροκομείο- Διαβολόρεμα, Ψυχικόν. Στην επίθεση αυτή, στην περιοχή του Γηροκομείου, ο εχθρός χρησιμοποίησε 80 τανκς, οπότε το 2ο Τάγμα υπέστη σοβαρότατας απωλείας και απειλούμενον από κύκλωσιν ηναγκάσθη να συμπτυχθεί στο Γαλάτσι, με το μεγαλύτερο μέρος του τάγματος. Οι υπόλοιποι άνδρες του τάγματος επολέμησαν μέχρις εσχάτων προσφερθέντες σαν ολοκαύτωμα στο βωμό της πατρίδος.
Τας απογευματινάς ώρας της αυτής ημέρας ο εχθρός επετέθη με 100 περίπου τανκς στην περιοχή Μεταξουργείου. Της επίθεσης προηγήθη σφοδρότατος βομβαρδισμός. Το τάγμα μας εκράτησε τις θέσεις του. Ισχυράν επίθεσιν, επίσης, υπέστη το 1ο τάγμα μας στην περιοχή Πολυτεχνείου-Εξαρχείων. Και το τάγμα αυτό εκράτησε τις θέσεις του. Εις όλας τας περιπτώσεις ο εχθρός, παρά την αφθονίαν των μέσων που εχρησιμοποίησε, υπέστη σωστήν πανωλεθρίαν. Αι απώλειαί του είναι τεράστιες. Δικές μας απώλειες 10 νεκροί και 30 τραυματίες. Το ηθικό των τμημάτων πολύ καλό.
Εις το Σύνταγμα είχε υπαχθεί τακτικώς και το 2/4 τάγμα, που κατέχει τις θέσεις Μάρνη-Πατησίων- Γ΄ Σεπτεμβρίου-Βερανζέρου-Σωκράτους και άλλα τετράγωνα παρά την Ομόνοιαν. Και το τάγμα τούτο, παρά την ισχυροτάτην εχθρικήν πίεσιν, εκράτησε τας θέσεις του και προκάλεσε τεραστίας απωλείας στον εχθρό. Η πίεση , όμως, του εχθρού εις ολοκληρον τον τομέα εγένετο συνεχώς σφοδροτέρα τας εσπερινάς ώρας και κατόρθωσε να εισδύσει εις τα μετόπισθεν των γραμμών μας. Κύκλωσαν πολλά τμήματα, τα οποία αμύνονταν, χωρίς να υπολογίζουν τον κίνδυνο που τα απειλούσε και τας απωλείας που υφίσταντο». (Περιοδικό «Εθνική Αντίσταση» Οκτώβρης-Δεκέμβρης 2010, τρίμηνη έκδοση της ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ).
Διαβάστε στο επόμενο: 4 Γενάρη 1945: Αποφασίζεται η σύμπτυξη των δυνάμεων του ΕΛΑΣ προς Πεντέλη- Πάρνηθα- Εκκενώνεται ο Πειραιάς
ΟΛΑ ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΟΣ «ΜΕΡΕΣ ΤΟΥ ΔΕΚΕΜΒΡΗ ΄44» Εδώ
