Κάπου τρεις μήνες άργησε η Ελληνική Στατιστική Αρχή, αλλά τελικά, μη μπορώντας να κάνει και αλλιώς, δημοσιοποίησε τα ευρήματα της Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισμών του 2013. Μιας έρευνας που δείχνει, όχι σε επίπεδο κάποιων μακροοικονομικών μεγεθών, αλλά εισχωρώντας στα ενδότερα της ελληνικής οικογένειας, το μέγεθος των επιπτώσεων της ληστρικής πολιτικής της κυβέρνησης της τρόικας στο βιοτικό επίπεδο, στην καθημερινότητα, στις επιλογές των μελών του νοικοκυριού.
Στον πάτο του ‘’καλαθιού της νοικοκυράς’’ καθρεφτίζονται τα καταστροφικά για την κοινωνία μας αποτελέσματα της πολιτικής της κυβέρνησης- τρόικας.
Το ‘’καλάθι της νοικοκυράς’’, το οποίο περιλαμβάνει όλες τις δαπάνες του νοικοκυριού πλην των φόρων και των εισφορών στα ταμεία κοινωνικής ασφάλισης, συρρικνώνεται συνεχώς από το 2008 και μετά. Σύμφωνα με την έρευνα οικογενειακών προϋπολογισμών, η μέση μηνιαία δαπάνη των νοικοκυριών το διάστημα 2008-2013 ‘’ψαλιδίστηκε’’ κατά 608 ευρώ και περιορίστηκε στα 1.509 ευρώ από 2.118 ευρώ που ήταν τον πρώτο χρόνο της ύφεσης.
Η μείωση αυτή είναι της τάξης του 29% σε τρέχουσες τιμές, η οποία εκτοξεύεται γύρω στο 35% αν οι υπολογισμοί γίνουν σε σταθερές τιμές.
Αν τώρα επιχειρήσουμε να ρίξουμε μια ματιά σε παλαιότερες ανάλογες έρευνες της ΕΛΣΤΑΤ, εύκολα θα διαπιστώσουμε ότι η μέση οικογενειακή δαπάνη έχει κάνει μια ‘’βουτιά’’ στα χρόνια πριν το 1999, καθώς τη χρονιά αυτή το ‘’καλάθι’’ της νοικοκυράς ‘’γέμιζε’’ με 1.640 ευρώ, 141 ευρώ περισσότερα από το 2013!
Σε πραγματικούς όρους, δηλαδή αν υπολογιστεί και η επίπτωση του πληθωρισμού, τα νοικοκυριά από άποψη δαπανών βιώνουν ημέρες των αρχών της δεκαετίας του ’80. Με τη διαφορά, όμως, ότι τότε ούτε νοικοκυριά υπερχρεωμένα υπήρχαν, ούτε αυτοκίνητα είχαν οι περισσότεροι Έλληνες, ούτε η παραπαιδεία είχε λάβει μια τέτοια τρομακτική έκταση όπως σήμερα, ούτε κινητά τηλέφωνα υπήρχαν και πλήθος ακόμη δαπανών που προστέθηκαν τα τελευταία 10-15 χρόνια στην καθημερινότητά μας. Και το κυριότερο, η ανεργία ήταν τότε ασύγκριτα χαμηλότερη από ότι σήμερα.
Πετσοκόφτηκαν κατά το 1/3 οι δαπάνες των νοικοκυριών την τελευταία πενταετία.
Τα αποτελέσματα της τελευταίας Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισμών η ΕΛΣΤΑΤ τα συγκρίνει σε βάθος χρόνου με αυτά του 2009. Όπως προκύπτει από αυτή τη σύγκριση, η μέση μηνιαία δαπάνη των νοικοκυριών το 2013 ήταν μειωμένη σε τρέχουσες τιμές κατά 26,9% και σε σταθερές τιμές του 2013 κατά 31,5%.
Μένοντας στις σταθερές τιμές, που απεικονίζουν με περισσότερη πιστότητα την πραγματικότητα, προκύπτει ότι το διάστημα 2009-2013 οι οικογενειακές δαπάνες ψαλιδίστηκαν κατά 694 ευρώ.
Σε ετήσια βάση, δηλαδή, τα νοικοκυριά έχουν μειώσει κατά μέσο όρο τις δαπάνες τους κατά 8.330 ευρώ. Καθώς η ΕΛΣΤΑΤ υπολογίζει το συνολικό αριθμό των νοικοκυριών σε 4,2 εκατομμύρια, η συνολική ‘’χασούρα’’ είναι της τάξης των 35 δις ευρώ. Το μερίδιο του λιανεμπορίου σε αυτή τη ‘’χασούρα’’ ξεπερνά τα 10 δις ευρώ, γεγονός που άνετα εξηγεί τα δεκάδες χιλιάδες λουκέτα που σαρώνουν την αγορά κάθε χρόνο.
Εξετάζοντας τις περικοπές των δαπανών κατά κατηγορία αγαθών και υπηρεσιών, πάντα με οδηγό τις σταθερές τιμές, προκύπτει ότι το μεγαλύτερο ψαλίδισμα έπεσε στα ρούχα και στα παπούτσια (-48,4%), ενώ πάνω το μέσο όρο (31,5%) μειώθηκαν επίσης οι δαπάνες για μεταφορές (αγορά ΙΧ αυτοκινήτου, βενζίνη, εισιτήρια δημόσιων μέσων μεταφοράς) -40,7%, για ξενοδοχεία, καφενεία και εστιατόρια -37,4%, για διαρκή αγαθά -37,3% (έπιπλα, ηλεκτρικές συσκευές, οικιακά είδη, συσκευές ήχου και εικόνας κλπ) και για διάφορα αγαθά και υπηρεσίες (είδη προσωπικού ευπρεπισμού, ασφάλειες ζωής και αυτοκινήτου κλπ).
Χαμηλότερη από το 1999 η μέση μηνιαία δαπάνη των νοικοκυριών το 2013, σε τρέχουσες τιμές. Σε σταθερές τιμές η καταναλωτική δύναμη της ελληνικής οικογένειας επίστρεψε στις αρχές της δεκαετίας του ’80.
Το λιγότερο ψαλίδισμα έπεσε στις δαπάνες εκπαίδευσης, που σε σταθερές τιμές μειώθηκαν κατά 16,6%. Το γεγονός αυτό δείχνει ο Έλληνας μπορεί να υφίσταται μύριες στερήσεις αλλά το φροντιστήριο- το κόστος δηλαδή της παραπαιδείας- θα εξακολουθεί να το πληρώνει, εκποιώντας στην ανάγκη και περιουσιακά στοιχεία, κάνοντας κυριολεκτικά το σκατό του παξιμάδι. Από την άλλη, βέβαια, δείχνει και το θέριεμα της παραπαιδείας τα τελευταία χρόνια, καθώς χωρίς φροντιστήρια πλέον ούτε καν να περάσει από τάξη σε τάξη δεν μπορεί ο μαθητής όχι να δώσει εξετάσεις και στο πανεπιστήμιο.
Το ψαλίδισμα των δαπανών για είδη διατροφής ακολουθεί με -17,7% και μετά έρχονται οι δαπάνες υγείας με -19,4%. Στη συνέχεια έχουμε οινοπνευματώδη ποτά και καπνός -27%, αναψυχή και πολιτισμός -27,4%, επικοινωνίες 28,3%, στέγαση 29,6%.
Ένα από τα σημαντικότερα κριτήρια που χρησιμοποιούν οι κοινωνικοί ερευνητές για να αποφανθούν για το βιοτικό επίπεδο μιας κοινωνικής ομάδας είναι το ποσοστό συμμετοχής των ειδών διατροφής στο ‘’καλάθι της νοικοκυράς’’. Όσο ψηλότερο είναι, τόσο χαμηλότερο είναι το βιοτικό επίπεδο της ομάδας. Για παράδειγμα, στη Βουλγαρία οι δαπάνες για τρόφιμα καταλαμβάνουν το 39,8% του ‘’καλαθιού της νοικοκυράς’’, δηλαδή το βουλγαρικό νοικοκυριό ξοδεύει περίπου το 40% του διαθέσιμου εισοδήματός του για αγορά τροφίμων.
Στην αντίπερα όχθη βρίσκεται η Νορβηγία με μόλις 11,8%, ενώ στη Γερμανία οι δαπάνες για τρόφιμα αντιστοιχούν στο 13,9% του συνόλου των δαπανών.
Και στην Ελλάδα; Το 2008 οι δαπάνες για τρόφιμα απορροφούσαν κατά μέσο όρο το 16,4% του οικογενειακού προϋπολογισμού. Το 2013 έχει ανέβει στο 20,4%, δηλαδή αυξήθηκε κατά 4 ποσοστιαίες μονάδες. Η αύξηση αυτή, του μεριδίου, όχι του ποσού, είναι αδιάψευστο δείγμα επιδείνωσης του βιοτικού επιπέδου της ελληνικής οικογένειας, η οποία ενώ έχει περικόψει τις δαπάνες της για τρόφιμα (χειροτερεύοντας προφανώς την ποιότητά τους), διαθέτει μεγαλύτερο μέρος των συνολικών (μειωμένων κατά περίπου 29%) δαπανών του για να αγοράζει τρόφιμα.
Από την έρευνα προκύπτει, επίσης, ότι μεταξύ του 2013 και του 2012 η μέση μηνιαία ποσότητα υγρών καυσίμων που καταναλώνεται στην κύρια κατοικία μειώθηκε κατά 46,1%, ενώ μειώθηκε κατά 31,3% ο αριθμός των νοικοκυριών που χρησιμοποίησαν κεντρική θέρμανση ως κύρια πηγής θέρμανσης της κατοικίας τους. Αντίθετα, αυξήθηκε κατά 20,7% η μέση μηνιαία κατανάλωση καυσόξυλων.
Σε ότι αφορά τις περικοπές σε είδη διατροφής, μεταξύ του 2013 και του 2012 μειώθηκε η μέση μηνιαία κατανάλωση (σε ποσότητα) φρούτων -11,6%, λαχανικών -7,5%, ελαιολάδου 06,8%, κρέατος -6,6%, ψαριών -6,2%, αυγών -6,3% κλπ.
Το φτωχότερο 20% των νοικοκυριών διαθέτει το 32,3% των δαπανών του για τρόφιμα, το 25% για στέγαση και το 7,6% για υγεία (σύνολο 64,9%). Τα αντίστοιχα ποσοστά του πλουσιότερου 20% του πληθυσμού είναι 13,5%, 10,5% και 7,2%, σύνολο 31,2%.
Η μέση ισοδύναμη μηνιαία δαπάνη των φτωχών νοικοκυριών (των διαβιούντων κάτω από τα όρια της φτώχειας) για αγορά τροφίμων ανέρχεται σε 133,6 ευρώ που αντιστοιχούν στο 33,6% των συνολικών δαπανών, για τη στέγαση σε 73,07 ευρώ (21,6%) και για την υγεία 30,38 ευρώ (9%). Δηλαδή, πάνω από το 64%% (217,05 ευρώ)των δαπανών πηγαίνουν μόνο στις τρεις αυτές κατηγορίες, που θεωρούνται και οι πλέον ανελαστικές
Τα αντίστοιχα ποσά και ποσοστά για τον μη φτωχό πληθυσμό είναι: τρόφιμα 193,78 ευρώ ή 18,8%, στέγαση 146 ευρώ ή 14,2% και υγεία 72,51 ευρώ η 7%, σύνολο 40% (412,29 ευρώ).
