Η κάλπη δεν αποτελεί κολυμβήθρα του Σιλωάμ για τον φασισμό, τον ναζισμό, την ακροδεξιά.
Αν ήταν έτσι, ο Χίτλερ με το 44% και το 33% των εκλογών του 1933 στη Γερμανία θα ήταν «Άγιος». Η Λεπέν με το 30% στη Γαλλία θα ήταν «οσία». Οι ακροδεξιοί με τα διψήφια ποσοστά από την Δανία και την Ουγγαρία μέχρι την Αυστρία και την Ολλανδία θα ήταν «ιεραπόστολοι».
Το ίδιο ισχύει και από την ανάποδη. Το 2,8% του Χίτλερ το 1928 δεν εμπόδισε την τραγωδία που ακολούθησε. Το όνειδος του Βισύ και η ανυπαρξία του Λεπέν μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’80, επίσης. Που σημαίνει ότι ούτε με την Δίκη, ούτε καν με την εκλογική συντριβή της Χρυσής Αυγής το 2019 τελειώνει το θέμα με τον χρυσαυγιτισμό, με τον φασισμό, με τον ναζισμό.
Όταν η φτωχοποίηση βαφτίζεται «κανονικότητα», η διαφθορά και η ατιμωρησία «κανόνας», οι δημοκρατικές ελευθερίες κενό γράμμα, η παραχαραγμένη Ιστορία και ο αντικομμουνισμός εργαλείο του ψεύδους, όταν η κηλίδωση του πατριωτισμού με τον εθνικισμό παρουσιάζεται σαν αντίδοτο στην καταρράκωση της εθνικής αξιοπρέπειας, το φίδι πάντα θα παραμένει εφεδρεία όσων το επωάζουν για να το πλασάρουν – όποτε το χρειαστούν – σαν «άγγελο».
Η ύπαρξη του φασισμού, η άνοδός του, η αναβίωσή του αποτελούν υπόμνηση της ιστορικής αλήθειας ότι µια κοινωνία, κάτω από ιδιαίτερες συνθήκες, μπορεί να οδηγείται κάποιες φορές σε παράκρουση. Με την κατάλληλη, δε, προπαγάνδα και πλύση εγκεφάλου, το ίδιο εύκολα µπορεί κάποιος να µάθει ότι 2+2 δεν κάνει 4, αλλά 5, όπως έλεγε ο Μπρεχτ.
Το «λύεται η συνεδρίαση» ήταν το τέλος μιας μάχης. Ο αγώνας συνεχίζεται.
