του Σπύρου Κουζινόπουλου

Κυριακή 4 Νοεμβρίου 1923. Στην πλατεία του Λευκού Πύργου πραγματοποιείται ογκώδης συγκέντρωση χιλιάδων λαού, με αίτημα την κατάργηση της μοναρχίας των Γλύξμπουργκ και την καθιέρωση ως πολιτεύματος της Δημοκρατίας. Κάποια στιγμή ανεβαίνει στο βήμα ο σοσιαλιστής γιατρός Γιάννης Πασαλίδης. Το πλήθος ξεσπάει σε χειροκροτήματα και κάποιοι από κάτω φωνάζουν “Ζήτω ο Ροβεσπιέρος του Πόντου”.

Ο Πασαλίδης[1] αν και είχε εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη μόλις πριν λίγους μήνες, εντούτοις είχε γίνει ευρύτατα γνωστός όχι μόνο για την προηγούμενη θητεία του ως βουλευτής και υπουργός Εξωτερικών στη Δημοκρατία της Γεωργίας, αλλά και ως “γιατρός των φτωχών” που ξεγεννούσε δωρεάν τις γυναίκες από τα φτωχά λαϊκά στρώματα καθώς και ως διευθυντής του Ρωσικού Μαιευτηρίου.

Η συγκέντρωση, που διοργανώνονταν από την “Δημοκρατική Ένωση Θεσσαλονίκης” πραγματοποιούνταν στο θέατρο που υπήρχε τότε δίπλα στο εμβληματικό μνημείο-τοπόσημο της πόλης, όμως, όπως έγραφαν οι εφημερίδες της εποχής, ήταν τόσο μεγάλο το πλήθος, ώστε είχε κατακλυστεί από κόσμο και όλη η πλατεία του Λευκού Πύργου.

Πρόταση για καθιέρωση Λαϊκής Δημοκρατίας

Στην ομιλία του ο σοσιαλιστής πόντιος πολιτικός είχε προκαλέσει ιδιαίτερη εντύπωση, καταχειροκροτούμενος, καθώς είχε ταχθεί όχι μόνο υπέρ της αποπομπής της βασιλείας από την Ελλάδα, αλλά και υπέρ της καθιέρωσης του πολιτεύματος της Δημοκρατίας και μάλιστα της Λαϊκής Δημοκρατίας. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ από τη συγκέντρωση, που δημοσίευε την επόμενη μέρα, 5 Νοεμβρίου 1923 η εφημερίδα Μακεδονία:

“Τον πληρεξούσιον Θράκης κ. Αναστάσιον Μπακάλμπασην[2] διαδέχεται εις το βήμα ο αντιπρόσωπος του Κεντρικού Συλλόγου Καυκασίων κ. Πασαλίδης, παλαιός δημοκρατικός, διατελέσας και βουλευτής εις την Γεωργιανήν βουλήν.

Ο κ. Πασαλίδης τονίζει τα σφάλματα των πολιτικών της Ελλάδος που όταν ο ελληνικός λαός εζήτει συντακτικήν συνέλευσιν, δεν έκαμε γενικήν εκκαθάρισιν, εκδιώκων βασιλέα και πρίγκηπα. Και αναπτύσσει ότι φυσικόν πολίτευμα δια την Ελλάδα είναι η Δημοκρατία. Ακολούθως κάμνει την διάκρισιν της κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας και της λαϊκής και ζητεί την εφαρμογήν πραγματικής Λαϊκής Δημοκρατίας.

Ο κ. Πασαλίδης διεκόπτετο συνεχώς υπό ζωηροτάτων ζητωκραυγών. Το ακροατήριο επικροτεί και ακούεται μία φωνή:

-“Ζήτω ο Ροβεσπιέρος του Πόντου”, κατέληγε το ρεπορτάζ της “Μακεδονίας”.

Ένας συγγενής του θρυλικού Αλέξη Ζορμπά

Σημειώνεται ότι εντυπωσιασμένος από την πρόταση Πασαλίδη για την καθιέρωση Λαϊκής Δημοκρατίας, θα την υιοθετήσει στην ομιλία του και ο βουλευτής και εκδότης της; εφημερίδας “Σημαία” της Καβάλας, Αστέριος Ζουρμπάς[3], συγγενής του θρυλικού Αλέξη Ζορμπά. Και όπως θα τονίσει, όταν αργότερα πάρει το λόγο:

“Είναι καιρός πλέον σύσσωμος ο ελληνικός λαός να εξεγερθεί και να ζητήσει την άμεσον απομάκρυνσιν της Βασιλείας και την ανακήρυξιν της Λαϊκής Δημοκρατίας. Μόνον δια της Δημοκρατίας θα αποδοθεί η Ελλάς εις τους Έλληνας και θα ανοιγούν νέοι ορίζοντες πολιτικής και κοινωνικής ζωής εις την χώραν προς ευημερίαν της”.[4]

Πρέπει να πούμε ότι τελικά η μοναρχία καταργήθηκε λίγους μήνες αργότερα, στις 25 Μαρτίου 1924 από την Δ΄ Συντακτική Εθνοσυνέλευση, απόφαση που επικροτήθηκε στο δημοψήφισμα το οποίο είχε πραγματοποιηθεί στις 13 Απριλίου 1924 και όπου το 70% των ψηφοφόρων είχαν ψηφίσει υπέρ της καθιέρωσης δημοκρατικού πολιτεύματος. Το πολίτευμα εκείνο θα διατηρηθεί μέχρι το 1935, όταν θα γίνει παλινόρθωση της μοναρχίας μετά την ανατροπή της εκλεγμένης κυβέρνησης του Παναγή Τσαλδάρη με φιλοβασιλικό πραξικόπημα από τον απόστρατο υποστράτηγο Γεώργιο Κονδύλη. 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Ο Γιάννης Πασαλίδης (25 Οκτωβρίου 1885 – 15 Μαρτίου 1968) ήταν Έλληνας πολιτικός και ιατρός (γυναικολόγος), γεννήθηκε στην Κουταΐδα του Καυκάσου από Σανταίους γονείς, φτωχούς αγρότες. Σπούδασε ιατρική στην Οδησσό και τη Μόσχα και στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στο Σοχούμ απ’ όπου ανέπτυξε σημαντική δραστηριότητα στο αγώνα της δημιουργίας ανεξάρτητης Ποντιακής Δημοκρατίας. Αναδείχθηκε σε ηγετικό στέλεχος των Ρώσων Μενσεβίκων, των αντιπάλων του Βλαντίμιρ Λένιν. Διετέλεσε μέλος της ρωσικής Δούμας, ήταν μάλιστα ο πρώτος σοσιαλιστής βουλευτής της Γεωργίας, ενώ υπήρξε και υπουργός Εξωτερικών της Γεωργίας. Εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα το 1923, όπου ανέπτυξε σπουδαία κοινωνική δράση ως διευθυντής του Ρωσικού Μαιευτηρίου Θεσσαλονίκης εκλέχτηκε βουλευτής Θεσσαλονίκης με το κόμμα του Παπαναστασίου. Αργότερα, ίδρυσε το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδος, ενός από τους σχηματισμούς που δημιούργησαν την εθνικοαπελευθερωτική οργάνωση “Ελευθερία” και στη συνέχεια προσχώρησαν στο ΕΑΜ, ενώ μετά τον εμφύλιο ανεδείχθη σε πρόεδρο της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (Ε.Δ.Α). Την περίοδο της Χούντας των Συνταγματαρχών συνελήφθη και του επιβλήθηκε κατ’ οίκον περιορισμός. Απεβίωσε το 1968 στη Θεσσαλονίκη.

[2] Ο Αναστάσιος Μπακάλμπασης (1888-1957) γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Καλλίπολη της Ανατολικής Θράκης. Αποφοίτησε από τη Μεγάλη Σχολή του Γένους στην Κωνσταντινούπολη και στη συνέχεια σπούδασε Νομικά. Εκλέχτηκε βουλευτής Καλλίπολης το 1920 και από το 1923 βουλευτής Ροδόπης σε αλλεπάλληλες εκλογικές αναμετρήσεις (1926, 1928, 1932, 1933). Δύο φορές (1929, 1933) εξελέγη και αριστίνδην γερουσιαστής. Πολιτικά ήταν ενταγμένος στο κόμμα της Δημοκρατικής Ένωσης του Αλέξανδρου Παπαναστασίου και διατέλεσε υπαρχηγός του Κόμματος.

[3] Ο Αστέριος Ζουρμπάς ή Ζορμπάς (1874- 1957) ήταν δημοσιογράφος, συνδικαλιστής και βουλευτής σε εκλογικές περιφέρειες της Μακεδονίας και ευεργέτης της Κατερίνης. Ο Αστέριος ήταν γιος του Γιώργου Ζορμπά (αδερφού του Φώτη Ζορμπά) και πρώτος ξάδερφος του Γιώργου Φ. Ζορμπά (γνωστού από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Ν. Καζαντζάκη, ως Αλέξης Ζορμπάς) (1865-1941). Εργάστηκε ως δάσκαλος και ανέπτυξε έντονη κοινωνική και επιχειρηματική δράση. Ήταν εκδότης της εφημερίδα “Σημαία” στην Καβάλα και πρωτοστάτησε στην ίδρυση του σωματείου «Η ευδαιμονία» το 1908. Εκλέχθηκε για πρώτη φορά βουλευτής Δράμας στις εκλογές του 1920 (Αναθεωρητική Βουλή) και με το Αγροτικό Εργατικό Κόμμα (ΑΕΚ) εκλέχθηκε βουλευτής Κατερίνης-Βεροίας-Ναούσης στις εκλογές του 1933. Στις εκλογές του 1946 ο Ζορμπάς ήταν υποψήφιος βουλευτής Θεσσαλονίκης με το συνδυασμό της Εθνικής Πολιτικής Ενώσεως (Σοσιαλιστικό Δημοκρατικό Κόμμα) αλλά δεν εκλέχθηκε, συγκεντρώνοντας 1.333 ψήφους.

[4] Εφημερίδα Μακεδονία 5 Νοεμβρίου 1923

Από farosthermaikou.blogspot.com