Του Δάνη Παπαβασιλείου* — από το μεγάλο αφιέρωμα του «Ημεροδρόμου» «Μέρες του Δεκέμβρη ’44»
Στις 5 Δεκέμβρη του 1944, δύο μέρες μετά τη «Ματωμένη Κυριακή», ο πρωθυπουργός της Βρετανίας, Ουίστον Τσώρτσιλ, σε τηλεγράφημα του προς το στρατηγό Σκόμπυ, επικεφαλής των βρετανικών δυνάμεων στην Αθήνα, έλεγε: «Μην διστάζετε πάντως να ενεργείτε σαν να βρίσκεστε σε κατεχόμενη πόλη, όπου έχει ξεσπάσει τοπική εξέγερση». Στην φράση αυτή αποτυπώνεται με τον πιο καθαρό τρόπο ο χαρακτήρας της βρετανικής επέμβασης στην Ελλάδα το Δεκέμβρη του 1944.
Ωστόσο, επειδή ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος δεν είχε τελειώσει ακόμη, η βρετανική κυβέρνηση έπρεπε να δικαιολογήσει στη διεθνή κοινή γνώμη το έγκλημα που διέπραττε σε βάρος του λαού της Αθήνας. Σημαντικό ρόλο στη βρετανική προπαγάνδα εκείνης της εποχής έπαιζε ο κινηματογράφος και ειδικότερα τα κινηματογραφικά επίκαιρα που προβάλλονταν, όχι μόνο στη Βρετανία, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο.
Στο πλαίσιο του αφιερώματος του «Ημεροδρόμου», «Μέρες του Δεκέμβρη ΄44», παρουσιάζουμε τέσσερα αποσπάσματα από τα βρετανικά επίκαιρα εκείνης της περιόδου, ως χαρακτηριστικά δείγματα της βρετανικής προπαγάνδας. Δηλαδή, την ώρα που τα βρετανικά στρατεύματα ενεργούσαν, κατ΄ εντολήν του Τσώρτσιλ, ως δύναμη κατοχής στην Αθήνα, στα κινηματογραφικά επίκαιρα παρουσιάζονταν ως «απελευθερωτές», «ειρηνοποιοί», «ανθρωπιστές»…
«Ερχόμαστε με αγνές καρδιές και γεμάτα χέρια…»
Στο απόσπασμα αυτό, ο εκφωνητής αναφέρει και σχολιάζει: «Μία από τις τραγωδίες των ταραχών στην Αθήνα είναι το σταμάτημα της διανομής φαγητού που τόσο έχει ανάγκη ο πληθυσμός. Σύμφωνα με τον πρωθυπουργό Winston Churchil: «ερχόμαστε με αγνές καρδιές και γεμάτα χέρια», αφού στα πλοία βρίσκεται το πιο σημαντικό κομμάτι για την πόλη της Αθήνας, η ανθρωπιστική βοήθεια, η οποία όμως δεν μπορεί να διανεμηθεί λόγω των συγκρούσεων. Στα αρχαία μνημεία οι Άγγλοι αλεξιπτωτιστές πολεμούν με τους Έλληνες πολεμιστές, που έμαθαν τον ανταρτοπόλεμο πολεμώντας ενάντια στου Γερμανούς καταπιεστές τους. Όπως ο Τσώρτσιλ είπε: «Τώρα που αυτή η τραγωδία συμβαίνει, έχουμε δεσμευτεί από την τιμή μας να φέρουμε μία καλή κατάληξη σε αυτήν την υπόθεση». Στους δρόμους της Αθήνας είναι δύσκολο να ξεχωρίσεις το φίλο από τον εχθρό. Η κατάσταση στην Ελλάδα μας έχει βυθίσει σε μία κρίση, που διαιρεί την κοινή γνώμη σε όλο τον κόσμο. Ας ελπίσουμε ότι δεν θα αργήσει η συμφιλίωση που θα ενώσει και πάλι την Ελλάδα…».
Οι μάχες στους δρόμους
Στο συγκεκριμένο απόσπασμα, όπου βλέπουμε στιγμιότυπα από τις επιχειρήσεις των βρετανικών στρατευμάτων στην Αθήνα, τις πρώτες μέρες των Δεκεμβριανών, δεν υπάρχει ήχος.
Η εισβολή στα γραφεία του ΕΑΜ
Η εισβολή των βρετανικών δυνάμεων στα γραφεία του ΕΑΜ, στην οδό Κοραή, αποτυπώνεται σ΄ αυτό το απόσπασμα των βρετανικών επικαίρων, όπου ο εκφωνητής αναφέρει και σχολιάζει: «Η κατάσταση στους δρόμους της Αθήνας υποχρεώνει τους στρατιώτες να είναι προσεκτικοί, αφού οι αντάρτες δεν φορούν στολές, αλλά πολιτικά, και μπορεί να κρύβονται παντού. Σήμερα οι μάχες στην Αθήνα έχουν τελειώσει αλλά αλλού η αντίσταση συνεχίζεται και η οριστική ειρήνευση είναι μακρινή υπόθεση».
Ο Τσώρτσιλ στην Αθήνα
Τα Χριστούγεννα του 1944 έρχεται στην Αθήνα ο Τσώρτσιλ, για να δείξει αφενός τη σημασία που αποδίδει στην τελική έκβαση της Μάχης της Αθήνας για τα βρετανικά συμφέροντα, αλλά και για να βάλει ο ίδιος, προσωπικά, τα πράγματα στη θέση τους…
Ο εκφωνητής στο συγκεκριμένο απόσπασμα αναφέρει: «… Ο προσωπικός κίνδυνος δεν εμπόδισε τον Βρετανό πρωθυπουργό να επισκεφθεί την Αθήνα, προκειμένου να δει από «πρώτο χέρι» την κατάσταση και να προσπαθήσει να βοηθήσει στην αποτροπή της αιματοχυσίας στην οποία εμπλέκονται τα στρατεύματα του. Ο Στρατάρχης Αλεξάντερ , ο στρατηγός Σκόμπι και ο Άντονυ Ήντεν παρευρίσκονταν στην Αθήνα επίσης για την συνδιάσκεψη, που θα οδηγούσε στην ειρήνευση. Τα έξτρα μέτρα ασφαλείας αποκάλυψαν τα εκρηκτικά γερμανικής προέλευσης που είχαν τοποθετηθεί στον υπόνομο έξω από το ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία» όπου η συνδιάσκεψη θα λάμβανε χώρα. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται στον αντιβασιλέα αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό ως την μοναδική προσωπικότητα που είναι αποδεκτή από όλα τα κόμματα της κυβέρνησης. Στην συνδιάσκεψη συμμετείχαν και εκπρόσωποι της κυβέρνησης ενώ προεδρεύει ο Γεώργιος Παπανδρέου πρωθυπουργός της Ελλάδας. Ο Παπανδρέου παραιτήθηκε κατά την διάρκεια της συνδιάσκεψης και ο Δαμασκηνός έκανε διάγγελμα για την ειρήνευση και την αποτροπή της τραγωδίας».
