Βασική αρχή για μια ιστορία αποτελούν τα δομικά της στοιχεία, δηλαδή ο τόπος δράσης αυτής, ο πρωταγωνιστής, ο διαβολέας του κ.ο.κ.. Εάν σας έδινα ως δεδομένα την Ταινιοθήκη της Ελλάδος, δύο βελόνες πλεξίματος, τους πρόσφυγες κι έναν Ηλίθιο, πιστεύετε πως θα μπορούσατε να φτιάξετε μια ιστορία; Πριν απαντήσετε, διαβάστε στην επόμενη παράγραφο μια πραγματική (σύντομη) ιστορία, ένα περιστατικό που δεν χρειάζεται καμιά φιοριτούρα της φαντασίας για να γίνει περισσότερο εύγλωττο.
Βράδυ Σαββάτου και στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος παίζει τον Ηλίθιο, ρωσική ταινία του Γιούρι Μπρίκοφ. Θα επιστρέψουμε κατόπιν σε αυτή. Προς το παρόν, βρισκόμαστε στα εκδοτήρια των εισιτηρίων. Αφού έχουμε εξασφαλίσει την είσοδό μας στην αίθουσα, καθόμαστε στο φουαγιέ και περιμένουμε. Σε ένα από τα τραπεζάκια κάθεται μια κυρία, γύρω στα 60, μαζί με μια φίλη της, και πλέκει με μεγάλο ζήλο. Εντός ολίγων λεπτών, προστίθεται στην παρέα και μια τρίτη κυρία, η οποία και απευθύνεται σε αυτή που πλέκει, ρωτώντας την: πώς και το πήρες μαζί σου; Η απάντηση που πήρε είναι και ο λόγος που γράφονται αυτές οι γραμμές. “Τα φτιάχνω για τους πρόσφυγες και θέλω να τα ετοιμάσω γρήγορα”.
Πέρα από τις ειλικρινείς απολογίες για το ότι “έστησα αυτί” όπως λέγεται κοινώς, οφείλω και ειλικρινείς ευχαριστίες στην κυρία με τις βελόνες της, γιατί σε κάθε πόντο που φτιάχνει, ταυτόχρονα ξηλώνει την εκ των πραγμάτων σκοροφαγωμένη συνείδηση των απανταχού ρατσιστών. Με κάθε πλεκτό που τελειώνει, μικραίνει την απόσταση μεταξύ των λαών. Θυμίζει πως το νοιάξιμο, η ευαισθησία και η ανθρωπιά μπορούν και αντιστέκονται σε μια ανθρωποφάγο και ανθρωποκτόνο πολιτική, μπορούν και επιβιώνουν, γιατί υπάρχουν ακόμη “Ηλίθιοι”. Σαν τον “ηλίθιο” Ντίμα, τον ήρωα της ταινίας, που κινδυνεύει να χάσει μέχρι και τη ζωή του, γιατί τολμά να σταθεί απέναντι στο σάπιο πολιτικό σύστημα της χώρας του και στη διαφθορά των τοπικών “αρχόντων” της πόλης που διαμένει.
Έχω ήδη υποστηρίξει ότι μεταξύ των δομικών στοιχείων μιας ιστορίας, και δη αφηγηματικής, είναι κι ένα πρόσωπο που δεν συμπαθεί τον πρωταγωνιστή, με αποτέλεσμα να στήνει δολοπλοκίες εις βάρος του. Στην ταινία, αυτόν τον ρόλο τον έπαιξαν, πέρα από τους πολιτικούς, κάποιοι από τους ανθρώπους για τους οποίους ο Ντίμα κόντεψε να πεθάνει. Αυτοί τους οποίους προσπάθησε να σώσει από βέβαιο θάνατο, τον χλεύασαν και τον άφησαν χτυπημένο και αιμόφυρτο στο έδαφος, επιχαίροντας έτσι τους δυνάστες τους και τους παρ’ ολίγο δολοφόνους του Ντίμα. Συνέχισαν, δηλαδή, να ζουν ηθελημένα στο σκοτάδι τους.
Στην περίπτωση της πραγματικής μας ιστορίας, διαβολέας της αλληλεγγύης απέναντι στους πρόσφυγες, είναι ο κακός μας εαυτός. Εκείνος ο μνησίκακος, άκριτος και ανενημέρωτος εαυτός μας, που προβαίνει σε απλουστευτικές γενικεύσεις, σε ρατσιστικές κορώνες που μυρίζουν ναφθαλίνη και, ακόμη χειρότερα, σε φασιστικές ενέργειες εναντίον ανθρώπων. Γιατί η πρώτη ιδιότητα καθενός μας είναι αυτή του ανθρώπου. Οι κοινωνικοί και φυλετικοί επιθετικοί προσδιορισμοί που προστίθενται εν συνεχεία εξυπηρετούν άλλους σκοπούς.
Η μοναδική πρωταγωνίστρια θα είναι πάντα η κυρία με τις βελόνες κι ας μοιάζει “ηλίθια” μέσα στους “έξυπνους” πολλούς. Κάποια μέρα, ο πιθανός χλευασμός τους στο πρόσωπό της, θα είναι μια ακόμη ντροπιαστική σελίδα για στην ιστορία του ανθρώπου. Μέχρι να έρθει, όμως, εκείνη η μέρα, ας προσπαθήσουμε να γίνουμε όλοι λίγο πιο “ηλίθιοι”. Ίσως δούμε με πιο καθαρό νου τα πράγματα. Ή και με πιο θολωμένο. Εξαρτάται τι λειτουργεί ενεργοποιητικά για τον καθένα.
* Η ένθετη φωτογραφία είναι έργο της Θάλειας Χιώτη – 1994
