Βάτραχοι, σκορπιοί και άλλα ευτράπελα

Απροσδόκητη διάδοση παίρνει τον τελευταίο καιρό η «παραβολή» του βάτραχου και του σκορπιού, εντασσόμενη μάλιστα σε μια προσπάθεια ερμηνείας του θέματος των κοινωνικών και πολιτικών συμμαχιών. Ο «Σκορπιός και ο Βάτραχος», που προσομοιάζει στον μύθο του Αισώπου «Γεωργός και όφις» («δικαίως πάσχω τον πονηρόν οικτείρας»), στην μοντέρνα προσαρμογή του αναφέρει: Ένας σκορπιός παρακαλεί ένα βάτραχο να τον φορτώσει στην πλάτη του και να τον περάσει στην απέναντι όχθη του ποταμού. Ο βάτραχος πείθεται, αλλά πριν φτάσουν στην όχθη ο σκορπιός τον δαγκώνει και πριν πεθάνει ρωτά: «Γιατί το έκανες;». Η απάντηση του σκορπιού: «Γιατί είναι μέσα στη φύση μου». Πόσο «εύπεπτος», πόσο «πιασάρικος» αλλά και πόσο επικίνδυνα μεταμοντέρνος συλλογισμός. Που φιλοδοξεί μάλιστα να αποτελέσει το σημερινό ερμηνευτικό σχήμα για ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα όπως αυτό των συμμαχιών. Το συμπέρασμα ευδιάκριτο: «Καμιά πολιτική συνεργασία γιατί θα μας δηλητηριάσει ο σκορπιός». Συχνά τον μύθο επικαλούνται σοβαροί και πολιτικοποιημένοι άνθρωποι, αποσπώντας την επιδοκιμασία του ακροατηρίου. Είναι όμως έτσι; Μπορούμε να ερμηνεύσουμε τη σημερινή σύνθετη πολιτική κατάσταση με το μύθο του «λιονταριού και του ποντικού» ή του «λαγού και τη χελώνας»; Ήμαρτον… Η μαρξιστική ανάλυση και η διαλεκτική σκέψη δεν βρίσκονται και «στα καλύτερα τους» στη σημερινή Ελλάδα. Ωστόσο δεν δικαιούμαστε να λησμονούμε ορισμένα πολύ στοιχειώδη πράγματα. Η Ιστορία των επαναστάσεων, των κοινωνικών ανατροπών, των πολιτικών αλλαγών (περισσότερο ή λιγότερο ριζοσπαστικών) διέπονται από άλλους κανόνες. Κοινωνικές δυνάμεις και οι πολιτικοί εκφραστές τους, που καλούνται να λύσουν την «κύρια αντίθεση», συμπήσουν συμμαχίες μέχρι την επίτευξη του στόχου που έχουν θέσει. Μετά τίθενται νέα ζητήματα καθώς άλλες δυνάμεις (στην ουσία κοινωνικές τάξεις) θεωρούν πως η επανάσταση ή η πολιτική μεταβολή ολοκληρώθηκε και άλλες επιδιώκουν να την οδηγήσουν σε μια πιο προωθημένη φάση της. Ξανατίθεται το θέμα της εξουσίας. Οι παλιές συμμαχίες ανατρέπονται ενώ δημιουργούνται νέες. Η επικράτηση του ενός ή του άλλου πόλου εξαρτάται από το πόσο σωστά έχει εκτιμήσει τη νέα αντίθεση που έχει δημιουργηθεί, από το πόσο καλά έχει οργανώσει τις εσωτερικές και διεθνείς συμμαχίες του. Έτσι έγινε στη Γαλλική Επανάσταση (Γιρονδίνοι, Ιακωβίνοι, Δαντών, Μαρά, Ροβεσπιέρος, τρομοκρατία, Θερμιδώρ). Έτσι συνέβη στη Ρώσικη Επανάσταση (Μενσεβίκοι, Μπολσεβίκοι, Φεβρουαριανή και Οκτωβριανή). Αυτό επαναλήφθηκε στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο τον οποίο – μετά τη νίκη των Συμμάχων επί του Άξονα – διαδέχθηκε ο Ψυχρός Πόλεμος μεταξύ των νικητών. Έτσι και στη Βιετναμέζικη (αντιαποικιακή που μετεξελίχθηκε σε κομμουνιστική). Έτσι με την κουβανέζικη, έτσι με την αιγυπτιακή, έτσι με την αλγερινή για να μη μακρηγορώ. Η επίκληση του μύθου του βάτραχου και του σκορπιού για το πολιτικό αιτούμενο της εποχής, μας γυρίζει πίσω σε μια στατική και μεταφυσική ερμηνεία της ιστορικής εξέλιξης. Η οποία ασφυκτιά μέσα στο μονοσήμαντο σχήμα βάτραχος-σκορπιός. Μια πολιτική μετάβαση δεν είναι απλώς η διαπεραίωση στην «απέναντι όχθη». Περιλαμβάνει πολλές φάσεις και πολλά στάδια. Συμμαχίες και συμπορεύσεις αλλά και διασπάσεις ή διχασμούς όταν ένα στάδιο έχει ολοκληρωθεί. Δεν σκοπεύω και δεν δικαιούμαι να κάνω «ταχύρυθμα σεμινάρια μαρξισμού». Απλώς επιχειρώ να τραβήξω την προσοχή του αναγνώστη σε υπαρκτά ιστορικά γεγονότα τα οποία αποτελούν καλύτερα ερμηνευτικά εργαλεία για την κατανόηση της σημερινής πολιτικής πραγματικότητας. Πολύ καλύτερα από μύθους που δεν είναι καν του Αισώπου.