Βρισκόμαστε σε μια εποχή σαρωτικών αλλαγών στα πάντα και ειδικά στο “Εργασιακό”, με την Τεχνολογία να αποτελεί πια την Μέκκα που προσκυνάνε όλες οι πολυεθνικές. Σύμφωνα, μάλιστα, με τις τελευταίες έρευνες η αυτοματοποίηση και η ρομποτοποίηση τείνουν να πετάξουν εκτός παιχνιδιού τα ανθρώπινα χέρια σχεδόν στις μισές θέσεις εργασίας από 700 διαφορετικά επαγγέλματα στα επόμενα 10-20 χρόνια.
Την μόδα ακολουθεί και ο κλάδος της ναυτιλίας, που παγκόσμια τζιράρει 450 δισ. δολάρια το χρόνο! Αλλά οι συνθήκες φαίνεται να… ωριμάζουν για ακόμα μεγαλύτερη κερδοφορία. Το μέλλον της ναυτιλίας, λοιπόν, στρέφεται προς τα «πλοία φαντάσματα». Φορτηγά πλοία, δηλαδή, χωρίς πλήρωμα, που θα μεταφέρουν εμπορεύματα στους ωκεανούς του κόσμου.
Η προοπτική μπορεί να μοιάζει ακατόρθωτη, όμως η ναυτιλιακή βιομηχανία ήδη την εξετάζει πολύ σοβαρά εδώ και μια δεκαετία, αφού πλέον υπάρχουν οι τεχνολογικές προδιαγραφές για την επιτυχία του εγχειρήματος.
Στην ξηρά ο καπετάνιος!
Ο αντιπρόεδρος της Rolls-Royce Holdings, μιας από τις μεγαλύτερες κατασκευάστριες εταιρίες πλοίων παγκοσμίως (δεν πρέπει να συγχέεται με την γνωστή από τα αυτοκίνητα Rolls-Royce Motors), Όσκαρ Λεβάντερ θεωρεί ότι πια ο κόσμος έχει αρχίσει να αποδέχεται την προοπτική αυτόνομων συστημάτων σε αυτοκίνητα ή τραίνα χωρίς οδηγό. Και ισχυρίζεται ότι “η μετάβαση στα μη επανδρωμένα φορτηγά πλοία θα έρθει σταδιακά, αρχικά μέσα σε χωρικά ύδατα κρατών και όχι σε διεθνή, με πλοία που θα μεταφέρουν φορτία δυνητικά μη επικίνδυνα”. Αυτό, λοιπόν, θα είναι το πρώτο στάδιο εφαρμογής…
Χωρίς καθόλου πλήρωμα
Το πρότζεκτ, όμως, ήδη έχει δουλευτεί από τώρα ως την τελευταία λεπτομέρεια. Ο καπετάνιος δεν θα βρίσκεται στην γέφυρα του καραβιού, αλλά κάπου στην ξηρά. Μέσω της τεχνολογίας θα λαμβάνει πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο από το πλοίο του μέσα από έναν ασφαλή – απόρρητο – σύνδεσμο επικοινωνίας. Πάμπολλες κάμερες στο… πλεούμενο θα δίνουν εικόνα όλων των χώρων καθώς και του πλοίου σε σχέση με το περιβάλλον του.
Με λίγα λόγια, μόλις η τεχνολογία τελειοποιήσει το συγκεκριμένο ολοκληρωμένο σύστημα πλοήγησης – παρακολούθησης, τότε ένα καράβι που θα μεταφέρει φορτίο π.χ. από την Ασία στην Αμερική θα μπορεί να ελέγχεται πλήρως από κάπου στην ξηρά, ταξιδεύοντας χωρίς καθόλου πλήρωμα!
Το Διεθνές Ναυτιλιακό Επιμελητήριο (International Chamber of Shipping), που αντιπροσωπεύει το 80% των περίπου 100.000 καραβιών που ταξιδεύουν στις θάλασσες, εκτιμά ότι αυτό θα είναι πραγματικότητα σε περίπου 20 χρόνια από τώρα.
Αντιδράσεις και “ύφαλος”
Η προοπτική των μη επανδρωμένων πλοίων – φαντασμάτων, όμως, ξεσηκώνει ήδη τεράστιες αντιδράσεις. Από την ναυτιλιακή βιομηχανία εξαρτώνται σε παγκόσμια κλίμακα πάνω από 1,2 εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Τυχόν μαζικές απώλειες θα ήταν τεράστιο πλήγμα διεθνώς, αυξάνοντας αυτόματα τους δείκτες ανεργίας.
Εκτός αυτού, υπάρχει προς το παρόν και ο… «ύφαλος» της παρούσας σχετικής διεθνούς νομοθεσίας, που αυστηρά απαιτεί ένα μίνιμουμ αριθμό πληρώματος πάνω στα φορτηγά πλοία.
Από την πλευρά των πλοιοκτητών θεωρείται ότι αυτό που τους συμφέρει είναι τα μεγαλύτερης διάρκειας ταξίδια, μια που πιο “αργό” ταξίδι σημαίνει μικρότερη κατανάλωση καυσίμων. Ένα επανδρωμένο καράβι στα σημερινά πρότυπα, όμως, είναι πρακτικά πολύ δύσκολο να βρίσκεται στη θάλασσα για υπερβολικά μεγάλα διαστήματα.
Το “βαρίδι” του πληρώματος
Η ναυτιλία υπολογίζει ότι το 44% του συνολικού κόστους στα φορτηγά πλοία σχετίζεται με το πλήρωμα. Αφαιρώντας αυτό το… βαρίδι του πληρώματος, το κόστος συρρικνώνεται σχεδόν κατά το ήμισυ.
Ως κερασάκι στην τούρτα, υπολογίζουν και μια ακόμα παράμετρο: Ότι χωρίς να απαιτούνται χώροι διαβίωσης ανθρώπων πάνω στο πλοίο και με τα νέας γενιάς συστήματα πλοήγησης, η αποδοτικότητα του κάθε καραβιού θα αυξηθεί κατά 20%. Επίσης προβλέπει ότι και η εκπομπή ρύπων από το κάθε πλοίο θα μειωθεί, ίσως και 20%.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, παρά την τρέχουσα διεθνή νομοθεσία περί πληρωμάτων αλλά και τον πιθανό αντίκτυπο στην ανεργία, δημιούργησε εδώ και δύο χρόνια το MUNIN (Maritime Unmanned Navigation through Intelligence in Networks).
Πρόκειται για ένα πρότζεκτ στο οποίο η ΕΕ έχει ήδη επενδύσει 4,8 εκατομμύρια δολάρια κι έχει σαν αντικείμενο να εξετάσει μέχρι ποιο βαθμό μπορούν να αυτοματοποιηθούν όλες οι λειτουργίες ενός πλοίου. Ο συντονιστής του MUNIN, Γιαν Ρόντσεθ υπολογίζει ότι ο βραχυπρόθεσμος στόχος είναι να μειωθεί το πλήρωμα σε έναν ελάχιστο αριθμό ίσως και ενός μόνο ανθρώπου, ώσπου εν τέλει να περάσουμε στα εξ’ ολοκλήρου αυτοματοποιημένα πλοία χωρίς καθόλου πλήρωμα, πράγμα που κατά την γνώμη του “θα εξαλείψει τα θαλάσσια ατυχήματα κάθε είδους”.
Στο παιχνίδι και η πειρατεία
Ένα άλλο πρόσχημα ώστε να ενισχυθούν τα “υπέρ” της αυτοματοποίησης έχει να κάνει με την πειρατεία. Σε ένα μη επανδρωμένο πλοίο, άλλωστε, δεν υπάρχει και ο κίνδυνος της ομηρείας του πληρώματος. Μόνο από τον Ιανουάριο ως τον Μάιο 2014 αναφέρθηκαν 72 περιστατικά πειρατείας διεθνώς.
Από την άλλη πλευρά, ένα καράβι χωρίς ανθρώπους θεωρητικά θα ήταν η πιο εύκολη λεία για τους πειρατές. Αλλά και γι’ αυτό σχεδιάζονται λύσεις. Τα μη επανδρωμένα πλοία δεν θα διαθέτουν καν χώρους για να μπορούν οι πειρατές να διαβιώνουν ακόμη κι αν τα καταλάβουν. Επίσης, δεν θα υπάρχουν τρόποι να τα πλοηγήσουν και να τα χειριστούν μέσα από το ίδιο το πλοίο. Θα ήταν σαν να κάνουν ρεσάλτο σε αυτοκίνητο χωρίς τιμόνι ή φρένα. Ακόμη και πιο ευφάνταστοι τρόποι άμυνας έχουν εξεταστεί, όπως να διατρέχει το πλοίο ηλεκτρικό ρεύμα μια που δεν θα υπάρχει θέμα ασφάλειας του πληρώματος.
Το πολεμικό ναυτικό των ΗΠΑ έχει ήδη σκάφη – drones
Τα δυο βασικά δεδομένα, πάντως, που αξίζει να σταθούμε λίγο περισσότερο είναι ότι κατ’ αρχάς κινδυνεύουν διεθνώς 1,2 εκατομμύρια θέσεις εργασίας που σχετίζονται με τον κλάδο και δεύτερον, ότι είναι αδύνατον οι εφοπλιστές σε παγκόσμιο επίπεδο να μην ξερογλείφονται από τώρα στην προοπτική να ξεφορτωθούν ανθρώπινα χέρια αφού “το 44% του συνολικού κόστους στα φορτηγά πλοία σχετίζεται με το πλήρωμα”, όπως ήδη αναφέραμε.
Για να καταλάβει κανείς πόσο κοντά μας χρονικά είναι όλα αυτά, αρκεί να αναφερθεί ότι το αμερικανικό πολεμικό ναυτικό διαθέτει ήδη τέσσερα πλήρως λειτουργικά κι αυτοματοματοποιημένα σκάφη – drones, που πλέουν χωρίς έμψυχο δυναμικό…
Και στα πιο εξελιγμένα και ασφαλή συστήματα αυτοματοποιημένης τεχνολογίας, πάντως, μπορεί κάτι να πάει στραβά. Σε αυτές τις περιπτώσεις μέχρι τώρα αναλαμβάνει ο ανθρώπινος παράγοντας να βγάλει το φίδι από την τρύπα. Τι θα συμβεί, όμως, όταν κάτι πάει στραβά σε έναν «Ιπτάμενο Ολλανδό» εκατοντάδων χιλιάδων τόνων;..
