Την Κυριακή, 1η Φεβρουαρίου, ανεβαίνει η παράσταση «Ιμμάνουελ Καντ», την οποία σκηνοθετεί ο ηθοποιός, Γιάννος Περλέγκας. Πρόκειται για ένα έργο του Αυστριακού συγγραφέα Τόμας Μπέρνχαρντ. Το έργο ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα στο Θέατρο Τέχνης (Φρυνίχου 14, Πλάκα). Ο Γιάννος Περλέγκας μιλάει στον Ημεροδρόμο για τον Τόμας Μπέρνχαρντ, τη ζωή του, το έργο του, τον Καντ, τον Καντ του Μπέρνχαρντ, την υπόθεση του έργου, τους συμβολισμούς του, σε μια συνέντευξη που μοιάζει περισσότερο με φιλοσοφική και υπαρξιακή αναζήτηση.
Ελπίζω τα χρόνια αδελφικής φιλίας μας, με τον Γιάννο Περλέγκα, να έκαναν τα πράγματα πιο εύκολα, για να μιλήσει για τα δύσκολα… Βέβαια, τα δύσκολα, για να ανέβει σήμερα ένα θεατρικό έργο, δεν περιορίζονται μόνο στην καλλιτεχνική αναζήτηση… Τα περισσότερα θέατρα δεν κάνουν πλέον παραγωγές, όπως είναι γνωστό. Παραχωρούν τον χώρο και οι συντελεστές λαμβάνουν ένα μερίδιο επί των εισπράξεων, εάν η παράσταση «δουλέψει»… Οι συντελεστές της παράστασης «Ιμμάνουελ Καντ» επέλεξαν τη μέθοδο του crowdfunding: Χρηματοδότηση από τον ίδιο τον κόσμο που ενδιαφέρεται να δει την παράσταση. Επί της ουσίας είναι σαν να προπληρώνεις το εισιτήριό/ά σου ή το εισιτήριο/ά σου μαζί με το πρόγραμμα και το βιβλίο του έργου.
Ο Ημεροδρόμος καλεί τους αναγνώστες του να ενισχύσουν την παράσταση και φυσικά να την παρακολουθήσουν. Για περισσότερες λεπτομέρειες για την ενίσχυση της παράστασης εδώ ή εδώ.
—Λίγα λόγια για τον Τόμας Μπέρνχαρντ, τη ζωή και το έργο του.
O Tόμας Μπέρνχαρντ είναι ένας από τους πιο σημαντικούς μεταπολεμικούς συγγραφείς, για μένα ίσως ο πιο σημαντικός. Έχει πεθάνει από το 1989. Τον αγαπώ πολύ, μου αρέσουν πολύ τα έργα του.
Η ζωή του συγγραφέα σφραγίστηκε από ορισμένα πράγματα. Καταρχάς έζησε στον πόλεμο, σε μια χώρα –την Αυστρία – που προσαρτήθηκε αμέσως στη Γερμανία. Με την έναρξη του πολέμου προσαρτήθηκε αμέσως στη ναζιστική Γερμανία. Αυτό σημάδεψε τον Μπέρνχαρντ. Θεωρούσε – λόγω των τραυμάτων που έζησε στην παιδική του ηλικία και μετά, αλλά και με την πολιτική συμπεριφορά της χώρας του – ότι η Αυστρία είναι ένα έθνος ναζί. Πάντα μιλούσε με αφορισμούς , πάντα ήταν υπερβολικός και προκαλούσε σκάνδαλα με αυτά που έλεγε.
Θεωρούσε τη χώρα του βαθιά φασιστική. Εκτιμούσε ότι δεν μπορούσε η Αυστρία να απαλλαγεί από το παρελθόν της, αφενός λόγω της μεγαλομανίας της πως είναι το κέντρο του κόσμου, η συνέχεια της Αυστροουγγαρίας, και αφετέρου πως ήταν το φτωχό αδερφάκι της Γερμανίας.
—Η ζωή του πώς ήταν;
Είχε μια άτυχη ζωή. Δεν γνώρισε τον πατέρα του και με την μητέρα του δεν ήταν καθόλου καλή η σχέση. Έζησε τα παιδικά χρόνια κοντά στον μοναδικό άνθρωπο που ίσως αγάπησε στη ζωή του, τον παππού του από τη μεριά της μητέρας του, ο οποίος ήταν ένας συγγραφέας αναρχοκομμουνιστής . Μια περίεργη περίπτωση ανθρώπου.
Το 1943 που ήταν 12 χρονών – στα χρόνια του πολέμου – μπήκε σε εθνοσοσιαλιστικό οικοτροφείο και μετά από τρία χρόνια εξαναγκάστηκε να παρατήσει και το σχολείο, αφού τελείωσε ο πόλεμος, από τα βιώματα αυτού του εθνοσοσιαλιστικού οικοτροφείου, σε συνδυασμό με τον καθολικισμό της Αυστρίας.
Στα 19 του χρόνια, που σταμάτησε το σχολείο και πήγε και δούλεψε σε μπακάλικο, χτυπήθηκε από πνευμονία που έγινε φυματίωση. Από το 18 του μέχρι τα 21 του έζησε σε σανατόριο. Επομένως, σε συνδυασμό και με την άτυχη παιδική ζωή που είχε, πολλά πράγματα ανακόπηκαν από την πορεία που θα μπορούσε να έχει. Δεν είχε τις δυνάμεις και πάντα πάλευε να βρει την αναπνοή για να μιλήσει, επειδή δεν την είχε λόγω της αρρώστιας.
Μετά, αφού βγήκε από το σανατόριο και προσπάθησε να κάνει κάποιες σπουδές σαν τραγουδιστής, σαν ηθοποιός (προσπάθειες που δεν ευοδώθηκαν), οδηγήθηκε στο γράψιμο. Το αποτέλεσμα ήταν, από το 1963 και μέχρι τον θάνατο του, να θεωρείται ο μεγαλύτερος συγγραφέας της Αυστρίας και να έχει αναπτύξει ένα πάρα πολύ ιδιάζον ύφος στον τρόπο που γράφει, που είναι ασθματικός, το οποίο προσιδιάζει σε αυτό που έπαθε.
—Δηλαδή; Πώς γράφει ο Μπέρνχαρντ;
Δηλαδή τα πεζά του κείμενα, τα οποία τα περισσότερα κυκλοφορούν στην Ελλάδα, ακόμα και μορφικά να τα δεις δεν κάνουν παράγραφο. Είναι οι ατέλειωτοι μονόλογοι ενός ανθρώπου , ο οποίος εμμονικά αναπτύσσει τις ιδέες του, εμμονικά προσπαθεί να αυτοψυχαναλυθεί, καταφέρεται εναντίον όλων και κατά του ίδιου του εαυτού, κατά του κράτους, κατά της εκκλησίας, κατά της αυστριακής υποκρισίας.
Όλο αυτό έχει να κάνει – κατά τη γνώμη μου – πολύ και με την πολιτική κατάσταση που έζησε και τον τραυμάτισε βαθιά, αλλά και ταυτόχρονα με την αρρώστια του. Τα πεζά του, λοιπόν, είναι ατέλειωτοι μονόλογοι, χωρίς παραγράφους , όπου υπάρχει ένας αφηγητής, είτε ο ίδιος ο Μπέρνχαρντ, είτε διάφορα φανταστικά πρόσωπα που ο ίδιος εφευρίσκει. Ουσιαστικά, όμως, αντανακλούν πτυχές του εαυτού του, που αναπτύσσουν εμμονικά το παραλήρημα τους.
Στην Ελλάδα δεν είναι τόσο γνωστός ως θεατρικός συγγραφέας, παρόλο που έγραψε πολλά θεατρικά έργα. Ελάχιστα θεατρικά έργα του έχουν ανέβει στη χώρα μας. Εγώ τον θεωρώ εφάμιλλο συγγραφέα του Μπέκετ, ο οποίος – κατά τη γνώμη μου – είναι από τους κορυφαίους συγγραφείς του μεταπολεμικού θεάτρου.
—Έχουν ανέβει θεατρικά έργα του στην Ελλάδα;
Έχουν ανέβει τρία ή τέσσερα έργα του, ενώ έχει γράψει 25. Πολλοί τα φοβούνται γιατί μερικά έχουν ένα ιδιαίτερο αυστριακό χρώμα και αναφέρονται σε συγκεκριμένα περιστατικά και πρόσωπα της πατρίδας του.
Αξίζει να πούμε ότι κάθε φορά που έγραφε ένα βιβλίο ή ένα θεατρικό έργο είχε διενέξεις και τον έσερναν στα δικαστήρια. Είχε να αντιμετωπίσει μηνύσεις σε όλη του τη ζωή. Μάλιστα, με τη διαθήκη του απαγόρευσε στο αυστριακό κράτος να αναφέρει το όνομα του και να ανεβάζει τα έργα του για 70 χρόνια. Η απόφαση αυτή άρθηκε πριν από λίγο καιρό από το ίδρυμα Μπέρνχαρντ και άρχισε να επιτρέπεται ξανά το ανέβασμα των έργων του στην Αυστρία.
Πρώτη φορά τον σύστησε στην Ελλάδα ο Λευτέρης Βογιατζής με το έργο «Ρίττερ, Ντένε, Φος», που είναι κι αυτό που έχει ανέβει και τις περισσότερες φορές. Έχουν ανέβει κι άλλα έργα του είτε στο Θέατρο Τέχνης, είτε στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδας.
—Το έργο «Ιμμάνουελ Καντ» δεν έχει ανέβει άλλη φορά στην Ελλάδα; Ο Μπέρχαρντ μιλάει για τον Καντ μόνο ή είναι ένα μέσο για να μιλήσει και για ακόμα περισσότερα;
Το έργο γράφτηκε το 1978 και δεν έχει ανέβει άλλη φορά στην Ελλάδα. Λέγεται «Ιμμάνουελ Καντ». Ο Μπέρνχαρντ «δανείζεται» τον γνωστό Γερμανό φιλόσοφο. Γράφτηκε το 1978. Μιλάει με έναν τρόπο για τον Καντ, αλλά και δεν μιλάει για τον Καντ. Ο Καντ για τον οποίο μιλάει ο Μπέρνχαρντ δεν είναι ο πραγματικός Καντ, δεν είναι ο Καντ του 18ου αιώνα. Παίζει με τον μύθο του Καντ επί της ουσίας.
Κατά τη γνώμη μου, ταυτίζοντας κάποια πράγματα του εαυτού του με τον Καντ, κάνει μια κριτική και στον ιδεαλισμό του Καντ και σε ό,τι μπορεί να εκπροσωπούσε η αστική γερμανική φιλοσοφία και πώς αυτή μετασχηματίστηκε.
Ο πραγματικός Καντ δεν μπορούσε να είχε επίγνωση πώς κατέληξε στα χέρια των νέο-καντιανών φιλοσόφων ή πώς ο καπιταλισμός, επί της ουσίας, χρησιμοποίησε τις διαφωτιστικές – για την εποχή τους – ρήσεις του, για να επιβάλλει τον οικονομικό πραγματισμό του ανά τον κόσμο. Αυτό είναι ένα από τα μεγάλα θέματα που πιάνει το έργο.
—Ποια είναι η υπόθεση του έργου και οι ήρωες του Μπέρνχαρντ;
Ο Μπέρνχαρντ βάζει τον Καντ στον 20ο αιώνα, τότε που έγραψε το έργο, στη σύγχρονη εποχή. Ο Καντ ταξιδεύει με ένα πλοίο, ένα σύγχρονο υπερωκεάνιο, στην Αμερική.
Καταρχάς υπάρχουν δύο μύθοι για τον Καντ που πρέπει να τους πούμε, που έχουν σημασία. Ο Καντ γεννήθηκε, έζησε, δίδαξε ως καθηγητής πανεπιστημίου και πέθανε στο Κένιγκσπεργκ της Πρωσίας. Τώρα δεν λέγεται Κένινγκσμπεργκ, λέγεται Καλίνινγκραντ. Δεν ανήκει πια στη Γερμανία.
Ήταν ένας άνθρωπος, ο οποίος δεν μετακινήθηκε ποτέ από εκεί που γεννήθηκε, δίδαξε και πέθανε. Ο Καντ ήταν ένας άνθρωπος που ήταν σπίτι – πανεπιστήμιο, πανεπιστήμιο – σπίτι, ένας αμετακίνητος άνθρωπος που αφοσιώθηκε μόνο στο έργο του. Επομένως μόνο και μόνο που βάζει τον Καντ να μετακινείται από τον Κένιγκσμπεργκ είναι μια αυθαιρεσία, ένα μεγάλο παιχνίδι και πόσο μάλλον να μετακινείται στην Αμερική. Επίσης, ένα άλλο χαρακτηριστικό είναι ότι ο Καντ ήταν ένας αιώνιος εργένης, όπως και ο Μπέρνχαρντ, σχεδόν άφυλος, και εδώ τον βάζει να είναι παντρεμένος. Έχουμε έναν Καντ στον 20ο αιώνα, που είναι ένας πραγματικός Καντ, δεν έχουμε έναν τρελό που νομίζει ότι είναι ο Καντ.
Ο Καντ με τη γυναίκα του, τον υπηρέτη του κι έναν παπαγάλο, που είναι το μόνο έμβιο ον που αγαπάει, αφού τη γυναίκα του και τον υπηρέτη του δεν τους έχει σε καμία υπόληψη, ταξιδεύει. Ο παπαγάλος λέγεται Φρίντριχ , πράγμα που παραπέμπει είτε στον Νίτσε, που πολλοί μπορεί να θεωρήσουν ότι παπαγάλισε τον Καντ, είτε στον βασιλιά της Πρωσίας, επί Καντ, που ήταν ο προστάτης του Καντ, και λεγόταν Φρίντριχ, ο δεύτερος.
Όταν ο Καντ έγραφε κάποια κείμενα που ήταν πολύ επαναστατικά για την εποχή τους, ο βασιλιάς τον μάζευε. Σε επόμενο κείμενο ο Καντ, που υποστήριξε τη γαλλική επανάσταση, ήταν πολύ προοδευτικός… Υπάρχουν πτυχές τις φιλοσοφίας του που ο Μαρξ και ο Ένγκελς του αναγνωρίζουν πολύ μεγάλο προχώρημα για τα δεδομένα. Απλά υπάρχουν κι άλλα πράγματα του ιδεαλισμού του που τα κατακρίνουν.
—Γιατί πάει ο Καντ στην Αμερική;
Η μια αφορμή είναι ότι το πανεπιστήμιο Κολούμπια, στη Νέα Υόρκη, θα τον αναγορεύσει επίτιμο διδάκτορα, πράγμα που δείχνει ο Καντ να μην το συμμερίζεται καθόλου. Ο Καντ του Μπέρνχαρντ, έχει μια μεγάλη απόρριψη στην Αμερική. Δεν την έχει σε καθόλου μεγάλη υπόληψη, παρ’ όλα αυτά πάει σε αυτήν, για να τον τιμήσει, να του δώσει βραβείο.
Ο άλλος λόγος που ο Καντ πάει στην Αμερική είναι γιατί είναι σχεδόν τυφλωμένος. Πάσχει από γλαύκωμα κι ελπίζει πως, επειδή στην Αμερική υπάρχουν καλοί καθηγητές οφθαλμιατρικής, μπορεί να τον βοηθήσουν να βρει το φως του.
Ταυτόχρονα πάνω στο πλοίο υπάρχουν όλοι οι εκπρόσωποι της ευρωπαϊκής μεγαλοαστικής τάξης, της ευρωπαϊκής εξουσίας. Υπάρχει μια εκατομμυριούχος – δεν έχει όνομα, λέγεται «Η Εκατομμυριούχος»- η οποία έχει βάλει σκοπό της ζωής της να ανελκύσει τον Τιτανικό και για αυτό ταξιδεύει στην Αμερική. Υπάρχει ένας καρδινάλιος, που πρόκειται να γίνει πάπας, δηλαδή ο εκπρόσωπος της θρησκευτικής εξουσίας. Υπάρχει ένας ναύαρχος, ο οποίος είναι ο εκπρόσωπος της στρατιωτικής εξουσίας, με έναν τρόπο, της αποικιοκρατικής λογικής της στρατιωτικής εξουσίας. Επίσης, στο πλοίο είναι κι ένας συλλέκτης κλασικών έργων τέχνης, που εμπορεύεται έργα τέχνης και κερδίζει από αυτά κάνοντας λαμογιές.
Με όλους αυτούς ο Καντ γίνεται συνδαιτυμόνας , ενώ δείχνει να μην τον έχει σε υπόληψη αυτόν τον κόσμο. Τελικά ταξιδεύει με όλον αυτόν τον σάπιο κόσμο , που είναι ο νεότερος κόσμος από αυτόν, είναι ο κόσμος του 20ου αιώνα. Ο Καντ είναι εκπρόσωπος του 18ου αιώνα, που υπάρχει εκεί. Υπάρχουν όλοι οι εκπρόσωποι της εξουσίας της Ευρώπης, που είναι και αυτοί που τον υποστήριξαν και στην εποχή του, αλλά και μετά, στον 20ο αιώνα.
Είναι σαν να λέει ο Μπέρνχαρντ ότι ο ιστορικός χρόνος που διανύουμε, από τον Καντ μέχρι εμάς, είναι σχεδόν ο ίδιος. Έχουμε μια Ευρώπη που επιθυμεί την Αμερική και , για διάφορους λόγους, επειδή βουλιάζει ή επειδή τυφλώνεται, πάει στην Αμερική, ελπίζοντας ότι εκεί θα σωθεί.
Χαρακτηριστικό είναι ότι, τελικά, τον Καντ δεν τον υποδέχεται η επιτροπή του πανεπιστημίου, όπως περιμένει. Όταν φτάνει στην Αμερική περιμένουν από το τρελοκομείο, του φοράνε ζουρλομανδύα και τον παίρνουνε.
—Πολλοί οι συμβολισμοί στο έργο.
Κατά τη γνώμη μου υπάρχει ένας προφανής συμβολισμός. Έχουμε τον πατέρα του διαφωτισμού πάνω σε αυτό το πλοίο. Τον άνθρωπο που έδωσε στους ανθρώπους το φως. Ο άνθρωπος που έδωσε στους ανθρώπους το φως εδώ έχει χάσει το φως του. Έχει χάσει το φως του, καταρχάς, από τον υπερβολικό ιδεαλισμό του, από την αποκοπή του από την κοινωνία, από την εμμονή του να είναι μόνο στην επιστήμη του. Είναι μια επιστήμη και μια φιλοσοφία, που δεν συνδιαλέγεται με τίποτα άλλο γύρω του. Δεν συνδιαλέγεται με τον κόσμο, αλλά μόνο με τον εαυτό της. Το μόνο που αναγνωρίζει είναι μια μηχανική αναπαραγωγή που είναι ο παπαγάλος. Αυτό έχει τυφλωθεί αρχικά. Έχει διαποτίσει μόνο τον εαυτό της, έχει διαποτίσει το σώμα της, έχει αρρωστήσει, γιατί είναι άρρωστος και γέρος. Δεν είναι νέος. Είναι στη δύση του, είναι στον θάνατο του ο Καντ.
Όλη αυτή η γερασμένη Ευρώπη πάει προς την Αμερική , για να σωθεί και η Αμερική είναι για αυτήν την Ευρώπη, ό, τι ήταν το παγόβουνο για τον Τιτανικό. Η Αμερική, που ξέρει αυτά τα πράγματα να τα εκμεταλλεύεται και να τα ξεζουμίζει, συνθλίβει αυτή την ανάπηρη, άρρωστη και γερασμένη Ευρώπη και της φοράει και ζουρλομανδύα στο τέλος.
—Γιατί αυτό το έργο, σήμερα;
Γιατί συμμερίζομαι την άποψη του Μπέρνχαρντ ότι η δυτική σκέψη είναι άρρωστη και ανάπηρη αυτή τη στιγμή, γιατί είναι χιλιοκομματιασμένη, είναι αποκομμένη από την πραγματικότητα , αναλώνεται γύρω από το πρόβλημα της, γύρω από τις αυτοαναφορικότητες της, γύρω από τις καταθλίψεις της και δεν είναι σε επαφή με τον κόσμο.
Νιώθω ότι λίγο ή πολύ, ακόμα και οι πιο ευαισθητοποιημένοι από εμάς, πάσχουμε από αυτό το πράγμα…. Εγώ τουλάχιστον κατά καιρούς νιώθω ότι πάσχω από αυτό το πράγμα… Πολλές φορές με κάνει να αναρωτιέμαι: Εγώ που είμαι καλλιτέχνης ή αυτός που είναι φιλόσοφος ή αυτός που κάτι θέλει να προσφέρει και γατζώνεται από το αντικείμενο του, που μπορεί να έχει ανθρωπιστικές αφετηρίες, πώς καταλήγει να εξυπηρετεί άλλα πράγματα;
Εξυπηρετεί άλλα πράγματα ή είναι τόσο κλεισμένος και περιχαρακωμένος στον εαυτό του που μπορεί κάποια στιγμή να γίνει και αντικείμενο εκμετάλλευσης από ανθρώπους που μπορεί να χρησιμοποιήσουν πτυχές αυτού του πράγματος και μετά να σε ξεζουμίσουν; Έτσι, αυτό το οποίο ξεκίνησες να κάνεις – το αντικείμενο σου- στην ουσία να στραφεί εναντίον σου, να είναι ενάντια και στον εαυτό σου και στην κοινωνική σου παρουσία.
Είναι και μια εποχή που αναρωτιόμαστε ποια πνευματικότητα έχει σημασία. Υπάρχουν πνευματικοί άνθρωποι και πνευματικοί άνθρωποι. Και μέσα σε τι είσαι πνευματικός , σε ποιο περίγυρο, για ποιο λόγο, τι στόχο έχει αυτό το πράγμα; Έχει στόχο μόνο να αναφέρεσαι γύρω από τον εαυτό σου ή έχει έναν στόχο που είναι σε επικοινωνία με κάτι; Κι αυτό βρίσκω ότι είναι επικοινωνία με έναν τρόπο.
—Εάν αυτό το ταξίδι γινόταν σήμερα από τον Καντ θα είχε κάποιες αλλαγές , κατά τη γνώμη σου;
Δεν ξέρω να απαντήσω. Δεν τον ξέρω καλά τον Καντ. Έχω διαβάσει κάποια πράγματα για να κατανοήσω τι έλεγε το έργο. Έτσι κι αλλιώς τον Καντ ο Μπέρνχαρντ τον χρησιμοποίησε για να πει δικά του πράγματα, εν μέρει ταυτιζόμενος μαζί του, εν μέρει κριτικάροντας ή αναγνωρίζοντας στον Καντ τις δικές του αντιφάσεις γιατί και ο Μπέρνχαρντ.
Ναι, μεν, έβριζε το αυστριακό κράτος , αλλά ταυτόχρονα πήγαινε και παραλάμβανε βραβεία από παντού. Όπως και ο Καντ βρίζει την Αμερική αλλά πάει στην Αμερική. Είναι στο πλοίο. Δεν την αρνείται, εάν την αρνιόταν θα έμενε στην πόλη του. Κάτι ελπίζει, γιατί τον βάζει να ελπίζει στον 20ο αιώνα. Έχει την αγωνία ο Καντ του 18ου αιώνα, ταξιδεύοντας με ένα καράβι στον 20ο αιώνα, εάν ζει η φιλοσοφική του σκέψη. Αναρωτιέται: Εγώ έχω πεθάνει, θα ζω τότε. Κι αυτός ο Καντ διαπιστώνει ότι δεν θα ζει…
Δεν ξέρω να πω για τις αλλαγές αυτού του ταξιδιού, εάν γινόταν σήμερα. Ξέρω, πάντως, ότι ο Μπέρνχαρντ σε μια συνέντευξη του, που τον ρώτησαν που είναι τώρα ο Καντ, λέει πως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία, πως θα μπορούσε να βάλω τον Σοπενάουερ ή τον Πασκάλ που τους θεωρεί μεγάλους φιλοσόφους. Θεωρούσε αυτούς μεγάλους φιλοσόφους, που είναι μεγάλοι φιλόσοφοι, κι έχουν πει σπουδαία πράγματα αλλά είναι φιλόσοφοι του ιδεαλισμού.
—Κλειστοφοβικοί;
Είναι κλειστοφοβικοί φιλόσοφοι. Επομένως, εάν λάβουμε υπόψη μας αυτό, μάλλον τα ίδια θα πάθαινε ο Καντ… Εγώ, άλλωστε, δεν το βάζω στο 1978 το έργο. Το τοποθετώ , σκεπτόμενος έναν τέτοιο πνευματικό άνθρωπο, έναν οποιονδήποτε άνθρωπο που καταπιάνεται τόσο εμμονικά με το αντικείμενο του και που μπορεί να καταλήξει αυτή η εμμονική ενασχόληση με το αντικείμενο σου.
Σίγουρα δεν μπορεί να καταλήξει καλά και σίγουρα όταν διαλέγεις ως συνοδοιπόρους το χρήμα, την εκκλησία , τον στρατό… Δεν είναι τυχαίο που βάζει αυτούς μαζί του …Η εκατομμυριούχος είναι το χρήμα. Στο τέλος καταλήγει να χορεύει βαλς το πνεύμα (ο Καντ) με το χρήμα, πριν τον μαζέψουν στο τρελοκομείο.
Χορεύει η εκατομμυριούχος και ο Καντ, ενώ την αρνείται και τη βρίζει σε όλο το έργο στο τέλος χορεύουν μαζί, σφιχταγκαλιασμένοι το χρήμα με τη διανόηση. Αυτό δεν είναι τυχαίο. Εάν λοιπόν, διαλέξεις τέτοιους συνοδοιπόρους τέτοια κατάληξη θα έχεις. Κάπως έτσι…
—Δουλεύεις χρόνια ως ηθοποιός. Είναι η πρώτη σου σκηνοθεσία;
Ως μονάδα ναι. Ως ηθοποιός σκηνοθετώ. Δεν σκηνοθετώ σαν σκηνοθέτης. Δεν είμαι σκηνοθέτης. Δεν μπορώ να πω ότι είμαι σκηνοθέτης. Εάν με ενδιαφέρει η σκηνοθεσία με ενδιαφέρει από την πλευρά του ηθοποιού καταρχάς.
—Αυτό τι σημαίνει πρακτικά;
Αυτό σημαίνει πως δεν έχω αναπτυγμένη σκηνοθετική οπτική, επειδή και δεν το έχω σπουδάσει κι επειδή δεν με ενδιαφέρει μια σκηνοθετικοκεντρική αντιμετώπιση των έργων. Με ενδιαφέρει το έργο σαν νόημα, να βγαίνει το νόημα που έχει γράψει ο συγγραφέας. Με ενδιαφέρει να επικεντρώνεται το πράγμα στο πώς δουλεύουν οι ηθοποιοί, πώς εξυπηρετούν οι ηθοποιοί αυτό το νόημα.
Μοιραία προσπαθώ να φτιάξω και κάποιες εικόνες γιατί είναι πολύ περίεργο και απαιτητικό έργο. Δεν είναι ένα ρεαλιστικό έργο. Είναι ένα έργο γεμάτο συμβολισμούς. Εάν δεν επιλέξεις κάποια πράγματα σκηνοθετικά θα μοιάζει σχεδόν ακατανόητο, διότι δεν είναι κι ένα πράγμα που είμαστε εξοικειωμένοι , δηλαδή τον Καντ δεν τον ξέρουμε.
Επί της ουσίας το έργο δεν μιλάει για τον Καντ. Μιλάει για αυτή την άρρωστη αυτοαναφορική, κλειστοφοβική δυτική σκέψη, η οποία είναι ανάπηρη, τυφλή γερασμένη και πεθαίνει.
Απαραίτητη σημείωση: Οι φωτογραφίες με τους συντελεστές της παράστασης είναι της Μ. Αποστολίδου και αναδημοσιεύονται.
Ιμμάνουελ Καντ του Τόμας Μπέρχαρντ
Μετάφραση: Γιάννος Περλέγκας και Ισμήνη Θεοδωροπούλου -Σκηνοθεσία: Γιάννος Περλέγκας
Βοηθοί σκηνοθέτη: Ερατώ Πίσση και Μαρία Γεωργιάδου– Σκηνικά-Κοστούμια-Κούκλες: Χριστίνα Κάλμπαρη και Βίλλυ Αττάρτ-Κατασκευές: Λεωνίδας Λαμπρινάκης– Κίνηση: Δήμητρα Ευθυμιοπούλου -Μουσική: Κορνήλιος Σελαμσής -Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος
Καντ: Μάκης Παπαδημητρίου -Η Γυναίκα του Καντ: Σύρμω Κεκέ -Έρνστ Λούντβιχ: Χρήστος Μαλάκης– Η Εκατομμυριούχος: Κατερίνα Λυπηρίδου -Ο Συλλέκτης Έργων Τέχνης: Γιάννης Καπελέρης -Ο Καπετάνιος: Μιχάλης Τιτόπουλος -Ο Πιανίστας: Γιάννος Περλέγκας-Καμαρότοι: Δανάη Λουκάκη, Τάσος Κορκός, Άρης Ντελία, Δήμητρα Ευθυμιοπούλου
Στην παράσταση χρησιμοποιούνται αποσπάσματα από τα βιβλία του Τόμας Μπέρνχαρντ: «Αυτοβιογραφία» και «Παλιοί Δάσκαλοι» σε μετάφραση Βασίλη Τομανά, «Τα Βραβεία μου» σε μετάφραση Σπύρου Μόσκοβου.
Η παράσταση θα παίζεται από την Κυριακή 1 Φεβρουαρίου έως την Κυριακή 5 Απριλίου.
Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Τετάρτη, 8.00 μ.μ. , Πέμπτη, 9.15 μ.μ., Σάββατο 6.15 μ.μ., Κυριακή 9.15 μ.μ. Φρυνίχου 14,Πλάκα
Τηλ.: 2103222464.
