Ο λεγόμενος «Μεγάλος πόλεμος», αλλά κυρίως ο Δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος, ήταν το σημαντικό σημείο καμπής για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ωφελήθηκαν τα μέγιστα απ’αυτόν, καθώς έφτασαν να ελέγχουν αφενός στρατιωτικά και τις δυο πλευρές των ωκεανών, αφετέρου, μιάς και στην επικράτεια τους δεν είχαν δεχτεί ούτε πυροβολισμό, ενώ τα Ευρωπαϊκά κράτη, δηλαδή, οι αποικιοκρατικοί και βιομηχανικοί ανταγωνιστές τους, είτε είχαν ολοκληρωτικά καταστραφεί όπως η Γαλλία, η Γερμανία, και η Ιταλία ή είχαν εξασθενήσει και βρίσκονταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης όπως η Βρετανία, απέμειναν η μόνη μεγάλη βιομηχανική δύναμη έχοντας στην κατοχή τους πάνω από το 50% των παγκόσμιων πόρων.
Τότε ήταν που οι ΗΠΑ αυτοανακηρύχθηκαν παγκόσμιος χωροφύλακας και πλανητικός ηγεμόνας, και αποφάσισαν πόση «ελευθερία» (τυποποιημένη υποκρισία) δικαιούνταν οι λαοί της πλάσης. Άλλωστε, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Harry Truman στο διάγγελμα του στις 19-12-45 ανοικτά διακήρυττε πως «[…]η νίκη του παγκοσμίου πολέμου μας υποχρεώνει να είμαστε οι ηγέτες της ανθρωπότητας». (Διάβασε και Νίκος Ψυρούκης: «Καπιταλισμός. Από την Γενική Κρίση στην Σήψη» Εκδόσεις Αιγαίον –Κουκίδα)
Ας δανειστώ λίγη από την ρητορεία και το πολιτικό μάνατζμεντ των ΗΠΑ, προστρέχοντας στο κύρος ενός «διακεκριμένου» ιστορικού και διπλωμάτη, ο οποίος διαμόρφωσε την μεταπολεμική αμερικανική εξωτερική πολιτική. Μιλώ για τον επικεφαλής σχεδιασμού του «The United States Department of State», George Kennan το δόγμα του οποίου, σύμφωνα με την καλή εφημερίδα «Καθημερινή», «είχε δείξει τον δρόμο για την ανάσχεση (containment) της Σοβιετικής Ένωσης, (και) για τη σωστή αντιμετώπιση των αντιπάλων των ΗΠΑ». (Καθημερινή- Θεόδωρου Κουλουμπή: «ΗΠΑ: επιστροφή στο δόγμα του Τζορτζ Κέναν»).
Ας ανατρέξουμε, όμως, στο «Δόγμα Kennan», το οποίο διαμόρφωσε τον κόσμο σύμφωνα με τα ευγενή καπιταλιστικά ιδανικά.
Το κείμενο ονομάζεται: «Μελέτη Πολιτικού Σχεδιασμού υπ’αριθμόν 23» και εκεί ο Γιωργάκης περιέγραψε τον προστατευτικό ουρανό που θα άπλωναν οι ΗΠΑ στην οικουμένη, με τα εξής λόγια: «Κατέχουμε περίπου το 50% του παγκόσμιου πλούτου αλλά αντιπροσωπεύουμε μόνο το 6,3% του πληθυσμού[…] Σ’ αυτή την κατάσταση, δεν μπορεί να μην προκαλούμε τον φθόνο και την εχθρότητα. Το πραγματικό καθήκον μας κατά την επόμενη περίοδο είναι να επινοήσουμε ένα πρότυπο σχέσεων το οποίο θα μας επιτρέψει να διατηρήσουμε αυτή τη θέση ανισότητας[…] Για να το καταφέρουμε, θα πρέπει να απαλλαγούμε από συναισθηματισμούς και ονειροφαντασίες και η προσοχή μας να συγκεντρωθεί, από κάθε άποψη, στους άμεσους εθνικούς σκοπούς […] Θα πρέπει να σταματήσουμε να μιλάμε για ασαφείς και μη υλοποιήσιμους στόχους, όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα, την άνοδο του βιοτικού επιπέδου και τον εκδημοκρατισμό. Δεν είναι μακριά η μέρα που θα πρέπει να ασχοληθούμε με τις έννοιες της καθαρής ισχύος[…]» (George Kennan: «Report by the Policy Planning Staff PPS/23» https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1948v01p2/d4– Διάβασε και Noam Chomsky: Πώς λειτουργεί ο κόσμος Εκδόσεις Κέδρος)
«Οι ΗΠΑ σιγά-σιγά δημιουργούσαν μεταπολεμικά ένα δίκτυο παγκόσμια ελεγχόμενο από αμερικανικά επιχειρηματικά συμφέροντα, και άμεσα έδειξαν έτοιμες να αναλάβουν οικονομικές, στρατιωτικές, πολιτικές και διπλωματικές πρωτοβουλίες, προκειμένου να υποστηρίξουν οποιοδήποτε καθεστώς θεωρούσαν πως βρισκόταν υπό κομμουνιστική απειλή. Αποτέλεσμα πρώτο, ο λεγόμενος «Ψυχρός Πόλεμος» στράφηκε γρήγορα ενάντια στο εργατικό πολιτικό κίνημα και στην κληρονομιά των ευρωπαϊκών αντιφασιστικών κινημάτων. Αποτέλεσμα δεύτερο, στην Δύση οι κομμουνιστές εξαφανιστήκαν από τις κυβερνήσεις στις οποίες συμμετείχαν (Ιταλία , Ελλάδα, Γαλλία) και μάλιστα έγιναν σε μόνιμη βάση απόβλητα της πολιτικής και της κοινωνίας[…]».( Διάβασε και: Κώστας Λουλουδάκης: «Από το Τρίτο Ράιχ στην Ευρωπαϊκή Ένωση» Εκδόσεις ΚΨΜ)
Στην ουσία, η επιβολή της πλανητικής κυριαρχίας των ΗΠΑ, ιδεολογικοποιήθηκε και παρουσιάστηκε ως αναπόδραστη στον μεταπολεμικό κόσμο και με τέτοιο τρόπο, ώστε να πειστεί πως ο μοναδικός υπεύθυνος ήταν η διαβολική και άθεη ΕΣΣΔ. Εν τω μεταξύ, οι ΗΠΑ μεταπολεμικά αύξησαν τις στρατιωτικές δαπάνες τους κατά 12% από ότι ήταν προπολεμικά. Μέχρι σήμερα οι ΗΠΑ ξοδεύουν για το στρατό τους όσο όλες οι άλλες χώρες του πλανήτη μαζί!
Με άκρως εκφοβιστική συμπεριφορά και με σύντομη προσπάθεια, δημιούργησαν ένα παγκόσμιο δίκτυο με πάνω από 800 στρατιωτικές βάσεις, γιγαντιαίων δυνατοτήτων, που σαν κύριο σκοπό είχαν (και έχουν) : την κυριαρχία στις πηγές και στους δρόμους διακίνησης της ενέργειας του πλανήτη, τον στρατιωτικό έλεγχο, την προστασία των αμερικανικών εταιρειών και των επενδύσεών τους, αλλά και την προστασία ή την εγκατάσταση καθεστώτων «ελεύθερης αγοράς» (Μπανανίες) στον κόσμο. Όλα αυτά συνοδεύονταν με ισχυρές δόσεις αντικομμουνιστικής ρητορείας.
Επειδή, όμως, τα πάντα πρέπει να βρίσκονται προς τα μάτια μας, προς εμπέδωση των παραπάνω, θα επικαλεστώ ξανά τον μέγιστο George Kennan, ο οποίος προτείνει πολλαπλό έλεγχο, ωμό και εξευγενισμένο, όπως πρέπει στους υπερασπιστές της «ελευθερίας» που εδρεύουν στον Λευκό Οίκο: «[…] δεν πρέπει να διστάσουμε προ της αστυνομικής καταστολής εκ μέρους των τοπικών κυβερνήσεων. Αυτό δεν αποτελεί ντροπή, εφόσον οι κομμουνιστές είναι στην ουσία προδότες[…] Είναι προτιμότερο να έχουμε στην εξουσία ένα ισχυρό καθεστώς παρά μια φιλελεύθερη κυβέρνηση εάν τούτη η τελευταία είναι μαλθακή, χαλαρή και επιτρέπει την διείσδυση κομμουνιστών». (Noam Chomsky ο/π).
Τώρα θα μιλήσω για ένα γεγονός το οποίο χρονολογικά μπορούμε να το τοποθετήσουμε, όχι αυθαίρετα, το 1964 και διήρκεσε επίσημα έως το 1975. Την περίοδο που αναφέρουμε, ο «ηγεμόνας» του κόσμου κατέβαλε μια τιτάνια προσπάθεια (οφείλουμε να του το αναγνωρίσουμε) χρησιμοποιώντας κάθε διαθέσιμο οικονομικό, βιομηχανικό και στρατιωτικό πόρο, εκτός από ατομική βόμβα, στην προσπάθειά του να αναστρέψει το επαναστατικό κομμουνιστικό κίνημα μιας αγροτικής και μικροσκοπικής χώρας. Μα το ισχυρότερο κράτος του κόσμου ηττήθηκε. Το εκπληκτικό αυτό γεγονός ήταν ο πόλεμος του Βιετνάμ, ο αποκαλούμενος και «βρόμικος πόλεμος». Για την φρικαλεότητα αυτού του πολέμου, αν το επιθυμείτε, μπορείτε να διαβάσετε το άρθρο Εκεί που Πυρπόλησαν το Ρύζι.
Εδώ θα προσεγγίσω το θέμα από μια άλλη οπτική γωνία. Γιατί ο πόλεμος του Βιετνάμ έμελλε να έχει τεράστιες συνέπειες για όλη την ανθρωπότητα. Συνέπειες που οδήγησαν στην κατάργηση της μεταπολεμικής «κεϋνσιανής συναίνεσης» και στην ανάδυση, από την κόλαση της ιστορίας, μιας νέας κυριαρχίας του οικονομικού φιλελευθερισμού. Στο σημείο αυτό, καλό θα ήταν να αναφέρω συνοπτικά πως η «κεϋνσιανή συναίνεση» ήταν το μοντέλο που η εργατική τάξη αποδέχεται τον καπιταλισμό ως οικονομικό σύστημα και την ατομική ιδιοκτησία του πλουτοκράτη στα μέσα παραγωγής, με αντάλλαγμα ένα πολίτευμα το οποίο διασφάλιζε κοινωνική προστασία, βελτίωση του επιπέδου ζωής και υπόσχεση πλήρους απασχόλησης.
Ας ξαναγυρίσω, όμως, στο θέμα μας.
Το διαρκώς αυξανόμενο κόστος του καπιταλιστικού πολέμου στην Ινδοκίνα χρηματοδοτούνταν από ελλειμματικές κρατικές δαπάνες. Ο εγκλωβισμός της χώρας του Captain America στο Βιετνάμ, λοιπόν, προκάλεσε τόση μεγάλη οικονομική αιμορραγία, που εξανάγκασε το δολάριο να εγκαταλείψει τον «κανόνα του χρυσού». Η απόφαση αυτή πάρθηκε από την κυβέρνηση του κομμουνιστοφάγου Richard Nixon στις 15 Αυγούστου 1971, με άμεσες συνέπειες: την εκτίναξη της τιμής του χρυσού, της κατακρήμνισης της τιμής του δολαρίου, και την γέννηση του μόνιμου πληθωρισμού.
Η κρίση πληθωρισμού δεν οδήγησε τους καπιταλιστές στην επιδίωξη προσαρμογών στην νέα κατάσταση, αλλά τους ώθησε στην κατάργηση του κεϋνσιανισμού «όχι επειδή οι ιδέες του ήταν θεμελιωδώς εσφαλμένες, αλλά επειδή οι τάξεις τα συμφέροντα των οποίων κυρίως εξυπηρετούσε, οι χειρώνακτες εργάτες της δυτικής βιομηχανικής κοινωνίας, γνώριζαν μια ιστορική παρακμή και έχαναν την κοινωνική εξουσία. Αντιθέτως οι δυνάμεις που αποκόμισαν τα μεγαλύτερα κέρδη από τον νεοφιλελευθερισμό –οι παγκόσμιες εταιρείες, ιδιαίτερα στον χρηματοοικονομικό τομέα –διατηρούν τη σημασία τους λίγο πολύ χωρίς αμφισβητήσεις».(Κόλιν Κράους: Ο Περίεργος μη Θάνατος του Νεοφιλελευθερισμού εκδόσεις ΕΚΚΡΕΜΕΣ)
Από δω και πέρα οι οικονομικές κρίσεις και οι αντιφάσεις του καπιταλισμού σταδιακά θα ξεδιπλώνονται όχι μόνο στο εσωτερικό των διαφόρων κρατών, αλλά θα διεθνοποιηθούν και θα επηρεάζουν τις διακρατικές σχέσεις, με συνδυασμούς, αναδιατάξεις και ανταγωνισμούς που κάθε φορά θα πρέπει να διερευνώνται χωριστά.
«Πλέον θα αμφισβητείται το κυρίαρχο μεταπολεμικό μοντέλο προσέγγισης της οικονομικής πραγματικότητας, δηλαδή, η «μικτή οικονομία» και ο «κρατικός παρεμβατισμός», από μια «παγκόσμια οικονομία» που δεν θα έχει συγκεκριμένη εδαφική βάση ή συγκεκριμένα όρια θεσμικά ρυθμισμένα. Αντίθετα, θα είναι το διεθνοποιημένο κεφάλαιο που θα θέτει όρια στην οικονομική δράση των κρατών.
Αρχές της δεκαετίας του 1970 είναι που κάνουν ξανά την εμφάνιση τους οι φιλελεύθεροι, υποστηρίζοντας ότι η πλήρης απασχόληση ήταν πλέον αδύνατο να συνεχιστεί, ότι το κράτος πρόνοιας απορροφούσε μεγάλο μέρος του παραγόμενου πλούτου, ότι οι φόροι ακρωτηρίαζαν τους επενδυτές και ότι η ύπαρξη κρατικών επιχειρήσεων δεν άφηνε περιθώριο κερδοφορίας στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Όλα αυτά τα πάσαραν με το ιδεολογικό επιχείρημα πως η επιρροή του κράτους πρέπει να περιοριστεί, ώστε να επιτευχθεί έτσι η ατομική ελευθερία.
Όμως, ο βασικός παράγοντας για την έναρξη της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης της παραγωγής στην κρίση πληθωρισμού ήταν να διασφαλίσει το κεφάλαιο την ηγεμονία πάνω στην εργασιακή διαδικασία. Αυτή η ηγεμονία μπορεί να γίνει δυνατή με δυο τρόπους: είτε με τη «συνειδητή» πειθαρχία της εργατικής τάξης, τη συναίνεση και την «ενσωμάτωση» των εργατικών διεκδικήσεων, είτε με την πειθάρχηση της εργατικής τάξης μέσα από τη συντριβή του εργατικού κινήματος, το εργασιακό καθεστώς επισφάλειας (συμβάσεις βραχείας διάρκειας, συμβάσεις με την ώρα, εργασία αναλόγως της ζήτησης, εργασία με αμοιβή σε κουπόνια) την ανεργία, τη συρρίκνωση του εισοδήματος, την αποδυνάμωση των συνδικάτων, τον παροπλισμό του κράτους πρόνοιας και την αστυνομική καταστολή». (Κώστας Λουλουδάκης «Από το Τρίτο Ράιχ στην Ευρωπαϊκή Ένωση» ο\π)
Οι νέο-αυστριακοί οικονομολόγοι ήθελαν η νομοθεσία του κράτους να παίζει ρόλο μόνο στην αποτελεσματικότητα του «ανταγωνισμού» των «δυνάμεων της αγοράς» και στην κατοχύρωση της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής, και όχι να επεμβαίνει σε υποθέσεις κοινωνικής δυναμικής, όπως αυτής της αναπαραγωγής και συσσώρευσης του κεφαλαίου.
Αυτό που είναι βέβαιο σε σχέση με αυτή τη μορφή της κοινωνίας, δηλαδή της ανεμπόδιστης λειτουργίας του συστήματος της αγοράς, είναι η άνιση διανομή της ιδιοκτησίας ανάμεσα στα μέλη της κοινωνίας, η άνοδος του αυταρχισμού, η όξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων, η αποσύνθεση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και η συρρίκνωση της εθνικής κυριαρχίας.
Στο σημείο αυτό ας αναρωτηθούμε: μήπως η μεταπολεμική ηγεμονία των ΗΠΑ είναι πια μια τεράστια αυταπάτη, από την στιγμή μάλιστα που το τεράστιο εξωτερικό χρέος τους βρίσκεται, κατά πρώτο λόγο, στα χέρια του κύριου εναπομείναντα στρατιωτικού εχθρού τους, την Κίνα; Το ποσό που κρατά η Κίνα ανέρχεται στο 1,15 τρισεκατομμύρια δολάρια! Μήπως, λοιπόν, η οικονομική δύναμη του δολαρίου σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο άρχισε να φθίνει; Μήπως αυτός είναι ο λόγος που ο επιχειρηματίας και πρόεδρος των ΗΠΑ Donald Trump, βρυχάται στην Πιονγκγιάνγκ για να ακούει το Πεκίνο;
Προσοχή: Δεν αμφισβητείται η ουσία της πρωτοκαθεδρίας του αμερικανικού στρατού σε παγκόσμιο επίπεδο και του γεγονότος ότι μπορεί να βομβαρδίσει κατά βούληση του απείθαρχους, αλλά μήπως εντέλει η δυνατότητα πολιτικής και οικονομικής ηγεμονίας έχει παραδοθεί στην «εταιρική διακυβέρνηση»;
Ας προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε την ουσία της νεοφιλελεύθερης θέσης στα πλαίσια της πολιτικής διαδικασίας στις ΗΠΑ.
Η πολυδιαφημισμένη αμερικανική «δημοκρατία» δεν είναι τίποτα άλλο πέρα από μια αριστοκρατία των μεγιστάνων του χρήματος, οι οποίοι επιβάλουν, λόγω απουσίας νομοθετικού πλαισίου για τη ρύθμιση των δραστηριοτήτων τους, την προσωπική θέλησή τους ως υπέρτατο νόμο. Όσο για την ιδιότητα του πολίτη, αυτή καθορίζεται αποκλειστικά από την οικονομική υπόστασή του και όχι από την ενεργό συμμετοχή του στην εκλογική ή συλλογική διαδικασία.
Γι’ αυτό η συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία δεν είναι υποχρεωτική. Ένας πολίτης πρέπει με δική του πρωτοβουλία να εγγραφεί στους εκλογικούς καταλόγους, αλλά ούτε οι μισοί δεν προσέρχονται να εγγραφούν, γεγονός που εξηγεί τα πολύ χαμηλά ποσοστά προσέλευσης στις κάλπες. Μα και όσοι συμμετέχουν συμπεριφέρονται ως πρωταγωνιστές μιας αμερικανικής σαπουνόπερας.
Οι εκλογές στις ΗΠΑ για την ανάδειξη των προέδρων αποτελεί μια γιγαντιαία απάτη μεταξύ πολιτικών και ομάδων συμφερόντων, που σκορπούν σε κάθε εκλογική διαδικασία ποταμούς δολαρίων, σε σημείο να αναρωτιέσαι αν η πολιτική αναμέτρηση γίνεται μεταξύ πολυεθνικών εταιρειών και όχι μεταξύ πολιτικών υποψηφίων. Στις ΗΠΑ η δωροδοκία γερουσιαστών, πολιτικών, νομοθετών, και των δυο κομμάτων, από ομάδες λόμπι, εταιρείες ή τράπεζες είναι καθόλα νόμιμη.
Μάλιστα Το 2010 η εταιρεία Murray Hill έθεσε υποψηφιότητα για το Κογκρέσο στην πολιτεία Μέριλαντ. Το προεκλογικό σποτ της Murray Hill ανέφερε: «Η δημοκρατία είναι δική μας. Εμείς την αγοράζουμε. Εμείς την πληρώνουμε. Γιατί να μην πάρουμε το τιμόνι; Ψηφίστε μας για να έχετε την καλύτερη δημοκρατία που μπορεί να εξαγοραστεί από το χρήμα».
Στο σημείο αυτό ας ανοίξουμε την εικόνα και ας προστρέξουμε στις τοποθετήσεις διάφορων εκπροσώπων των αγορών: «Το περιοδικό Foreign Policy έγραφε ήδη από το 2009, με αφορμή την καπιταλιστική κρίση: «Η ισχύς των κρατών υποχωρεί και παίρνει τη θέση της η ισχύς των επιχειρήσεων και των μεγιστάνων».
Από κοντά και ο Mario Draghi, ο οποίος διετέλεσε εκτελεστικός διευθυντής της Παγκόσμιας Τράπεζας, αντιπρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Goldman Sachs Europe (την περίοδο που η εταιρεία αυτή μαγείρευε τα Greek statistics) και που σήμερα κατέχει τη θέση του προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, δήλωσε στην εφημερίδα The Wall Street Journal το 2012: «Το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο έχει τελειώσει και όποιος οπισθοχωρήσει σε θέματα κοινωνικού προϋπολογισμού θα δεχθεί αμέσως την τιμωρία των αγορών».
Μήπως, λοιπόν, ζούμε σε ένα καθεστώς δεσποτισμού των πεφωτισμένων ελίτ που διέπεται από την υποχρεωτική υποταγή στις αγορές; Σε μια «marktkonforme demokratie», δηλαδή μια δημοκρατία συμβατή με την αγορά, σύμφωνα με την καγκελάριο της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ;
Μήπως δεν έχει πλέον νόημα η δημοκρατική εκλογή και η ψήφος των πολιτών, αφού η πολιτικοοικονομική ζωή είναι εκ των προτέρων καθορισμένη;
Μήπως ο νεοφιλελευθερισμός δεν είναι υπόθεση ιδεολογικών αρχών, αλλά ιδιοτελών συμφερόντων ακρότατου βαθμού;
Ούτως ή άλλως, η «ελεύθερη οικονομία της αγοράς», δηλαδή, οι πολυεθνικές εταιρείες, οι υπερεθνικές αρχές όπως το ΔΝΤ και η Λέσχη των Παρισίων, χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί όπως η Barclays, η Morgan Stanley, η Goldman Sachs ή η JP Morgan Chase, διαθέτουν την εξουσία να αποφύγουν ολωσδιόλου τις δημοκρατικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων και να παρακάμψουν τα εκλεγμένα κοινοβουλευτικά νομοθετικά σώματα. Κι όλα αυτά, σε συμμαχία με το πολιτικό προσωπικό που σιωπηρά συναινεί στην υποβάθμιση της δημόσιας εξουσίας και στην απαξίωση της δημοκρατίας».(Κώστας Λουλουδάκης: «Άσπρα Μαντίλια στην Plaza de Mayo» Εκδόσεις ΚΨΜ)
Είναι απολύτως σαφές πως θεωρώ πλαστή την συζήτηση επιλογής ανάμεσα στο κράτος και την αγορά. Το αποπροσανατολιστικό δίλημμα τίθεται από την αστική ιδεολογία για να δυσκολέψει οποιαδήποτε προσπάθεια οργανωμένης αντίδρασης ή εξέγερσης. Είτε με τον μεταπολεμικό κρατικομονοπωλιακό καπιταλισμό, είτε με τη σημερινή επικράτηση συγκεκριμένων, επιθετικών παραγωγικών σχέσεων που εξασφαλίζουν την ολοκληρωτική και βίαιη εξουσία των φορέων της αγοράς, διαιωνίζεται ενισχυμένη η εξουσία των αστών και η ταξική εκμετάλλευση.
Η πεποίθηση ότι ο καπιταλισμός είναι μονόδρομος και ότι θα διαρκέσει για πάντα, αφορά μόνο το συλλογικό φαντασιακό των ηλιθίων. Το μέλλον θα είναι θεμελιωδώς διαφορετικό. Γιατί όπως αναφέρω στο βιβλίο «Άσπρα Μαντίλια στην Plaza de Mayo», «οι καπιταλιστές παντού στον κόσμο, παλαιότερα αλλά και στις μέρες μας, καθώς δεν έχουν την παραμικρή συναίσθηση της κατάχρησης δύναμης στην οποία προβαίνουν, αδυνατούν να κατανοήσουν τα προβληματάκια που προκαλεί η ανισότητα. Και ακόμα χειρότερα γι’ αυτούς, δεν αντιλαμβάνονται ότι τα προβληματάκια αυτά πρέπει να επιλύονται πριν ξεσπάσει η επανάσταση. Διότι, αν και όταν ξεσπάσει, θα πάρει το δρόμο της και θα επιλύσει τις ανισορροπίες με τον δικό της τρόπο. Και οι επαναστάσεις δεν είναι ούτε «αγνά» ούτε «ηθικά» κινήματα. Πραγματοποιούνται από απελπισμένους ανθρώπους που ξεπερνούν τους εαυτούς τους».
