«Παραλάβαμε καμένη γη»

«Παραλάβαμε καμένη γη». Η ιστορική ρήση του Ανδρέα Παπανδρέου μετά την εκλογική νίκη τον Οκτώβριο του 1981 καθιερώθηκε ως το μοτίβο όλων των διαδόχων του στην πρωθυπουργία. Όλοι παραλάμβαναν «καμένη γη» κερδίζοντας την εξουσία και, κατά κανόνα, την παρέδιδαν… ακόμη πιο καμένη.

Το μοτίβο αυτό ακολουθήθηκε καθ’ όλη τη μεταπολίτευση, ώσπου η Ελλάδα βρέθηκε χρεοκοπημένη στα νύχια των διεθνών – θεσμικών και μη – τοκογλύφων, έχοντας εκχωρήσει εθνική και δημοσιονομική κυριαρχία και τελούσα υπό την απόλυτη εξουσία της υπόλοιπης ευρωζώνης και του ΔΝΤ. Ανάλογη επιχειρηματολογία αναπτύσσει κλιμακωτά – από το 2012 – και ο ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος, σύμφωνα με όλες τις λογικές προβλέψεις, αναμένεται να κερδίσει τις επόμενες εκλογές, όποτε κι αν αυτές διεξαχθούν. Κολόνια που κρατάει χρόνια Εκτός όμως από τη σταθερή πορεία προς τη χρεοκοπία, κάθε εκλεγμένος πρωθυπουργός – παρά τις κατά καιρούς απόπειρες εκσυγχρονισμού, άλλοτε ημιτελείς, άλλοτε ψευδώνυμες και άλλοτε καταστροφικές – παρέδιδε στον διάδοχό του έναν όλο και χειρότερο δημόσιο τομέα, ένα επιδεινωμένο ασφαλιστικό σύστημα, μια όλο και λιγότερο παραγωγική οικονομία. ♦ Αποβιομηχάνιση, εκτίναξη του δημόσιου χρέους από το 31% στο 81% και υπερδιόγκωση του Δημοσίου παρέδωσε ο Ανδρέας Παπανδρέου στον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη. Όλες οι χρηματοδοτήσεις στον τομέα της ανάπτυξης έγιναν με δάνεια. ♦ Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης παρέδωσε στον Ανδρέα Παπανδρέου χρέος στο 110% του ΑΕΠ. Επίσης επί των ημερών του συντελέστηκε το πρώτο πολύ μεγάλο κύμα ιδιωτικοποιήσεων, το οποίο… «παραδόξως» (!) συνοδεύθηκε από έκρηξη ελλειμμάτων. ♦ Από το 1993 (Ανδρέας Παπανδρέου) αρχίζει μια μακρά περίοδος διακυβέρνησης από το ΠΑΣΟΚ, με τον Κώστα Σημίτη να αναλαμβάνει την πρωθυπουργία το 1996 και να την παραδίδει το 2004 στον Κώστα Καραμανλή. Επί των ημερών του Κ. Σημίτη, κυρίως, μια πλημμύρα ευρωπαϊκών κονδυλίων κατέκλυσε την οικονομία, οι ρυθμοί ανάπτυξης εκτοξεύθηκαν και η χώρα μπήκε στην ευρωζώνη. Ωστόσο η είσοδος στο ευρώ έγινε με πλαστά στοιχεία, μέρος του χρέους μετακυλίστηκε στις επόμενες κυβερνήσεις, η αποβιομηχάνιση ολοκληρώθηκε και το κέντρο βάρους της οικονομίας μετατοπίστηκε στις υπηρεσίες, μεγάλοι και κρίσιμοι τομείς της οικονομίας ιδιωτικοποιήθηκαν και ιδιωτικά καρτέλ ήλεγξαν όλους τους σημαντικούς τομείς της αγοράς και τις κρατικές προμήθειες, ενώ με το σκάνδαλο του χρηματιστηρίου έλαβε χώρα η μεγαλύτερη ανακατανομή εισοδήματος υπέρ των ολίγων πριν η χώρα τεθεί υπό επιτροπεία. Η επομένη των Ολυμπιακών Αγώνων βρήκε την Ελλάδα σε καθοδική τροχιά. ♦  Η οικονομικά τραγική πενταετία του Κώστα Καραμανλή (2004-2009) κατέληξε με τη χώρα σε κρίση και κατ’ ουσίαν χρεοκοπημένη, με ελλείμματα και χρέος στα ύψη, με την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας στα τάρταρα, ενώ η κυβέρνηση παρακολουθούσε παγωμένη την Ελλάδα να κατρακυλάει στην άβυσσο. ♦ Η σύντομη πρωθυπουργική θητεία του Γιώργου Παπανδρέου (2009-2011) ίσως μείνει στην Ιστορία ως η τραγικότερη της μεταπολιτευτικής περιόδου, αφού από το 2010 η Ελλάδα – διεθνώς δυσφημισμένη από τον ίδιο τον πρωθυπουργό της ως «διεφθαρμένη χώρα» – κηρύσσει την προσφυγή της στο ΔΝΤ και την ευρωζώνη για δανεισμό και υπογράφει το πρώτο μνημόνιο, με τους επαχθέστερους όρους μετά τον Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο που της επιβλήθηκε το 1897 και, με διάφορες μορφές, διατηρήθηκε επί δεκαετίες. ♦  Ύστερα από την ενδιάμεση εξάμηνη πρωθυπουργία του Λουκά Παπαδήμου (Νοέμβριος 2011 – Μάιος 2012), με τη στήριξη ΠΑΣΟΚ, Ν.Δ. και ΛΑΟΣ, στη διάρκεια της οποίας έγινε η μεγάλη και αμφιλεγόμενη αναδιάρθρωση χρέους (PSI), έρχεται η περίοδος του Αντώνη Σαμαρά (από τον Ιούνιο του 2012 έως σήμερα), η οποία είναι άγνωστο πότε ακριβώς θα λήξει, αφού η εκκρεμότητα της εκλογής νέου Προέδρου της Δημοκρατίας την άνοιξη του 2015 ενδέχεται να οδηγήσει σε πρόωρες εκλογές, οι οποίες πάντως είναι πιθανό να επισπευσθούν για το φετινό φθινόπωρο. Ο απολογισμός Σαμαρά Ένας συνοπτικός απολογισμός της θητείας Σαμαρά από την πλευρά της συγκυβέρνησης Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ (αρχικά και με τη ΔΗΜΑΡ) θα έλεγε ότι η χώρα επί των ημερών του σταθεροποιήθηκε, βγήκε από τον κίνδυνο της πτώχευσης και πλέει πλησίστια προς τη μεταμνημονιακή εποχή και την ανάπτυξη. Ένας πιο ρεαλιστικός απολογισμός όμως θα επικέντρωνε σήμερα στο υπέρογκο δημόσιο χρέος των 320 δισ. ευρώ (175% του ΑΕΠ), στο θηριώδες 27% της ανεργίας (53% για τους νέους), στα εκατοντάδες χιλιάδες λουκέτα επιχειρήσεων, στην τρομακτική ύφεση της οικονομίας κατά 25% από το 2008 και μετά, στα 77 δισ. «κόκκινα δάνεια» και σε ένα πλήθος άλλων αρνητικών στοιχείων που περιγράφουν την οικονομική και κοινωνική καταστροφή. Προφανώς ο Σαμαράς δεν είναι ο μόνος υπεύθυνος για όσα έγιναν επί θητείας του, καθώς σε μεγάλο ποσοστό οι δραματικές επιπτώσεις του πρώτου μνημονίου έγιναν πολύ πιο αισθητές από το 2012 και μετά, όταν άρχισε να εξαφανίζεται και το τελευταίο οικονομικό «λίπος» μεγάλων κοινωνικών κατηγοριών. Ωστόσο η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας έγινε πολύ πιο δραματική επί των ημερών του και, εξ άλλου, ο ίδιος ουδέποτε διαφοροποιήθηκε από την πολιτική που επιβλήθηκε επί Παπανδρέου. Επιπλέον, μπορεί η υπογραφή στο PSI και το δεύτερο μνημόνιο να ήταν του Παπαδήμου, αλλά ο Σαμαράς εφάρμοσε και διαχειρίστηκε εξ ολοκλήρου τόσο τις προβλέψεις όσο και τις συνέπειές τους, με το γνωστό τραγικό αποτέλεσμα. Από την πλευρά του ο Αλέξης Τσίπρας έχει δίκιο να μιλάει για «καμένη γη», αφού το συγκεκριμένο επιχείρημα, αν και τετριμμένο, ποτέ πριν δεν ήταν τόσο ρεαλιστικό όσο σήμερα. Οι σωροί κοινωνικών ερειπίων τού δίνουν το δικαίωμα να το επικαλεστεί. Ας γνωρίζει όμως ότι οι κυβερνητικές θητείες δεν κρίνονται από το τι παραλαμβάνει μια κυβέρνηση, αλλά από το τι παραδίδει. Εξ ου και ο Σαμαράς θα κριθεί εκλογικά με το ίδιο ακριβώς κριτήριο, το οποίο ούτε ο Τσίπρας θα αποφύγει αν και όταν έρθει η ώρα του… * Ο Σταύρος Χριστακόπουλος είναι διευθυντής σύνταξης στην εφημερίδα «Ποντίκι»