Γλυκιά πατρίδα – Sweet Country (2017)
Σκηνοθεσία: Γουόργοκ Θόρντον
Μπράιαν Μπράουν, Σαμ Νιλ, Χάμιλτον Μόρις, Γιουέιν Λέσλι
Μια από τις διαφορές ανάμεσα στην νέο-αποικιοκρατία και την άλλη, την παλιά, είναι ότι οι καταπιεσμένοι μπορούν πια να αφηγούνται οι ίδιοι την ιστορία τους, χωρίς τη διαμεσολάβηση των ‘καλών’ λευκών. Μια τέτοια περίπτωση είναι και ο αβορίγινας σκηνοθέτης Γουόργοκ Θόρντον. Μέλος της φυλής των Καϋτέζ που ζουν στη Βόρεια Αυστραλία, σπούδασε κινηματογράφο και ξεκίνησε την καριέρα του γυρίζοντας ντοκιμαντέρ και ταινίες μυθοπλασίας σε μια προσπάθεια να αφηγηθεί την ιστορία των ιθαγενών της Αυστραλίας στο χτες και το σήμερα. Η ταινία του ‘Σαμψών και Δαλιδά’, μια σκληρή ταινία ενηλικίωσης με δυο έφηβους αβορίγινες που προσπαθούν να βρουν το δρόμο τους μέσα σε πολύ αντίξοες συνθήκες, με μόνο όπλο την αγάπη τους, κέρδισε το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη στο ‘Ένα κάποιο βλέμμα’ στο φεστιβάλ Καννών του 2009.
Οκτώ χρόνια μετά εμφανίζεται με τη ‘Γλυκιά Πατρίδα’ στο φεστιβάλ της Βενετίας και κερδίζει το Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής. Αυτή τη φορά η ιστορία του μας πάει πίσω, γύρω στα 1920, στην αυστραλιανή ενδοχώρα. Ο Σαμ, ένας αβορίγινας που ζει μαζί με τη γυναίκα του και την ανιψιά του στο σπίτι του λευκού Φρεντ Σμιθ, ο οποίος είναι βαθιά θρησκευόμενος και συμπεριφέρεται στους αβορίγινες με σεβασμό, πηγαίνει να βοηθήσει έναν άλλο λευκό, τον Χάρυ Μαρτς για το χατήρι του Φρεντ. Ο Χάρυ Μαρτς είναι μέθυσος και ρατσιστής, φέρεται άσχημα στον Σαμ και βιάζει τη γυναίκα του. Ο Χάρυ ζητάει από έναν άλλο έποικο τους ‘μαύρους’ του, τον Άρτσι και τον μικρό Φίλομακ, στους οποίους φέρεται το ίδιο αισχρά. Δένει μάλιστα τον Φίλομακ με αλυσίδα σε ένα βράχο σαν σκυλί. Ο Φίλομακ καταφέρνει να το σκάσει και κατευθύνεται προς το κτήμα το Φρεντ, όπου βρίσκονται ο Σαμ και η γυναίκα του Λούσυ, καθώς ο Φρεντ έχει πάει στην γειτονική πόλη για δουλειές.
Ο Χάρυ αναζητάει μαζί με τον Άρτσι τον Φίλομακ, που πιστεύει πως κρύβει ο Σαμ. Επιτίθεται στο σπίτι με το τουφέκι του και ο Σαμ τον σκοτώνει σε αυτοάμυνα και το σκάει μαζί με τη Λούσυ. Ο λοχίας Φλέτσερ οργανώνει ένα μικρό απόσπασμα για να κυνηγήσει και να συλλάβει τον Σαμ, ο οποίος κρύβεται μαζί με τη γυναίκα του βαθιά μέσα στην αυστραλιανή ενδοχώρα, εκεί όπου ακόμα είναι το βασίλειο των φυλών και οι λευκοί δεν μπορούν να εισχωρήσουν.
Ο Θόρντον έχει φτιάξει μια ταινία που δέχεται αναγνώσεις σε διάφορα επίπεδα. Πρώτα και κύρια στην ίδια την αφήγηση. Τα υποκείμενα της ιστορίας γνωρίζουν καλύτερα από τον καθένα πώς να πουν την ιστορία τους. Ο αβορίγινας σεναριογράφος Στήβεν ΜακΓκρέγκορ (μαζί με τον Νρέιβιντ Τράντερ) γράφει ένα σενάριο βασισμένο σε ιστορίες που άκουγε από τον παππού του, ιστορίες που αποτυπώνουν την καταπίεση και τον εξευτελισμό των ιθαγενών κατοίκων της Αυστραλίας, μια ακόμα μαύρη σελίδα της αποικιοκρατίας που δεν έχει να επιδείξει ηρωισμούς και ακραία καταστολή όπως αλλού, έχει αφήσει όμως το αποτύπωμα της στην κοινωνία της χώρας η οποία τα τελευταία χρόνια αρχίζει να διαπραγματεύεται το προβληματικό παρελθόν της.
Όταν την ιστορία την αφηγούνται τα υποκείμενα, δεν πέφτουν σε στρογγυλέματα και ωραιοποιήσεις. Γνωρίζουν πολύ καλά πως ανάμεσα στην αντίσταση και την υποταγή, το φυλετικό μίσος και την ανεκτικότητα, υπάρχουν πολλές αποχρώσεις. Και πολλοί άνθρωποι. Γι αυτό και όλοι οι χαρακτήρες που περιγράφουν είναι σμιλεμένοι μέσα από το βίωμα της συνύπαρξης των δυο κόσμων και όσων αυτή η συνύπαρξη γέννησε. Απέναντι στην περηφάνια του Σαμ είναι η δουλικότητα του Άρτσι, την έννοια του δικαίου που προσπαθεί να επιβάλει το Στέμμα αντιπαλεύουν η μισαλλοδοξία και οι προκαταλήψεις αυτών που η ίδια η κεντρική εξουσία άφησε να αλωνίζουν σε μια χώρα που πίστεψαν ότι τους άνηκε. Οι λευκές γυναίκες διεκδικούν τη χειραφέτηση τους δουλεύοντας και ζώντας ανάμεσα σε άντρες, οι ιθαγενείς έχουν το κεφάλι πάντα σκυφτό.
Το δεύτερο επίπεδο είναι η κινηματογραφία, η φωτογραφία της ταινίας. Γιατί πρόκειται για μια ταινία που μιλάει κυρίως μέσα από τις εικόνες της. Ο Θόρντον μαζί με τον ντοκιμαντερίστα Ντίλαν Ρίβερ στήνουν την ιστορία τους μέσα από την αποτύπωση του μυστηριακού τοπίο της αυστραλιανής ενδοχώρας, αναδεικνύοντας το σε πραγματικό πρωταγωνιστή της ταινίας. Η γη μπορεί να μας πει πολλά για τους ανθρώπους που ζουν σ’αυτή. Το εσωτερικό της χώρας, με τις αχανείς εκτάσεις που απλώνονται μέχρι τον ορίζοντα, κάτω από έναν ουρανό που μοιάζει να έχει καθίσει πάνω τους, τους βράχους που ορθώνονται στο πουθενά και σχηματίζουν φαράγγια που οδηγούν σε κρυμμένες λίμνες, οι δολοφονικές έρημοι, το κόκκινο χώμα που δεσπόζει. Σ’αυτή την απειλητική απεραντοσύνη ορθώνονται οι πρόχειρες κατασκευές των ευρωπαίων εποίκων που νομίζουν πως μπορούν με ένα σφυρί και δυο σανίδια να δαμάσουν την απόκοσμη φύση.
Η κάμερα στρέφεται μετά στα πρόσωπα, λευκούς και αβορίγινες. Και καταγράφει και την παραμικρή αντίδραση. Πιο πολύ όμως ο Θόρντον στέκεται στα πρόσωπα των δικών του. Ψηλαφίζει με τη μηχανή το δέρμα στο πρόσωπο σα να θέλει να τους δώσει έτσι τη φωνή που δεν τολμούν να βγάλουν. Η ματιά της Λούσυ, οι σκυφτοί της ώμοι και ο τρόπος που χαμηλώνει το κεφάλι και το χώνει στο στήθος τα λένε όλα για το πώς αυτός ο λαός μαζί με τη γη έχασε και την ταυτότητα του.
Σ’ένα τρίτο επίπεδο, ο Θόρντον αποδεικνύεται πολύ καλός γνώστης του γουέστερν ως κινηματογραφικού είδους. Η ταινία έχει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά των καλών εναλλακτικών γουέστερν του 60 και 70 που ενθουσιάζουν όλους εμάς τους λάτρεις 
του. Εστιασμένη στην έννοια του ορίου στο χώρο – οι απέραντες εκτάσεις με τα βράχια στο βάθος, οι έποικοι που ζουν στις παρυφές του πολιτισμού σε συνεχή συνδιαλλαγή και αντιπαλότητα με την αδάμαστη φύση που τους περικυκλώνει, οι άγριες φυλές που έχουν βρει καταφύγιο μέσα στα φαράγγια – είναι σε άμεση ευθυγράμμιση με τις ταινίες του Φορντ που είχαν γυριστεί στην Monument Valley.Η μορφή του Σαμ, ο αντάρτης που τρέπεται σε φυγή γιατί ξέρει πως η δικαιοσύνη των λευκών δεν πρόκειται να του δώσει το δίκιο του, ο ηθικός ήρωας που τον εξοστρακίζει μια ανήθικη κοινωνία, είναι της κοπής του Willie Boy, του Josey Wales και πολλών άλλων. Η δε σκηνή στην έρημο θα μνημονεύεται πιστεύω στις ανθολογίες των γουέστερν στο μέλλον.
Το εγχείρημα του Θόρντον βρίσκει φαίνεται υποστηρικτές στην αυστραλιανή κοινωνία. Γνωστοί αυστραλοί ηθοποιοί του Χόλυγουντ, όπως ο Μπράιαν Μπράουν και ο Σαμ Νηλ, έσπευσαν αν τον βοηθήσουν στην προσπάθεια του. Ας ελπίσουμε να μη χρειαστούν άλλα οκτώ χρόνια για να δούμε την επόμενη ταινία του!
