Φανταστείτε επιστήμονες της ιατρικής που εργάζονται πάνω σε έρευνα για ένα νέο φάρμακο που θα αντιμετωπίσει σοβαρή ασθένεια να ανακοινώνουν καθημερινά τα πειράματα που κάνουν, τα ερωτήματα που θέτουν, τις εικασίες που διατυπώνουν, τις πιθανότητες που σταθμίζουν για τα ενδεχόμενα αποτελέσματα. Και φανταστείτε τους ανθρώπους που ταλαιρωπούνται από την ασθένεια να κρέμονται από τις τηλεοράσεις και τις εφημερίδες και πότε να ελπίζουν, πότε να απογοητεύονται και ξανά να ελπίζουν και ξανά να αποκαρδιώνονται.
Προφανώς και κάτι τέτοιο δεν έχει γίνει. Μπορεί κάθε πλευρά της ζωής μας να λογίζεται με γνώμονα εταιρείες, πολυεθνικές και ισολογισμούς κερδών, αλλά ευτυχώς για την επιστήμη ακόμα ένα επίπεδο ερευνητικής δεοντολογίας υπάρχει και αντιστέκεται.
Αντιστέκεται; Εξαρτάται…. Τα λέμε όλα αυτά γιατί το φαινόμενο – διότι πλέον πρόκειται για φαινόμενο επιστημονικό, κοινωνικό και πολιτικό – της ανασκαφής στην Αμφίπολη θα απασχολεί για πολλά χρόνια ακόμα.
Οι εκπλήξεις, δυσάρεστες, είναι πια καθημερινές. Πριν λίγες ημέρες το Υπουργείο Πολιτισμού ενημέρωνε για την πορεία της ανασκαφής και μαζί μας πληροφορούσε ότι η επιστημονική ομάδα, συνεκτιμώντας κάποια δεδομένα, εικάζει ότι ο τάφος μπορεί να είναι και ασύλητος. Εδωσαν και πήραν οι πανηγυρισμοί πανταχόθεν. Αλλωστε αυτός ήταν ο στόχος… Η εθνική παλιγγενεσία περνάει μέσα από την Μακεδονία που ξαναείναι ελληνική και τον πρωθυπουργό που θα το ανακοινώνει στη ΔΕΘ.
Διότι, ποτέ άλλοτε οι επιστήμονες αρχαιολόγοι δεν θα έβγαζαν στο «μεϊντάνι» τις ερευνητικές τους εικασίες, πριν αυτές γίνουν επιστημονικές βεβαιότητες, παρά μόνο υπό το κράτος ασφυκτικής πολιτικής πίεσης. Ο υπουργός Πολιτισμού, Κ. Τασούλας δήλωνε σε τηλεοπτικό σταθμό πως «ενισχύεται η εκδοχή ότι ο τάφος είναι ασύλητος». Αραγε ως τι; Ως αρχαιολόγος; Αρχαιολόγος δεν είναι. Ως πολιτικός προϊστάμενος της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας; Από αυτή του την ιδιότητα δεν απορρέει κανένα θεσμικό δικαίωμα να αποφαίνεται ούτε καν για τα πιθανά αποτελέσματα μιας επιστημονικής έρευνας. Το μόνο που οφείλει να κάνει είναι να φροντίζει για την απρόσκοπτη επιστημονική έρευνα και προστασία των μνημείων, όχι μόνο στην Αμφίπολη, αλλά σε όλη τη χώρα. Κάτι που φυσικά δεν κάνει! Ως σαμάνος ενός έθνους, το οποίο για μία ακόμα μεγαλουργεί; Αυτόν τον ρόλο τον άρπαξε ο πρωθυπουργός. Αυτός έδωσε και το εθνικό παράγγελμα: «σε λίγες μέρες θα ξέρουμε ποιος είναι στον τάφο».
Και υπό τους ήχους αυτού του παραγγέλματος ανέλαβαν έργο τα σκαπτικά μηχανήματα στον Τύμβο Καστά στην Αμφίπολη. Υπό τους ήχους αυτού του παραγγέλματος ο λόφος «κατέβηκε» από τις μπουλντόζες άρον – άρον και μαζί κάθε πολύτιμο στοιχείο που πιθανόν φύλαγε για την τεκμηρίωση του τάφου. Όπως για παράδειγμα τα υπολείμματα από μια πιθανή ταφική πυρά αν έγινε καύση νεκρού. Και αυτό μόνο αμελητέο στοιχείο δεν είναι. Είτε υπήρχε ταφική πυρά, είτε όχι. Αλλά δεν θα το μάθουμε ποτέ. Κι αυτό γιατί έπρεπε να ξεχαστεί η βήμα – βήμα στρωματογραφική έρευνα, αυτή κατά την οποία πριν γίνει κάθε επόμενο βήμα έχει συλλεχθεί όλη η προηγούμενη πληροφορία, πόντο – πόντο, σπυρί – σπυρί. Πόσο χρόνο μπορεί να πάρει αυτό; Μπορεί και χρόνια. Χρόνια ατελείωτα, βασανιστικά, συναρπαστικά για όσους εμπλέκονται σε αυτή την ωραία περιπέτεια. Γιατί όχι δηλαδή; Και ποιος θα το καθορίσει αυτό; Πάντως όχι ο Αντώνης Σαμαράς και η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού. Ποιος τότε; Το ίδιο το μνημείο.
Και όπως όταν εκβιάζει κάποιος τη φύση, η φύση απαντάει και εκδικείται, έτσι ακριβώς συμβαίνει και με τα μνημεία. Μη νομίζει κανείς ότι πρόκειται μόνο για άψυχες πέτρες. Εχουν ισορροπία, ρυθμό, αρμονία, μνήμη και ως εκ τούτου αυτοσεβασμό. Και όταν αυτά διαταράσσονται τότε ο κίνδυνος είναι προ των πυλών.
Η τελευταία ανακοίνωση του ΥΠΠΟ και οι φωτογραφίες που τη συνόδευαν ήταν περισσότερο αποκαλυπτική απ’ όσο η ίδια η πολιτική ηγεσία επεδίωκε. «Συνεχίζονται οι τεχνικές εργασίες θωράκισης του ταφικού μνημείου και του αμέσως περιβάλλοντος χώρου» έγραφε η ανακοίνωση. Ωστόσο η αλήθεια είναι πως η βιασύνη με τη οποία απομακρύνθηκαν με μπουλντόζες τα χώματα του λόφου, καθώς και το χώμα από τον πρώτο θάλαμο δημιούργησε προβλήματα αστάθειας και φθορές και επιπλέον υπάρχει κίνδυνος να «πνιγεί» ο τάφος από τα νερά της βροχής. Μάλιστα στους κύκλους των αρχαιολόγων που έχουν μακρόχρονη ανασκαφική εμπειρία είναι έκδηλη η ανησυχία για το πώς μπορεί να συνεχιστεί η ανασκαφή.
Στο μεταξύ οι αρχαιοκάπηλοι της περιοχής (που είναι βέβαιο ότι αποτελούν μόνο μία θλιβερή μειοψηφία σε μία κοινωνία βιοπαλαιστών που παλεύουν επιβιώσουν με τιμιότητα) συνεντευξιάζονται από τα ΜΜΕ αν και θα έπρεπε να πηγαίνουν φυλακή. Εγιναν «ήρωες» και «γνώστες» της αρχαιολογικού πλούτου της περιοχής, ικανοί μάλιστα και να υποδεικνύουν στους αρχαιολόγους τι υπάρχει και πού θα το βρούνε. Στην περίπτωση όμως που ο τάφος είναι συλημένος ποιος θα προστατέψει τους κατοίκους από την «λάσπη» ότι είναι όλοι αρχαιοκάπηλοι; Τη στιγμή μάλιστα που δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι από την πορεία που ακολουθεί η ανασκαφή θα είναι δυνατό να διαπιστωθεί σε ποια χρονική στιγμή έγινε η τυμβωρυχία.
Ο μικρονοϊοκός καιροσκοπισμός που περιβάλλει τον Τύμβο Καστά της Αμφίπολης τραυματίζει την επιστήμη, τη στιγμή που η κυβέρνηση υποθηκεύει το μέλλον και την ίδια την ύπαρξη της αρχαιολογικής υπηρεσίας.
Δικαιολογημένα, τόσο ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, όσο και ο Σύλλογος Εκτακτων Αρχαιολόγων κάνουν λόγο «για παραβίαση κάθε επιστημονικής δεοντολογίας» και «για μετατροπή του χώρου της ανασκαφής σε κέντρο Τύπου και της επιστημονικής εργασίας σε ριάλιτι. Δυστυχώς, με την πληροφόρηση που χορηγούν, δεν επιθυμούν να ενημερώσουν για τα αρχαία, αλλά να αποπροσανατολίσουν από τα νέα».
