Από εκεί που και ο ίδιος ξεκίνησε, δηλαδή από τη γενέτειρά του Κρήτη, ξεκινάει ο κύκλος των ελληνικών εκθέσεων για τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλος, στο πλαίσιο του Διεθνούς Ετους «Ελ Γκρέκο» που έχει οριστεί το 2014.
Το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης στο Ηράκλειο από την Παρασκευή 21 Ιουνίου ως τις 25 Οκτωβρίου 2014, θα φιλοξενεί την έκθεση με τίτλο Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος μεταξύ Βενετίας και Ρώμης, που συνδιοργανώνεται με το Μουσείο Μπενάκη.
Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, από πολύ νεαρή ηλικία, διακρίθηκε ως ζωγράφος του Βενετσιάνικου Χάνδακα στην εποχή της ακμής της Κρητικής Σχολής ζωγραφικής. Με αυτά τα εφόδια ο νεαρός κρητικός φεύγει το 1567 για την μητρόπολη Βενετία, όπου συμμετέχει στο εργαστήριο του διάσημου Τισιανού. Το 1570 μετακινείται στη Ρώμη, όπου μένει τουλάχιστον μέχρι το 1573. Το 1577 εγκαθίσταται στο Τολέδο, όπου και παραμένει ως το τέλος της ζωής του. Τότε δημιουργεί και τα σημαντικότερα έργα του.
Η έκθεση του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης είναι αφιερωμένη στην ιταλική περίοδο του καλλιτέχνη. Mε επίκεντρο τους δύο πίνακές του που εκτίθενται μόνιμα στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, την Άποψη του Όρους και της Μονής Σινά (1570) και την Βάπτιση του Χριστού (περίπου 1569), αναπλάθεται ο ευρύτερος καλλιτεχνικός περίγυρος. Εκτίθενται σχετικά έργα από την κρητική αγιογραφία του 16ου αιώνα αλλά και έργα δυτικών καλλιτεχνών με παρόμοια θεματολογία. Παράλληλα, αναπλάθεται και ο ανθρώπινος περίγυρος γύρω από τον Θεοτοκόπουλο, οι επιφανείς υποστηρικτές του, και οι σημαντικοί καλλιτέχνες με τους οποίους συνδέθηκε κατά την παραμονή του στην Ιταλία, σε μια εποχή όπου η αναγνώριση, στήριξη και προστασία από προβεβλημένες προσωπικότητες ήταν απαραίτητη για την επιβίωση και την ανάδειξη των καλλιτεχνών. Τα ιστορικά πρόσωπα που παρουσιάζονται στην έκθεση είναι ο ισχυρός καρδινάλιος Alessandro Farnese, στο παλάτι του οποίου στη Ρώμη φιλοξενήθηκε ο Greco επί δύο χρόνια, ο βιβλιοθηκάριός του Fulvio Orsini και ο διάσημος μινιατουρίστας Giulio Clovio, που σε επιστολή του προς τον καρδινάλιο Farnese χαρακτήριζε τον Θεοτοκόπουλο «σπάνια περίπτωση για τη ζωγραφική».
Επίσης, για πρώτη φορά θα εκτεθούν στην Ελλάδα Η Προσκύνηση των Ποιμένων του Greco από το Agnes Etherington Art Center (Kingston, Ontario, Καναδάς), η Προσωπογραφία του Giulio Clovio της Sofonisba Anguissola από τη συλλογή Malgeri-Zeri (Ρώμη), καθώς και μια Προσωπογραφία του Fulvio Orsini, αγνώστου καλλιτέχνη, από τις Συλλογές του Μουσείου Uffizi (Φλωρεντία). Πλούσιο αρχειακό υλικό, βιβλία και ντοκουμέντα ολοκληρώνουν την έκθεση.
Μετά την παρουσιάσή της στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, η έκθεση θα παρουσιαστεί στο Μουσείο Μπενάκη, στην οδό Πειραιώς, από 20 Νοεμβρίου 2014 ως 1 Μαρτίου 2015.
Τα χρόνια της Κρήτης
Ποιο είναι το περιβάλλον μέσα στο οποίο γεννήθηκε, μαθήτευσε και εργάστηκε ο νεαρός Δομήνικος Θεοτοκόπουλος; Πώς ζούσαν οι άνθρωποι στην Κρήτη του 16ου αιώνα; Πώς ήταν διαμορφωμένες οι κοινωνικές και οικονομικές τους σχέσεις; Πώς δούλευαν οι Κρητικοί ζωγράφοι την εποχή εκείνη; Σε ποιους απευθυνόταν η παραγωγή τους και ποιος ήταν ο κοινωνικός τους ρόλος; Πώς επηρέασαν όλα αυτά τον τεχνίτη, καλλιτέχνη και λόγιο Θεοτοκόπουλο;
Αυτά είναι μερικά από τα βασικά ερωτήματα γύρω από τα οποία θα αναπτυχθεί η αφήγηση της έκθεσης που θα φιλοξενηθεί στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο από 19Νοεμβρίου του 2014 έως και τον Μάρτιο του 2015.
Πρωταρχικός στόχος είναι ο επισκέπτης να προσεγγίσει με βιωματικό τρόπο έννοιες και γεγονότα που σχετίζονται με το σύνθετο πολιτισμικό περιβάλλον της Κρήτης του 16ου αιώνα.
Το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο με την έκθεση «Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος πριν από τον ElGreco» επιχειρεί να συνεισφέρει στο διάλογο για την προσωπικότητα, τη γέννηση και ωρίμανση της καλλιτεχνικής φυσιογνωμίας του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου. Κυρίως όμως η έκθεση φιλοδοξεί να προκαλέσει νέα ερωτήματα και να προτείνει νέες ερμηνευτικές διαδρομές, φωτίζοντας όψεις και πτυχές της κοινωνίας και της τέχνης της εποχής αυτής άγνωστες στο ευρύ κοινό.
