Κρίση και ουσίες
Ο Ηλίας Μιχαλαρέας, στην συνέντευξη που παραχώρησε στον «Ημεροδρόμο» καταγγέλλει τις κυβερνητικές πολιτικές των περικοπών που «διέλυσαν την πρωτογενή πρόληψη» και σημειώνει ότι πρόκειται για πολιτικές που «αντιλαμβάνονται τη χρήση ουσιών ως ένα ιδιότυπο τρόπο καταστολής και άσκησης κοινωνικού ελέγχου». Επισημαίνει ότι «η χρήση ουσιών είναι ένα πολυπαραγωντικό κοινωνικό πρόβλημα» με διαχρονική πορεία που προέκυψε «με την είσοδο των ανθρώπινων κοινωνιών στον καπιταλισμό». Αναφέρει ότι ο τοξικομανής είναι «το εξιλαστήριο θύμα μιας κοινωνίας που συνθλίβει τα παιδιά της» και σημειώνει ότι υπάρχει «υψηλή συνάφεια μεταξύ της γενικευμένης κοινωνικο-οικονομικής κρίσης και της παραγωγής, διακίνησης και χρήσης ουσιών». Καταδικάζει ως «φασιστική» τη «λογική που υποστηρίζει ότι για την τοξικομανία ευθύνονται τα γονίδια». Τέλος ο πρόεδρος του ΕΣΥΝ, ξεκαθαρίζει ότι «η πρωτογενής πρόληψη είναι το βασικό όπλο στην αντιμετώπιση της μάστιγας των ναρκωτικών» και στέλνοντας ένα μήνυμα στους γονείς, καλεί τηνοικογένεια να μάθει να μιλάει και να ακούει τα παιδιά της για το θέμα των εξαρτήσεων.
Διαχείριση και όχι αντιμετώπιση
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης που παραχώρησε ο Ηλίας Μιχαλαρέας, στον «Ημεροδρόμο».
ΕΡ: Ποιες είναι οι εξελίξεις των τελευταίων χρόνων σε ότι αφορά το πρόβλημα των ναρκωτικών στη χώρα και τις δομές που δραστηριοποιούνται στην αντιμετώπισή του;
ΑΠ: Οι εφαρμοζόμενες κυβερνητικές πολιτικές των τελευταίων χρόνων έχουν σαν στόχο τη διαχείριση και όχι την αντιμετώπιση του προβλήματος της χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών. Έτσι λοιπόν διέλυσαν ουσιαστικά την πρωτογενή πρόληψη, υποθήκευσαν το μέλλον των στεγνών θεραπευτικών προγραμμάτων , ιδιωτικοποίησαν την παροχή υπηρεσιών απεξάρτησης, την έρευνα και την αξιολόγηση. Είναι πολιτικές οι οποίες αντιλαμβάνονται τη χρήση ουσιών ως ένα ιδιότυπο τρόπο καταστολής και άσκησης κοινωνικού ελέγχου. Σε αυτό το πλαίσιο πριμοδότησαν την άνευ όρων και προϋποθέσεων παροχή υποκατάστατων, αφού διέλυσαν πρώτα τις αντίστοιχες εξειδικευμένες δομές. Απέναντι σε αυτή την κατάσταση υπάρχει το ευρύ αντιναρκωτικό κίνημα, την ύπαρξη του οποίου την διασφαλίζει το Ε.ΣΥ.Ν.
Συνάφεια ανεργίας και χρήσης
ΕΡ: Σε μια χώρια που βυθίζεται στη φτώχεια και την ανέχεια, εξαιτίας των αντιλαϊκών– μνημoνιακών πολιτικών των κυβερνήσεων της, διογκώνεται και το φαινόμενο της χρήσης των ναρκωτικών ουσιών; Είναι η χρήση ουσιών σύμφυτη με ένα σύστημα που γεννά εκμετάλλευση, αδικία και αποξένωση;
ΑΠ: Υπάρχει υψηλή συνάφεια μεταξύ της γενικευμένης κοινωνικο-οικονομικής κρίσης και της παραγωγής, διακίνησης και χρήσης ουσιών. Διαπιστώνουμε υψηλή συνάφεια μεταξύ ανεργίας και χρήσης ουσιών, σχολικής διαρροής και χρήσης ουσιών, οικονομικής και πολιτιστικής φτώχειας και χρήσης ουσιών. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε το γεγονός ότι εν μέσω κρίσης και ενώ το κόστος ζωής αυξάνεται, οι τιμές των εξαρτησιογόνων ουσιών πέφτουν. Μάλιστα, αυτό που σήμερα μας ανησυχεί είναι η δημιουργία νέων φθηνών αλλά πολύ επικίνδυνων ουσιών όπως το ναρκωτικό «sisa»
Η χρήση ουσιών είναι ένα πολυπαραγοντικό κοινωνικό πρόβλημα. Ταυτόχρονα είναι και μια ακραία μορφή αποξένωσης του σύγχρονου ανθρώπου τόσο από τον εαυτό του όσο και από τους άλλους. Άλλωστε, αυτή καθαυτή η χρήση, συνιστά ρήξη των κοινωνικών σχέσεων. Ως ένα τεράστιο λοιπόν κοινωνικό πρόβλημα, τα ναρκωτικά προέκυψαν με την είσοδο των ανθρώπινων κοινωνιών στον καπιταλισμό.
Ο χρήστης, εξιλαστήριο θύμα
ΕΡ: Ο χρήστης ναρκωτικών ουσιών είναι ασθενής που χρήζει φαρμακευτικής αγωγής; Γιατί χρησιμοποιούμε τον όρο «θεραπεία»; Είναι εγκληματίας; Είναι αλήθεια πως οι χρήστες ναρκωτικών ουσιών τιμωρούνται με ποινές φυλάκισης; Τελικά ποιος χαρακτηρισμός «αποδίδει» καλύτερα τον χρήστη;
ΑΠ: Διαφορετικές μεθοδολογικές προσεγγίσεις είναι πιθανόν να καταλήγουν σε διαφορετικά, επιστημονικά συμπεράσματα. Η δική μας διαλεκτική μέθοδος προσέγγισης του κοινωνικού φαινομένου της χρήσης ουσιών, το αντιλαμβάνεται όχι ως μια νέα αλλά ως την υιοθέτηση ενός τρόπου ζωής που διαμεσολαβείται από τις ουσίες. Αυτός ο τρόπος ζωής κυριαρχείται από την αποξένωση, την φυγή, τη σιωπή. Ο χρήστης ουσιών δεν είναι λοιπόν ασθενής που χρήζει φαρμακευτικής αγωγής και σε καμιά περίπτωση δεν είναι εγκληματίας. Είναι το εξιλαστήριο θύμα μιας κοινωνίας που συνθλίβει τα παιδιά της εξαγνίζοντας έτσι τις «αμαρτίες» ενός σάπιου κοινωνικού και οικονομικού συστήματος. Η απεξάρτηση δεν είναι τίποτα άλλο από την υιοθέτηση ενός άλλου τρόπου ζωής που δεν έχει ανάγκη την χρήση ουσιών, ενός τρόπου ζωής βασισμένου στη συλλογικότητα, την αλληλεγγύη, τον αλτρουισμό, την ειρήνη, τη μη εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.
Ο χρήστης ουσιών είναι ένας άνθρωπος που χρειάζεται βοήθεια, θεραπεία και όχι τιμωρία και φυλάκιση. Η σημερινή νομοθεσία καλύπτει αυτή την ανάγκη.
Πρόληψη: Το βασικό όπλο
ΕΡ: Προαπαιτούμενο για την αντιμετώπιση των ναρκωτικών είναι η πρόληψη. Τι σημαίνει πρόληψη; Πρακτικά: Τι πρέπει να κάνει μια οικογένεια που θέλει να θωρακίσει τα παιδιά της; Ένας εκπαιδευτικός που θέλει να προστατεύσει τους μαθητές του;
ΑΠ: Η πρωτογενής πρόληψη είναι το βασικό όπλο στην αντιμετώπιση της μάστιγας των ναρκωτικών και αφορά το σύνολο των παραμέτρων που οριοθετούν τον κοινωνικό άνθρωπο. Πολιτισμός, αθλητισμός, παιδεία, σωστές οικογενειακές σχέσεις , αποτελούν τομείς που μπορούν να θωρακίσουν την προσωπικότητα του νέου ανθρώπου.
Πρόληψη δε σημαίνει μόνο πληροφόρηση που ενισχύει τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα. Δεν τονίζεται με την καταστολή αλλά με τη μείωση της ζήτησης. Με την πρόληψη έχουμε σαν στόχο να προλάβουμε το άτομο πριν μπει στη χρήση.
Πρόληψη σημαίνει συγκεκριμένα μέτρα για την αντιμετώπιση των αιτιών που οδηγούν στην τοξικοεξάρτηση και που έχουν να κάνουν με την οικογένεια, τη μόρφωση, την εργασία, την υγεία, τον πολιτισμό, τα Μ.Μ.Ε. Σημαίνει επίσης ενίσχυση της ψυχολογικής ισορροπίας, βοήθεια για την ικανοποιητική ένταξη στην κοινωνία, θωράκιση των νέων ώστε να λένε όχι στα ναρκωτικά.
Η σημερινή οικογένεια θα πρέπει να μάθει να μιλάει για τα ναρκωτικά και το αλκοόλ με τα παιδιά, να μάθει να ακούει , να μπορεί να βοηθάει το παιδί να νοιώθει καλά με τον εαυτό του, να αναπτύξει αξίες. Θα πρέπει οι γονείς να είναι θετικά πρότυπα για τα παιδιά, να βοηθούν το παιδί να αντιμετωπίζει τις πιέσεις «των φίλων» και να δημιουργούν τους κανόνες της οικογένειας. Να τονίσουμε επίσης τη σημασία της ενθάρρυνσης των θετικών δραστηριοτήτων του παιδιού. Τέλος, χρειάζεται οργάνωση με άλλους γονείς και γνώση ώστε να γίνει αυτό που πρέπει όταν υπάρξει πρόβλημα.
Κοινωνικός ρατσισμός
ΕΡ: Όταν μια οικογένεια διαπιστώσει ότι το παιδί της κάνει χρήση ναρκωτικών ουσιών, που πρέπει να απευθυνθεί; τι πρέπει να κάνει; τι και ποιους να αποφύγει;
ΑΠ: Όταν διαπιστωθεί πρόβλημα χρήσης ουσιών ή όταν υπάρχει υπόνοια για χρήση, απευθυνόμαστε αμέσως στα ειδικά κέντρα παροχής υπηρεσιών απεξάρτησης.
ΕΡ: Βλέπουμε ότι οι περικοπές που επιβάλλουν οι κυβερνήσεις στο χώρο της υγείας και της πρόνοιας, δεν έχουν εξαιρέσει ούτε τα προγράμματα πρόληψης και αντιμετώπισης των ναρκωτικών. Τι αντανάκλαση θα έχει αυτή η πολιτική στην κοινωνία και ειδικότερα για τους χρήστες ναρκωτικών;
ΑΠ: Η χώρα έχει από τα χαμηλότερα ποσοστά χρήσης ουσιών στην Ε.Ε. Οι λόγοι είναι πολλοί και διαφορετικοί. Ένας σημαντικός λόγος είναι η παρουσία των κέντρων πρόληψης και η ανάπτυξη της δράσης τους στις τοπικές κοινωνίες. Η εφαρμοζόμενη αντιναρκωτική πολιτική της τελευταίας 15ετίας υποθήκευσε το μέλλον των κέντρων πρόληψης και ουσιαστικά περιόρισε τη δράση τους. Σε συνθήκες όξυνσης της κρίσης και εξάπλωσης της χρήσης ουσιών τα αποτελέσματα αυτής της πολιτικής, που ήδη διαφαίνονται θα είναι καταστροφικά.
ΕΡ: Εκτιμάτε ότι γύρω από την «υπόθεση» χρήστες ναρκωτικών ουσιών, έγινε μια πρόβα ή αξιοποιήθηκε ως αφετηρία για τον σταδιακό εκφασισμό σημαντικής μερίδας της ελληνικής κοινωνίας;
ΑΠ: Η αντιναρκωτική πολιτική που βασίζεται στη διαχείριση του προβλήματος , μεταξύ άλλων, μας μαθαίνει να ζούμε με το πρόβλημα, να αποδεχόμαστε τις αιτίες που το δημιουργούν. Είναι μια πολιτική που επιχειρεί να εδραιώσει την άποψη ότι η ευθύνη είναι ατομική και ατομικό θα είναι και το τίμημα που πρέπει να πληρώσει κάποιος. Η λογική που υποστηρίζει ότι για την τοξικομανία ευθύνονται τα γονίδια, ότι γεννιέσαι με τη προδιάθεση για χρήση είναι μια φασιστική λογική που στιγματίζει και περιθωριοποιεί. Πρόκειται για κοινωνικό ρατσισμό. Όταν επιχειρείς να εδραιώσεις την άποψη ότι η τοξικομανία είναι μια χρόνια υποτροπιάζουσα νόσος και ο τοξικομανής ένας δια βίου άρρωστος, τότε αφαιρείς τη δυνατότητα και το δικαίωμα στα παιδιά που κάνουν χρήση να γίνουν καλά. Πρόκειται για μια φασιστικού τύπου κατάχρηση εξουσίας. Η ιατρικοποίηση της τοξικομανίας μπορεί σε ένα γενικό πλαίσιο να οδηγήσει την ιατρικοποίηση κοινωνικών συμπεριφορών, στην ιατρικοποίηση της προσωπικότητας και των κοινωνικών της εκφράσεων.
